Πολλές είναι οι προσδοκίες που περιβάλλουν το επικείμενο Συνέδριο όχι αδικαιολόγητα. Είναι μεγάλο το ψαλίδι ανάμεσα σ' αυτό που είναι αυτή την ώρα ο ΣΥΡΙΖΑ και σ' αυτό που πραγματικά θα έπρεπε να είναι - που αξιώνει ''η ίδια η ζωή''. Τα Συνέδρια όμως δεν κάνουν θαύματα. Εντείνουν, πάντως, τις προσπάθειες, ανασυντάσσουν το κόμμα, κινητοποιούν και οργανώνουν τις δυνάμεις του, γονιμοποιούν με την ανταλλαγή και την όσμωση των απόψεων τη σκέψη των μελών και των στελεχών του, αναζωογονούν τις δημοκρατικές, συλλογικές λειτουργίες του. Με δυο λόγια, το αναβαθμίζουν, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις συγκεκριμένες συνθήκες με τις υψηλές απαιτήσεις τους.
Αφετηρία του έργου του Συνεδρίου είναι η πληρέστερη διευκρίνηση, αποσαφήνιση και εμπέδωση των διακριτών, ιδιαίτερων ρόλων του κόμματος και της κυβέρνησης. Λέγεται συχνά ότι η κυβέρνηση κατευθύνει την πορεία της χώρας και το κόμμα βοηθά την κυβέρνηση, τη στηρίζει και την ελέγχει. Δεν είναι τόσο απλό. Η στήριξη πρώτα απ' όλα δεν είναι ένα από τα πολλά κομματικά ''καθήκοντα''. Είναι ο άλλος πυλώνας της διακυβέρνησης, η αναγκαία υποδομή της για την εξασφάλιση της λαϊκής παρέμβασης και συμπαράστασης στο κυβερνητικό έργο. Απαιτεί στενούς δεσμούς με το περιβάλλον, ικανότητα των οργανώσεων του κόμματος ''να πιάνουν τον σφυγμό'' της κοινωνίας. Και να μεταφέρουν τις διαθέσεις και τις γνώμες των πολιτών ''πιο πάνω''. Χρειάζεται αμφίδρομη επικοινωνία. Το κόμμα να γίνεται ο αισθητήρας που συλλαμβάνει, επεξεργάζεται και μεταφέρει τα μηνύματα της κοινωνίας στην κυβέρνηση, ενώ ταυτόχρονα, με τη μεσολάβησή του, διευκολύνει την πρόσληψη και κατανόηση της κυβερνητικής πολιτικής. Από την ικανότητα του ΣΥΡΙΖΑ να κερδίσει την εμπιστοσύνη του κόσμου θα εξαρτηθεί και η κορυφαία στιγμή της στήριξης, το κάλεσμα, αν χρειαστεί, του λαού να βγει στους δρόμους. Αυτά βέβαια ακούγονται μακρινά και παραπέμπουν στη σφαίρα του ιδεατού. Όμως το ιδεατό εμπνέει και ανασύρει από το τέλμα της υστέρησης.
Το κόμμα δεν ρυμουλκεί την κυβέρνηση, ούτε ρυμουλκείται από αυτήν. Προπορεύεται από την κυβέρνηση, καθώς αποτελεί την αριστερή της συνείδηση και γίνεται δύναμη απογείωσης και προώθησής της, αντιστάθμισμα στην έλξη που ασκεί σ' αυτήν η δύναμη της βαρύτητας από την αναγκαία γείωση των κυβερνητικών λειτουργιών. Γείωση και απογείωση συναρτώνται σ' ένα ζεύγμα με διαλεκτική ένταση. Αυτά βέβαια είναι περίπου στη σφαίρα του ιδεατού, ενός ιδεατού που εμπνέει και ανελκύει από ένα τέλμα, παρά την απόστασή του από την πραγματικότητα της συγκυρίας.
