Μέχρι την εποχή Ομπάμα ποτέ δεν είχα σε μεγάλη εκτίμηση τους Αμερικανούς προέδρους. Ειδικά αυτούς που μπήκαν στον Λευκό Οίκο μετά τον πόλεμο, όταν ήδη η χώρα τους, οι ΗΠΑ, γινόταν η υπερδύναμη που έλεγχε τον κόσμο πότε με τα δολάρια, πότε με τα όπλα και κάποιες αρκετές φορές με τις... μαριονέτες και τα ανδρείκελα. Για δεκαετίες όποια... χούντα και αν σήκωνες, ανά τον κόσμο, όλο και κάποιον Αμερικανό πρόεδρο θα έβρισκες από κάτω. Δημοκρατικό ή Ρεπουμπλικανό. Θυμηθείτε -μέρες που είναι- τους «δικούς μας» συνταγματάρχες, τον Πινοσέτ στη Χιλή, θυμηθείτε τη σφαγή στο Βιετνάμ, τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, το εμπάργκο στην Κούβα αλλά και τις δεκάδες επεμβάσεις παντού. Από τη Νικαράγουα μέχρι το Ιράν και από τους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, μέχρι τους Ταλιμπάν, την Αλ Κάιντα και το ISIS.
Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος και ανεξαρτήτως προθέσεων αυτά τα τελευταία «δημιουργήματα» ήταν ό,τι χειρότερο έχει να επιδείξει ο δυτικός κόσμος. Και στη «δημιουργία» τους έβαλε το χεράκι του, με πρόθεση ή με ανοχή, κάποιος Αμερικανός πρόεδρος.
Βεβαίως όλα αυτά ανήκουν πλέον στις σελίδες της ιστορίας του κόσμου μας. Ενός κόσμου που αλλάζει, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι γίνεται καλύτερος. Και οι ΗΠΑ αλλάζουν. Διαρκώς. Έτσι από την εποχή των καουμπόηδων του Τέξας, τον πατέρα και τον υιό Μπους, από τις τσαχπινιές του Κλίντον, είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε και τη θητεία Ομπάμα στον Λευκό Οίκο πριν μπούμε στον σκοτεινό λαβύρινθο της εποχής του Ντ. Τραμπ. Έτσι κινείται η ιστορία. Με βήματα μπροστά αλλά και βήματα πίσω.
Αναμφισβήτητα την τελευταία οκταετία έγιναν στις ΗΠΑ κάποια βήματα μπροστά, χωρίς ωστόσο να ξεφεύγουν από την πεπατημένη, ενώ ο Μπαράκ Ομπάμα ετοιμάζεται να εγκαταλείψει τον Λευκό Οίκο με την παγκόσμια αναγνώριση ότι υπήρξε τουλάχιστον ένας διαφορετικός πρόεδρος. Διαφορετικός, αλλά όχι ξεχωριστός.
Εγκλωβισμένος στο «σύστημα των ΗΠΑ»
Δεν ήταν μόνο θέμα προθέσεων, αλλά και δυνατοτήτων που άφηνε το αργό, σκληρό και αδιαπέραστο «βαθύ σύστημα» στις ΗΠΑ. Ένα «σύστημα» εξουσίας που λειτουργεί με τους δικούς του κανόνες και τις δικές του αρχές. Που δεν ανέχεται ρωγμές, ακόμα και αν αυτές τις επιχειρεί ο ίδιος ο πρόεδρος της χώρας, και επιτρέπει αλλαγές αρκεί να μην διαταράσσουν τη σταθερότητά του και μόνο αυτές που θέλει και μπορεί να αφομοιώσει.
Από τα γρανάζια αυτού του συστήματος δεν ξέφυγε ούτε ο πρόεδρος Ομπάμα. Εγκλωβίστηκε και το υπηρέτησε. Και στις γεωστρατηγικές του επιλογές και στην οικονομία. Πάρτε για παράδειγμα την περίφημη «αραβική άνοιξη», που διέλυσε τις χώρες του αραβικού κόσμου και, χωρίς να λύσει, όξυνε τις αντιθέσεις, συντηρεί τον εμφύλιο στη Συρία και την προσφυγική κρίση. Αλλά και στην οικονομία επιχείρησε και κατάφερε να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης του 2008, αλλά όχι τις αιτίες που την προκάλεσαν.
Υψηλή κουλτούρα και αισθητική
Μπορεί ο Ομπάμα να απέρχεται, μπορεί ο απολογισμός του να υπολείπεται των εξαγγελιών του, μπορεί να χρεώνεται και ο ίδιος τη βαριά ήττα των Δημοκρατικών από τον ακροδεξιό, ρατσιστή και επιδειξιομανή φαφλατά Ντ. Τραμπ, ωστόσο ουδείς αμφισβητεί ότι θα αφήσει ένα διακριτό στίγμα στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ ως ένας από τους πλέον δημοφιλείς προέδρους σε ολόκληρο τον κόσμο και στην Ελλάδα.
Όχι μόνο γιατί ήταν ο πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος των ΗΠΑ, ούτε μόνο γιατί ήταν -και είναι- τόσο ένθερμος υποστηρικτής των ελληνικών θέσεων στην οικονομία, το χρέος και το προσφυγικό. Αλλά γιατί υπήρξε ένας χαρισματικός πολιτικός με υψηλή κουλτούρα και αισθητική, προσόντα άγνωστα και στον προκάτοχό του αλλά και στον διάδοχό του.
Κυρίως όμως γιατί -ο ίδιος τουλάχιστον- έδειξε ότι διέθετε και όραμα και ιδέες για τον σύγχρονο κόσμο. Ότι άνοιξε τα παράθυρα για να μπει... φρέσκος αέρας στον Λευκό Οίκο και ότι έβαλε στο λεξιλόγιο της αμερικανικής πολιτικής σκηνής έννοιες όπως οικουμενικότητα, ανάπτυξη, ανοχή στη διαφορετικότητα, προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, κλιματική αλλαγή. Και το έκανε όσο κανείς άλλος στο παρελθόν.
Κέρδισε ήδη πολλά η Ελλάδα
Επειδή στον μικρόκοσμό μας έχουν πέραση οι...μεσσίες, όχι, ο Ομπάμα δεν είναι ούτε ο μεσσίας ούτε ο μάγος με τα δώρα. Απλά ο λόγος του είχε και έχει το ειδικό βάρος που είχε και έχει πάντα ο λόγος ενός προέδρου των ΗΠΑ. Και είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να τον αγνοήσει κανείς. Η παρουσία του και μόνο για ένα διήμερο στην Αθήνα έφερε την Ελλάδα στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος.
Η επιλογή του να εκθέσει από την Αθήνα την παρακαταθήκη του για το μέλλον έχει η ίδια παγκόσμιο ενδιαφέρον. Η θερμή, ειλικρινής και ελάχιστα διπλωματική υποστήριξή του στις ελληνικές θέσεις για την οικονομία, το χρέος, την ανάπτυξη αλλά και για την προσφυγική κρίση και το Κυπριακό θα φέρουν αποτελέσματα.
Από την επίσκεψη Ομπάμα η Ελλάδα κέρδισε ήδη πολλά. Θα κερδίσει ακόμα περισσότερα αν η Ευρώπη ενστερνιστεί κάτι από την ευρύτητα του πνεύματος και της σκέψης του Αμερικανού προέδρου. Αν στα σκληροπυρηνικά ιερατεία του Βερολίνου και των Βρυξελλών πρυτανεύσουν η λογική και η αλληλεγγύη. Θα έλεγα και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης.
