Στη χρονική περίοδο που διανύουμε, ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», οι δυνάμεις του «νεοφιλελευθερισμού» κέρδισαν έδαφος συνολικά στον πλανήτη. Χτίζονται οικονομίες που συγκεντρώνουν τον πλούτο σε λίγους (1% του πληθυσμού της γης κατέχει πλούτο όσο το υπόλοιπο 99% του παγκόσμιου πληθυσμού).
Διαμορφώνεται μια παγκόσμια οικονομία με την κυριαρχία των πολυεθνικών επιχειρήσεων και του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης είναι η διαμόρφωση ενός άδικου και ασταθούς παγκόσμιου κοινωνικού και οικονομικού συστήματος. Σήμερα ζούμε τη νέα πραγματικότητα της "νεοφιλελεύθερης" παγκοσμιοποίησης.
Σε τούτη τη νέα πραγματικότητα η ελληνική Αριστερά, με τον ΣΥΡΙΖΑ, θέλει να εκφράσει τα αιτήματα του κόσμου της εργασίας για κοινωνική δικαιοσύνη, οραματιζόμενη έναν δημοκρατικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό. Επέλεξε να διαχειριστεί ως κυβέρνηση το υπάρχον σύστημα προσπαθώντας να το μεταρρυθμίσει.
Τα μεγάλα προβλήματα του 21ου αιώνα
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της εποχής, εάν το δούμε στη δυναμική της εξέλιξής του, είναι η πιθανή κατάρρευση τοπικών ή περιφερειακών οικονομιών και ένα "ντόμινο" της παγκόσμιας οικονομίας που οικοδομείται με ένα σχέδιο υπερ-συγκέντρωσης των μέσων παραγωγής, της εξουσίας και του παγκόσμιου πλούτου σε πολύ λίγους. Στην κατεύθυνση αυτή μας οδηγούν επιταχυνόμενα, με την προώθηση και των διατλαντικών εμπορικών συμφωνιών TTIP και CETA.
Η νέα πραγματικότητα είναι αυτή της πιθανής κατάρρευσης οικονομιών και κοινωνιών που θα φέρει μεγαλύτερη δυστυχία αλλά και τεράστιες περιβαλλοντικές καταστροφές, που θα είναι μεγαλύτερες από αυτές που γνωρίσαμε μέχρι τώρα (Αμαζόνιος, κλιματικές αλλαγές, λιώσιμο πάγων, ερημοποίηση, ρύπανση ποταμών, λιμνών και θαλασσών).
Το ζητούμενο σήμερα για κάθε χώρα είναι να οικοδομήσει ένα άλλο μοντέλο ευσταθούς οικονομίας, διαφορετικό από αυτό που της σερβίρεται από τις δυνάμεις της "νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης".
Το μοντέλο αυτό της βιώσιμης οικονομίας έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που το προσδιορίζουν και δεν περιορίζεται στην ονοματολογία ως "βιώσιμου" που τη χρησιμοποιούν πολλά κόμματα με μεγάλη ευκολία, χωρίς να το εννοούν και κυρίως χωρίς να κάνουν τίποτα για τούτο.
Σε αυτό το μοντέλο της βιωσιμότητας αφιερώνεται μικρό μόνο μέρος στα κείμενα και τον προβληματισμό του ΣΥΡΙΖΑ. Από το βασικό σκεπτικό του λείπει η στρατηγική οικοδόμησης ενός άλλου τύπου οικονομίας, που εκτός από δίκαιη θα είναι ισχυρή και υγιής, ώστε να μην καταρρέει σε περιφερειακούς ή παγκόσμιους κλυδωνισμούς και εδώ δεν εννοώ τις προτάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος.
Η χάραξη του δρόμου της βιωσιμότητας προφανώς θα είναι σε άλλη κατεύθυνση από τον νεοφιλελευθερισμό. Επομένως η "λυδία λίθος" για την ορθή πολιτική βιωσιμότητας και για τις συμμαχίες είναι η στάση μας απέναντι στον νεοφιλελεύθερο προσανατολισμό της κοινωνίας και της οικονομίας.
Ένας βαθύς μετασχηματισμός του κοινωνικού - οικονομικού συστήματος σε βιώσιμη και δίκαιη κατεύθυνση θα πρέπει να έχει ως βασικούς άξονες τα αιτήματα που έφεραν νέα κινήματα που αμφισβητούν το σημερινό μοντέλο τόσο στην παραγωγή όσο και στην κατανάλωση.
Η οικολογική σκέψη προτείνει ένα διαφορετικό σχέδιο οικοδόμησης μιας βιώσιμης οικονομίας που έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
* Θα αντέχει σε όποιες διεθνείς κρίσεις και δεν θα καταρρέει.
* Θα εξασφαλίζει τη διατροφική αυτάρκεια των Ελλήνων πολιτών και σε περιπτώσεις αναταράξεων.
* Θα διασφαλίζει όλα τα χαρακτηριστικά βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας: αποκέντρωση, ισχυρές τοπικές οικονομίες, ισορροπία μεταξύ τομέων παραγωγής (όχι τουριστική μονοκαλλιέργεια), οικονομία φυσικών πόρων, προστασία του περιβάλλοντος, αειφορική παραγωγή, αντικαταναλωτική συμπεριφορά κ.λπ.
