Αναμφίβολα, το να γνωρίζεις ξένες γλώσσες είναι προσόν. Δυστυχώς, το προσόν αυτό δεν μπορούν να το αποκτήσουν όλοι. Για να μάθει κανείς καλά μια ξένη γλώσσα στη χώρα του, θα πρέπει ή το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας να φροντίζει γι’ αυτό, ώστε να τη μάθει στο σχολείο, ή να φοιτήσει σε κάποια ιδιωτική γλωσσική σχολή. Πολλοί, όμως, δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για τη δεύτερη περίπτωση.
Το πόσο καλά μαθαίνει κανείς μια ξένη γλώσσα εξαρτάται από διάφορους παράγοντες: ηλικία, δασκάλους, διαθέσιμο χρόνο, μνήμη, περιβάλλον, κάποια κλίση για ξένες γλώσσες κ.ά. Επίσης, μπορεί κανείς ν’ αποκτήσει εκτενές λεξιλόγιο, αλλά να μην τα καταφέρνει στη γραμματική ή τη δομή της γλώσσας. Άλλος μπορεί να μην έχει κανένα άλλο πρόβλημα πλην της κατάλληλης προφοράς, όσο κι αν προσπαθήσει.
Το ίδιο γλωσσικό πρόβλημα αντιμετωπίζουν και τα παιδιά των μεταναστών, που επιστρέφουν προσωρινά ή μόνιμα στη γενέτειρα των γονιών τους. Αν και μπορεί να καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια να μάθουν τη γλώσσα, τις περισσότερες φορές δεν μπορούν ν’ αποφύγουν την ξενική προφορά. Επίσης, αντιμετωπίζουν μεγάλο πρόβλημα με τη γραμματική.
Το να κατακρίνει ή να ειρωνευθεί κανείς τη λανθασμένη προφορά κάποιου σε μια ξένη γλώσσα δείχνει όχι μόνο αγένεια, αλλά και την ποιότητα του ανθρώπου.
Έχω ζήσει τα 2/3 της ζωής μου στον Καναδά, όπου μιλιούνται γύρω στις 200 γλώσσες. Όσοι έχουν γεννηθεί εδώ ή έχουν έρθει σε παιδική ηλικία, δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα προφοράς. Όσοι, όμως, ήρθαν αργότερα, στην πλειονότητά τους, έχουν ξενική προφορά, όταν μιλούν αγγλικά. Ακόμη κι εκείνοι που κατάγονται από αγγλόφωνες χώρες ή περιοχές (Αγγλία, Σκωτία, Ιρλανδία, Αυστραλία, Καραϊβική, Γκαϊάνα κ.ά.), δύσκολα χάνουν τη χαρακτηριστική προφορά της περιοχής τους.
Η κοινωνία, ωστόσο, εδώ δεν κρίνει την απόδοση ενός ατόμου ή επιστήμονα από τη γλωσσική του ευχέρεια, εκτός εάν πρόκειται για θεωρητικό επιστήμονα, π.χ. εκπαιδευτικό, δικηγόρο κ.ά., που η γλώσσα είναι το αντικείμενο ή κύριο εργαλείο του. Κανένα ρόλο, όμως, δεν παίζει για ένα φυσικό ή γιατρό ή μηχανικό η ξενική προφορά ή κάποια γλωσσικά λάθη.
Ένας από τους διασημότερους (εάν όχι ο διασημότερος) χειρούργους, καθηγητές χειρουργικής και εφευρέτες χειρουργικών μεθόδων του Καναδά, ο Mehran Anvari, είναι Πέρσης και μιλάει αγγλικά με έντονη ξενική προφορά. Έχει επανειλημμένα τιμηθεί με ανώτατες διακρίσεις και χαίρει της εκτίμησης όλων. Θεωρώ τιμή μου ότι τον γνωρίζω προσωπικά. Κανένας ποτέ δεν γελάει ειρωνικά όταν ο Δρ Ανβάρι προφέρει ορισμένες λέξεις λανθασμένα. Δεν είναι αυτό το κριτήριο της αξίας ενός γιατρού.
Εντελώς αντίθετο με τη σωστή αυτή αντιμετώπιση, που δείχνει το επίπεδο των συνεργατών και συνομιλητών του Ανβάρι, καθώς και την ωριμότητα της κοινωνίας, είναι αυτό που άκουσα και είδα στο Κοινοβούλιο, την τηλεόραση και τον Τύπο της Ελλάδας. Να ειρωνεύονται έναν υφυπουργό και εξαιρετικό γιατρό, χειρούργο, που πρόφερε λανθασμένα κανα-δυό αγγλικές εκφράσεις. Χαρά στο πράγμα! Οι είρωνες δεν θα μπορούσαν ποτέ να τον φτάσουν σε αξία.
Η δεύτερη εμπειρία, πάλι από τη Βουλή και τα ΜΜΕ, ήταν όταν άκουσα να ειρωνεύονται την ξενική προφορά υπουργού, ο οποίος γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε στο εξωτερικό. Είναι άνθρωπος με εξαιρετική παιδεία, ευφυής, πολύπλευρα μορφωμένος και ένας από τους ικανότερους οικονομολόγους της Ευρώπης. Και όμως, οι ακροατές του δεν σεβάστηκαν τίποτα απ’ όλ’ αυτά. Αφήνω το γεγονός ότι αυτή η αντίδραση είναι ρατσιστική.
Οι είρωνες, αντί να κοιτάξουν την ουσία των λόγων και πράξεων των παραπάνω πολιτικών, πιάστηκαν από τη λανθασμένη ή ξενική προφορά κι έκαναν μέγα θέμα. Παράλληλα, ολόκληρη η κοινωνία στοχοποιείται ως ανώριμη και ρηχή με τέτοιου είδους σχόλια.
Ο πολιτισμός μας δεν κρίνεται μόνο από τα εκθέματα των μουσείων μας, αλλά και από τη συμπεριφορά των πολιτών.
Ρηχοί κι ανίκανοι να εκτιμήσουν τις αξίες, αλλά και ρυπαροί. Αποπνέουν δυσοσμία με τις πράξεις τους, που δεν μπορεί να καλυφθεί κάτω από το «λούστρο» της φοίτησης σε πανάκριβα πανεπιστήμια ή του πλούτου της οικογένειάς τους. Προφέρουν, ίσως, σωστά, αλλά όζουν ανυπόφορα...
Αγγελική Καμπούρη, φιλόλογος - γλωσσολόγος
