Παρ’ όλη την ευφορία που γέννησαν οι τοποθετήσεις Ομπάμα, έχω την εντύπωση πως υπάρχει μια γενική δυσκολία στο να αφομοιωθούν ισορροπημένα η επίσκεψη και οι τοποθετήσεις. Τούτο οφείλεται, βεβαίως, στη φύση, στο ιστορικό και συναισθηματικό υπόστρωμα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, αλλά νομίζω οφείλεται και σε μια αστάθεια εργαλείων, ένα είδος αναλυτικού ελλείμματος πολιτικής παρατήρησης. Ακόμα οφείλεται και στο αρνητικό πολιτικό περικείμενο, τις συνθήκες οι οποίες κυριαρχούν, που δημιουργούν μια γενική αίσθηση άγονης προσπάθειας, η οποία αφορά την οικονομία και εκτείνεται στην πολιτική, ιδίως την εξωτερική.
Οι γερμανικές εκλογές, οι αντιφατικές τοποθετήσεις των οικονομικών ελίτ και ένα σαρωτικό κύμα περιχαράκωσης και ανασφάλειας που επεκτείνεται στην ήπειρο, υπονομεύουν τον πολιτικά ζωτικό χώρο στον οποίο έχει επενδύσει η χώρα μας. Είτε με τη μορφή της αλληλεγγύης είναι αυτή η επένδυση, είτε του ευρωπαϊσμού. Τα λαϊκιστικά χαρακτηριστικά του δεσπόζοντος στην Ευρώπη και στη χώρα μας πολιτικού λόγου αποκλίνουν και από τη δουλεμένη πολιτική και πολιτιστική παρατηρητικότητα του Ομπάμα (άλλωστε και οι εξωτερικές σχέσεις χρειάζονται επικές κορυφώσεις και ρητορικά εφέ στη λαϊκή μυθοπλασία), στο βάθος, όμως, δεν οφείλονται σε κάποια πολιτικά ημιτόνια της εκφώνησης Ομπάμα.
Ο λαϊκιστικός ξενοφοβικός λόγος τροφοδοτείται από μια μεγάλη παραγωγική απορία που διατρέχει το βιομηχανικό προλεταριάτο κυρίως. Ο βιομηχανικός καπιταλισμός έχει μετακινηθεί γεωγραφικά, κυρίως στην Ασία (ή τις «ασιατοποιημένες» ευρωπαϊκές χώρες), τουλάχιστον ως προς το επιτελεστικό σκέλος του. Αν χρειάζεται να χρησιμοποιήσω ένα σχήμα, θα έλεγα ότι οι προλετάριοι, μετά τον πόλεμο, εργαζόμενοι στα εργοστάσια αυτοκινήτων αγόραζαν αυτοκίνητο ενισχύοντας, εκτός από την κοινωνική τους ανέλιξη, και την εργασιακή τους διάρκεια. Αντίθετα ο τύπος επένδυσης στις τεχνολογίες συγκροτεί καταναλωτικά παραδοξολογήματα, αντιφάσεις: οι τεχνολογίες με την υπερεπένδυση στην ψυχαγωγική πλευρά δεν εγκαθιστούν κατά τη γνώμη μου παραγωγικό βάθος ή σπαταλούν μέρος από την παραγωγική τους ορμή (διαμορφώνονται μαζικοί καταναλωτές, που παραγωγικά είναι αστήρικτοι και ανένταχτοι: οι άνεργοι που παρηγορούνται με τα smartphones καταναλώνοντας έναν ποταμό ασημαντολογίας δεν αποτελούν βιώσιμο αναπτυξιακό μοχλό).
Θέλω να πω ότι επειδή έχει διαμορφωθεί μια νερκούπολη, κάτι σαν ένα απέραντο Ντιτρόιτ, μια εκτεταμένη έρημος περασμένου βιομηχανικού μεγαλείου, επειδή έχει επέλθει (στη Δύση κυρίως) ο μαζικός θάνατος του παραδοσιακού βιομηχανικού εργάτη, αλλά και ο δικαιωματικός θάνατος του «μετ-εργάτη» -του ντελιβερά-, αναδύθηκε ένας ιδιόρρυθμος αντισυστημισμός που σαρώνει νεολαίους και μικροαστούς. Ιδίως στον τόπο μας, στα ερείπια μιας τέτοιας πολυετούς παραγωγικής βύθισης θεμελιώνεται η ξενοφοβία όπως παλιότερα η ξενομανία.
Πράγματι, τύποι που θαυμάζουν τον Σβαρτσενέγκερ και τον Ρόμποκοπ, που ακούν μέταλ, που μιμούνται διάφορα μυώδη χολιγουντιανά όντα, που νιώθουν δέος μπροστά στο «κτήνος» -το μαύρο θωρακισμένο τζιπ σεντάν του Αμερικάνου προέδρου-, που γουστάρουν τον αμερικάνικο μιλιταρισμό, τα υπερόπλα νυχτερινής σκοπεύσεως και τα μαυρισμένα κομάντα που δρουν στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και στη Συρία, μισούν όμως και αποστρέφονται τους Αφγανούς, τους Ιρακινούς, τους Σύρους. Ο τύπος στον οποίο αναφέρομαι θεωρεί τον εαυτό του ταυτισμένο με τον βιομηχανικό και τεχνολογικό βατραχάνθρωπο και αποκλίνει από το θύμα του. Στο βάθος διαμορφώνει μια σχέση δουλείας, μιμητικής καθήλωσης και εγωιστικής, ρατσιστικής μισανθρωπίας.
Η παραγωγική και εργασιακή αποερήμωση συγκροτεί το εύφορο υπέδαφος για να συρρεύσει ο μικροαστός στην εύκολη και εύληπτη λαϊκιστική ρητορική, τη διπλή λογική δουλείας και απέχθειας προς το «άλλο», την «αλλότητα». Αυτή η διαρροή από τον «Ρόμποκοπ», στον υφέρποντα και σπερματικό «ρατσίζοντα» λόγο, όχι δηλαδή τον δομημένα ρατσιστικό λόγο και την κοσμοθεώρηση, αλλά σε ένα «δυσανεκτικό ή αγανακτισμένο» πρώιμο στάδιό του. Αυτό θεωρώ συστήνει την ουσιαστική και διαρκή πλευρά της καταστροφής, την οποία συχνά οι αυτιστικές πολιτικές γραφειοκρατίες αγνοούν.