Απαιτείται πρόγραμμα με βήματα ενίσχυσης των τοπικών οικονομιών, με αποκέντρωση, διοικητική, οικονομική και πληθυσμιακή. Επίσης πρόγραμμα για αυτάρκεια ή έστω σχετική αυτάρκεια στα τρόφιμα με συγκεκριμένα μέτρα, αλλά οπωσδήποτε πλεονασματικό ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών στα αγροτικά προϊόντα. Το σημερινό ποσοστό της αγροτικής παραγωγής, που είναι 3,8% επί του ΑΕΠ, πρέπει να διπλασιαστεί, κάτι που θα οδηγήσει σε οικονομική ανεξαρτησία.
Η λογική της οικονομίας των φυσικών πόρων μάς οδηγεί σε ένα σύστημα κυκλικής οικονομίας για την καλύτερη αξιοποίηση και τον περιορισμό της σπατάλης.
Μια οικονομία με όρους βιώσιμης ανάπτυξης και αειφορίας σημαίνει πρακτικά στροφή σε ένα διαφορετικό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, που κινείται στα οικολογικά όρια του οικοσυστήματος και του πλανήτη.
Η εφαρμοζόμενη πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ, με διακηρυγμένο στόχο το «όχι στη λιτότητα», δεν εκφράζει την Πολιτική Οικολογία. Αυτός ο στόχος σε συνθήκες ανοικτών οικονομικών συνόρων, σε χώρες χωρίς παραγωγική βάση και χωρίς εθνικό νόμισμα δεν είναι μεσοπρόθεσμα υλοποιήσιμος. Οι υποσχέσεις για κατάργηση της λιτότητας αποτελούν κάτι διαφορετικό από την εξάλειψη της φτώχειας. Οι υποσχέσεις παροχών σε κλίμα συρρίκνωσης του ΑΕΠ οδηγούν σε πολιτική ελλειμμάτων, η δε πολιτική ελλειμμάτων διατηρεί την εξάρτηση από τους δανειστές.
Η πολιτική της οικολογίας για οικονομία φυσικών και ανθρωπίνων πόρων δεν εκφράζεται από το σύνθημα «όχι στη λιτότητα». Αντίθετα, χρειάζεται σταθεροποίηση της συνολικής κατανάλωσης, λύνοντας με δίκαιη ανακατανομή τα προβλήματα των φτωχών και εξαθλιωμένων.
Πρέπει να δείξουμε στον λαό ένα σχέδιο συνειδητής επιλογής για αλλαγή καταναλωτικής συμπεριφοράς και τρόπου ζωής για να οδηγηθούμε στη λεγόμενη δίκαιη αλλά και «βιώσιμη ευημερία» ή «λιτή ευημερία» ή «δίκαιη λιτότητα».
Επομένως η άποψη ότι η Πολιτική Οικολογία περιέχεται στο πρόγραμμα και την πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ δεν ευσταθεί. Περιέχονται αρκετά σημεία, περισσότερα από άλλα κόμματα, αλλά η Οικολογία δεν εμποτίζει επαρκώς το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ και την πολιτική της κυβέρνησης.
Για να γίνει πιο συγκεκριμένη η αναφορά θα φέρω μερικά παραδείγματα:
* Δρομολογούνται νέα οδικά έργα πέραν της αποπεράτωσης των ημιτελών. Η πολιτική βιωσιμότητας απαιτεί τολμηρό αναπροσανατολισμό των πόρων π.χ. σε έργα υποδομής αγροτικής παραγωγής, τυποποίησης και συσκευασίας των αγροτικών προϊόντων (αρδευτικά έργα, έργα ορθής αξιοποίησης των υδάτων, αποκατάσταση εδαφών κ.λπ.).
* Δρομολογούνται νέες μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες (σύνθετες) με φορολογικά και πολεοδομικά κίνητρα. Τούτο οδηγεί τον τουρισμό από τις μικρομεσαίες μονάδες σε μεγάλες μονάδες και αυξάνει την ανισορροπία της ελληνικής οικονομίας. Δεν φέρνω το αρνητικό παράδειγμα της πώλησης και ανοικοδόμησης του «Ελληνικού» γιατί υπήρχαν υπογεγραμμένες συμβάσεις και μνημονιακές δεσμεύσεις. Πάντως, το όλο σχέδιο της επένδυσης είναι σε μη οικολογική κατεύθυνση.
* Επανέρχονται τα σχέδια εξόρυξης υδρογονανθράκων στις περιοχές του Πατραϊκού Κόλπου και του Ιονίου Πελάγους, καθώς υλοποιούνται και νέες λιγνιτικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος.
Αυτή η πολιτική, παρ' ότι εν μέρει γίνεται «εξ ανάγκης», είναι πολιτική απόκλισης της Αριστεράς του ΣΥΡΙΖΑ από την Οικολογία.
Γιώργος Δημαράς, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και μέλος των Οικολόγων Πράσινων