Δεν αποτελεί ρητορικό σχήμα η επίκληση της ιστορικότητας των στιγμών. Το μέγεθος του διακυβεύματος είναι ασυνήθιστα μεγάλο. Το τεκμηριώνουν και το μαρτυρούν η οξύτητα και η αγριότητα των επιθέσεων εναντίον της κυβέρνησης από ένα τόξο εγχώριων και μη δυνάμεων ποικίλης προέλευσης, που τη θεωρούν υψηλό κίνδυνο και θέλουν να την ανατρέψουν με κάθε τρόπο, να την περιορίσουν σε μια ''αριστερή παρένθεση''. Αν το καταφέρουν, αυτό θα είναι μια συντριπτική ήττα για την Αριστερά, από την οποία θα ανακάμψει πολύ δύσκολα και σε μεγάλο βάθος χρόνου. Ήττα που θα συμπαρασύρει και το μέρος εκείνο των δυνάμεων της Αριστεράς που διαφωνούν με την κυβέρνηση και την πολεμούν. ''Κοινή γαρ η τύχη...'' Και οι ευθύνες.
Η έξοδος από την εσωστρέφεια και την οργανωτική καχεξία, η μαζικότητα, η αναβάθμιση των πολιτικών λειτουργιών του κομματικού οργανισμού είναι απαραίτητες για να μπορέσει να ανταποκριθεί ο ΣΥΡΙΖΑ στις απαιτήσεις του ρόλου του. Γίνεται λόγος για την ανάγκη ενός ''ανοίγματος στην κοινωνία''. Δεν πρόκειται βέβαια για τη ''διεύρυνση της κυβερνητικής πλειοψηφίας'' (οπωσδήποτε ευπρόσδεκτη), που είναι κάτι διαφορετικό. Ούτε για μια φυγή ''προς τα εμπρός'', με την αναγωγή σ' έναν νέο δικομματισμό, που καλλιεργείται τελευταία με την οξύτητα του καταγγελτικού λόγου ένθεν και εκείθεν. Ορισμένοι εξηγούν ότι εδώ εννοείται η κοινωνία των πολιτών και η σχέση της με τη βάση του κόμματος, που πρέπει να ξανοιχτεί και να εξελιχθεί σε κοινωνικό δίκτυο, με νέους θεματικούς και κινηματικούς τρόπους οργάνωσης. Καμία αντίρρηση. Αλλά η κοινωνία εξακολουθεί να είναι μοιρασμένη σε τάξεις, που αντιπαρατίθενται, είναι διακριτές παρ' όλες τις αλλαγές των δομών της.
Ασφαλώς υπάρχουν νέες, πολλαπλές διαιρέσεις στους κόλπους της κοινωνίας και κατάτμηση της παραδοσιακής εργατικής τάξης, που έπαψε να είναι συμπαγής και συγκεντρωμένη σε ευρείς τόπους εργασίας. Αλλά η εργατική τάξη είναι εδώ, με έκδηλη την παρουσία της και με το ποσοστό της στον συνολικό ενεργό πληθυσμό να αυξάνει. Μαζί με τα συμμαχικά της λαϊκά στρώματα δεν έπαψε να είναι η πρώτη, κύρια κοινωνική αναφορά του ΣΥΡΙΖΑ. Και η θεωρία για την ''κεντρικότητα'' της μεσαίας τάξης έχει καταρρεύσει μαζί με τον ''τρίτο δρόμο'' του Μπλερ και της μεταλλαγμένης Σοσιαλδημοκρατίας. Αυτό είναι το βασικό κριτήριο για την κατεύθυνση του ''ανοίγματος'' και της διεύρυνσης του κόμματος. Όχι η κρίση εκπροσώπησης, η κρίση του κομματικού φαινομένου καθ' εαυτή από την οποία θα πρέπει οπορτουνιστικά να επωφεληθεί στο πλαίσιο της συγκυρίας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το κόμμα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, της φτωχολογιάς και των μικρομεσαίων της πόλης και της υπαίθρου. Θα αναφέρεται σ' αυτήν με σύγχρονους, βέβαια, νέους όρους, όχι στενά ταξικούς, όπως η Αριστερά της παράδοσης: Όρους καταπολέμησης της ανεργίας και της επισφάλειας που πλήττουν ένα ευρύτερο σύνολο, όρους Παιδείας, υγιεινής, ασφάλισης, ευνοϊκότερου φορολογικού συστήματος, οι οποίοι θα ενοποιούν και θα ''εγκαλούν'' τον κατακερματισμένο κόσμο της μισθωτής εργασίας και τις κατηγορίες των φτωχών και αδυνάμων γενικότερα, διαμορφώνοντας και αναδεικνύοντας ένα αρθρωμένο ισχυρό κοινωνικο-πολιτικό υποκείμενο. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα απευθύνεται ξεχωριστά σε κάθε τμήμα και σε κάθε ομάδα του μεγάλου αυτού συνόλου, ανταποκρινόμενος με τις προτάσεις και τις ενέργειές του στα αιτήματα και τις ανάγκες τους, στο πλαίσιο της προσπάθειας να συμβάλει στην ένταξή τους σε μια πλατιά συμπαράταξη δυνάμεων για την απόκρουση της επέλασης του νεοφιλελευθερισμού και την έξοδο από την κρίση, με προοπτική τον κοινωνικό μετασχηματισμό.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ανάγκη να αναδείξει την αναγνωρισιμότητά του ως πολιτικής δύναμης που υπερασπίζεται τα συμφέροντα των ''από κάτω''. Να αποφύγει τα σωτηριολογικά κηρύγματα που στοχεύουν σ' ένα εθνικό ακροατήριο, Να αγωνιστεί για την ταξική αυτονομία τους, η έλλειψη της οποίας είναι μία από τις αιτίες του χαμηλού επιπέδου των κινητοποιήσεων ενός κόσμου που η στάση του είναι παθητική, ενώ δέχεται βαρύτατα πλήγματα από μια επέλαση της καπιταλιστικής βαρβαρότητας με αιχμή του δόρατος τον νεοφιλελευθερισμό. Επίθεση που σηματοδοτεί την εκδίπλωση σχεδίου για την αναπλήρωση των απωλειών του κεφαλαίου από τη μείωση της κερδοφορίας του. Με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, ο καπιταλισμός επιδιώκει για τον σκοπό αυτό την αναδιανομή του πλούτου, που θα επιφέρει η ολοκληρωτική εξαρπαγή των κατακτήσεων των εργαζομένων και η πλήρης κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους και των εργασιακών σχέσεων. Στο σχέδιο της αναδιανομής του πλούτου, που έχει θέση σε εφαρμογή ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, είναι ανάγκη να αντιτάξει ο ΣΥΡΙΖΑ το δικό του σχέδιο αναδιανομής του πλούτου και της εξουσίας προς όφελος των φτωχοποιημένων τμημάτων της κοινωνίας, ''να πληρώσουν οι πλούσιοι'' .
Το Συνέδριο οφείλει να επιχειρήσει την ανάλυση της πολιτικής της κυβέρνησης στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές. Να μιλήσει ανοιχτά στον λαό για τις συμφωνίες που υπογράφτηκαν, εξηγώντας τις αιτίες των υποχωρήσεων και των συμβιβασμών που έγιναν. Να παρουσιάσει την πραγματικότητα όπως είναι, τις αδυναμίες και τα λάθη που σημειώθηκαν στις αληθινές τους διαστάσεις, χωρίς εξωραϊσμό και χωρίς καταστροφολογία. Να καταδείξει τον δυσμενή συσχετισμό δυνάμεων και τον ρόλο του στις αποτυχίες και τις ήττες και να προβάλει τη στρατηγική που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ για τη μεταβολή του. Να συμβάλει στην εγκατάλειψη των αυταπατών και των αναχρονιστικών σχημάτων πάλης και να φέρει στο προσκήνιο σύγχρονες μορφές πολιτικής δράσης και κατάλληλης τακτικής, που βασίζονται σ' έναν κοινωνικό ''πόλεμο θέσεων'' και όχι σε έναν ''πόλεμο εφόδου'' (Γκράμσι). Πόλεμο δύσκολο και παρατεταμένο, που περιλαμβάνει οπωσδήποτε και ήττες, οι οποίες δεν προοικονομούν και προδικάζουν την έκβασή του. Να αντικρούσει τα δύο μεγάλα ''αφηγήματα'' που δεσπόζουν στην πολιτική ζωή: Το αφήγημα του ''ρεαλισμού'', που αναπτύσσει την άποψη ότι ''δεν γίνεται αλλιώς'' και που υποστηρίζει ότι κάθε προσπάθεια σθεναρής αντίστασης στον νεοφιλελευθερισμό είναι καταδικασμένη και αποτελεί ''επαγγελία μιας αδύνατης ρήξης''. Και το αφήγημα της ''ιδεολογικής καθαρότητας'' και της ''αριστερής μελαγχολίας'', που αγνοεί τον συσχετισμό δυνάμεων, παραμερίζει κάθε ενδιάμεσο στόχο και θεωρεί ''προδοσία'' κάθε συμβιβασμό. Και τα δύο αφηγήματα έχουν παγιδεύσει πολλούς αριστερούς.
Τάσος Τρίκκας, ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς
