Η διεκδίκηση από τον Ντ. Τραμπ της προεδρίας των ΗΠΑ είναι η πιο ισχυρή και επικίνδυνη εκδήλωση λαϊκισμού και ξενοφοβίας. Όχι μόνο γιατί οι ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική και οικονομική δύναμη του πλανήτη, αλλά κι επειδή είναι η πρώτη χώρα όπου η δημοκρατία νίκησε τη βασιλεία και την αποικιοκρατία (1775-1783).
Επίσης στην Ευρώπη η δημοκρατία βάλλεται, υποχωρεί ή βρίσκεται σε άμυνα. Στη Γαλλία η Μ. Λεπέν διεκδικεί την προεδρία, το ίδιο στην Αυστρία, την Ολλανδία, τη Γερμανία, την Ιταλία. Στην Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Φινλανδία και την Ουκρανία στην εξουσία βρίσκονται λαϊκιστικά, ξενοφοβικά και εθνικιστικά κόμματα και κινήματα. Επίσης μεταφασιστικά και μετασταλινικά κόμματα και κινήματα προωθούν με όχημα τον λαϊκισμό αντιδημοκρατικές λύσεις...
Πού οφείλεται αυτή η τάση για υπονόμευση και καταστροφή της δημοκρατίας;
Στην ίδια τη φύση και το περιεχόμενο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και της καθολικής ψηφοφορίας, σε συνδυασμό με τη γοητεία του παλιού. Στη διαδικασία κοινωνικοποίησης που άρχισε στα πολίσματα πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια, οι επαναστάσεις στην Αμερική και τη Γαλλία στο τέλος του 18ου αιώνα δημιούργησαν το βαθύτερο ρήγμα, τη μεγαλύτερη ανατροπή στις δομές της πολιτικής και της εξουσίας. Εξόρισαν διά παντός από το προσκήνιο της Ιστορίας τους ευγενείς, τους βασιλιάδες και τους πολέμους τους και εγκαθίδρυσαν στον δημόσιο χώρο τους λαούς, τις εργατογενείς τάξεις και τον πολιτισμό τους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από την αρχή το κίνημα της Δημοκρατίας συνδυάστηκε με απελευθερωτικά και αντιαποικιακά κινήματα. Οι δεκατρείς πολιτείες της Αμερικής ξεκίνησαν ως αντιαποικιακό, απελευθερωτικό κίνημα και κατέληξαν στην οργάνωση της Δημοκρατίας των ΗΠΑ. Ακολούθησαν τα αντιαποικιακά κι απελευθερωτικά κινήματα της Λατινικής Αμερικής με δημοκρατική κατάληξη, όπως και των Βαλκανίων και της Ιταλίας.
Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, τα απελευθερωτικά και αντιαποικιακά κινήματα, όπως και η δημοκρατία είναι δημιούργημα των Ευρωπαίων, τόσο αυτών που έμειναν στη Γηραιά Ήπειρο όσο και αυτών που μετανάστευσαν στη Βόρειο και τη Νότιο Αμερική. Οι κολοσσιαίες δυνάμεις που διαμόρφωσαν από κοινού τη Δημοκρατία είναι:
1) Η αύξηση του πληθυσμού της Ευρώπης από 180 εκατ. το 1870 σε 460 εκατ. το 1914.
2) Η Αμερικανική και η Γαλλική Επανάσταση κινητοποίησαν χιλιάδες ένοπλους ανθρώπους για ελευθερία, δημοκρατία, ανεξαρτησία, μετατρέποντας έτσι τους υπηκόους των ηγεμόνων σε πολίτες. Τις επαναστάσεις αυτές ακολούθησαν οι επαναστάσεις για ελευθερία και δημοκρατία στη Λατινική Αμερική, στα Βαλκάνια και στην Ιταλία.
3) Η βιομηχανική επανάσταση, που συγκέντρωσε μεγάλο μέρος του αγροτικού πληθυσμού στα εργοστάσια και στις πόλεις, όπου για πρώτη φορά απέκτησαν συνείδηση της σημασίας τους στην παραγωγή του εθνικού πλούτου.
4) Η κινητοποίηση εκατομμυρίων ανθρώπων στον Α' και Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όσοι επέστρεψαν από τα σφαγεία των πολέμων, καθώς και οι γυναίκες που τους αντικατέστησαν στα εργοστάσια, απέκτησαν συνείδηση της σημασίας τους για την ύπαρξη και την επιβίωση εθνών και κρατών. Οι δημοκρατικοί σύλλογοι, τα κόμματα, τα συνδικάτα, η δημόσια υγεία και εκπαίδευση, η δικαιοσύνη, ο κινηματογράφος, η μουσική, τα δημόσια θεάματα, η τεχνολογία της μαζικής παραγωγής προώθησαν τα δικαιώματα των εργαζόμενων τάξεων και των λαών.
Η βίαιη εισβολή των λαών και των εργαζόμενων τάξεων στην Ιστορία, εκτός από την ανανέωση του κόσμου, έφερε μαζί της ιδέες, συναισθήματα, κουλτούρες και μυθολογίες του κόσμου που κατέρρεε. Πάθη, προλήψεις και προκαταλήψεις, θρησκοληψία, αγραμματοσύνη, ρατσισμός, ξενοφοβία, εθνικισμός, μίσος, εθισμός στη βία ήρθαν στην επιφάνεια μαζί με την ανάταση, τη δημοκρατία, την ελευθερία και την ανεξαρτησία.
Αυτά τα εκμεταλλεύτηκαν δημαγωγοί, στρατοκράτες, δικτάτορες και κάθε λογής χασάπηδες για να οδηγήσουν τους λαούς κάτω από σημαίες εθνικές, θρησκευτικές, ταξικές σε νέες τυραννίες και σφαγές. Στον βοναπαρτισμό και την παλινόρθωση των Βουρβόνων στη Γαλλία, σε εμφύλιους πολέμους και δικτατορίες στη Λατινική Αμερική και τα Βαλκάνια, στον εμφύλιο Βορρά - Νότου για τη δουλεία στις ΗΠΑ, στη βάρβαρη εξουσία του Χίτλερ και των ναζί μετά τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, στην Ιταλία τους φασίστες τους Μουσολίνι, στη Ρωσία την τυραννία του Στάλιν κ.λπ.
Ο Α' και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έφεραν την κατάρρευση της αποικιοκρατίας και την απελευθέρωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων στην Ασία και την Αφρική. Παράλληλα όμως με τη δημοκρατία ήρθαν και νέες δικτατορίες, εμφύλιοι πόλεμοι και τυραννίες στις νέες χώρες. Ταυτόχρονα το κήρυγμα του Γκάντι στην Ινδία για ειρηνικό, μαζικό αγώνα για την απελευθέρωση ("για να μη διαφθαρούμε από τη βία όπως οι εχθροί μας") φαίινεται ότι απέδωσε σε ευρεία κλίμακα. Αναίμακτα σχεδόν πέρασαν στη Δημοκρατία, εκτός από την Ινδία, η Ν. Αφρική, η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία και πολλές χώρες στη Λατινική Αμερική. Τέλος, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης οι κομμουνιστές παρέδωσαν ειρηνικά την εξουσία (πλην Γιουγκοσλαβίας) καθώς και στη Ρωσία!...
Η μετανάστευση και η τρομοκρατία στις αρχές του 21ου αιώνα έδωσαν αφορμή στα ξενοφοβικά, ρατσιστικά και εθνικιστικά κόμματα και κινήματα να επανέλθουν στη δημαγωγία και στον λαϊκισμό με δήθεν εύκολες λύσεις τον απομονωτισμό και την επιθετικότητα.
Η Δημοκρατία δεν έχει ούτε δυόμισι αιώνες ιστορία. (Η αρχαία Αθήνα και οι ιταλικές πόλεις στην Αναγέννηση είναι μόνο προϊστορία της Δημοκρατίας). Οι λαοί δεν πρόλαβαν να αφομοιώσουν και να στεριώσουν στη συνείδησή τους τα οφέλη της δημοκρατίας. Λόγω και των ενδιάμεσων περιπετειών της. Οι εχθροί της είναι κυρίως εσωτερικοί. Είναι, εκτός των άλλων, και τα τμήματα των εργαζόμενων τάξεων και των λαών που δεν κατανόησαν ακόμη την αξία της δημοκρατίας για την οικονομική, πνευματική, πολιτική και οικογενειακή ζωή τους.
Οι λαϊκιστές και οι δημαγωγοί της Δεξιάς και της Αριστεράς, μεταφασίστες και μετασταλινικοί, διαμορφώνουν το θερμοκήπιο της νέας τυραννίας, της νέας βαρβαρότητας. Αν η δημοκρατία παλινδρομήσει σε αυταρχικές και τυραννικές λύσεις, τότε τα δικαιώματα, η ζωή και ο πολιτισμός δισεκατομμυρίων ανθρώπων θα ενταφιαστούν κάτω από τις ιαχές των βαρβάρων.
