Και ξαφνικά, την ώρα που η χώρα υπνοβατεί στη νύχτα της κρίσης, της κοινωνικής καταστροφής και της πολιτικής αφασίας, διαδοχικές ρουκέτες εξ ανατολών έρχονται να ταράξουν την εθνική μας μακαριότητα. Την αρχή έκανε ο ίδιος ο «σουλτάνος» Ερντογάν, ο οποίος αμφισβήτησε ευθέως τη Συνθήκη της Λωζάννης και την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου. Ακολούθησαν το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών και οι Κεμαλιστές, που προσδιόρισαν την αμφισβήτηση σε 16 νησιά και βραχονησίδες, αλλά και ο δήμαρχος της Άγκυρας, που αποτύπωσε σε... χάρτη τις προκλητικές διεκδικήσεις. Και ο κύκλος συμπληρώθηκε και πάλι από τον Ερντογάν, ο οποίος εξαπέλυσε οξύτατη επίθεση στην Ευρώπη εκβιάζοντας με το μοναδικό ίσως όπλο που διαθέτει: την απειλή να πλημμυρίσει την Ευρώπη με πρόσφυγες.
Δεν γνωρίζω ποια από αυτές τις ρουκέτες ακούστηκαν πιο δυνατά στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι η σχεδόν ταυτόχρονη εκτόξευσή τους δεν είναι ούτε τυχαία ούτε συμπτωματική. Δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Γι’ αυτό και ως χώρα οφείλουμε να έχουμε τον νου μας και να παίρνουμε τα μέτρα μας. Με ψυχραιμία αλλά και αποφασιστικότητα έναντι εχθρών και φίλων, γιατί, «ήρθαν ντυμένοι φίλοι αμέτρητες φορές οι εχθροί μου» όπως θα έλεγε ο Ελύτης.
Η Άγκυρα παίζει επικίνδυνα παιχνίδια στο Αιγαίο, τεντώνει το σχοινί στα άκρα και δημιουργεί νέα δεδομένα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Γιατί είναι η πρώτη φορά που διατυπώνεται σε τόσο υψηλό επίπεδο μια τόσο σαφής αμφισβήτηση του status quo στο Αιγαίο αλλά και ολόκληρου του πλέγματος των διεθνών συνθηκών, πάνω στο οποίο οικοδομήθηκαν, εδώ και περίπου 100 χρόνια, οι σχέσεις Αθήνας. Γιατί έγινε άνευ λόγου και αιτίας, αιφνιδιαστικά και χωρίς κανένα πρόσχημα, από τον ίδιο τον Ερντογάν, ο οποίος υποστήριξε ότι η Συνθήκη της Λωζάννης δεν ήταν νίκη αλλά ήττα για την Τουρκία γιατί παρέδωσε στην Ελλάδα τα νησιά του Αιγαίου.
Τα ερωτήματα πολλά και οι ανησυχίες για το πού το πάει ο Ερντογάν, μεγάλες. Ενισχύθηκαν μάλιστα και από το γεγονός ότι τα ελληνικά νησιά έγιναν αντικείμενο της εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης στην Τουρκία αλλά και από τη χλιαρή έως ανεκτική αντίδραση σε Ευρώπη και Αμερική. Οι ΗΠΑ σιωπούν, η Ευρωπαϊκή Ένωση σφυρίζει αδιάφορα και η Γερμανία επιλέγει την τακτική των ίσων αποστάσεων απέναντι στον θύτη και το θύμα.
Ο... σουλτάνος και ο Κεμάλ
Τι ακριβώς συμβαίνει; Μήπως οι ελληνικές ανησυχίες είναι υπερβολικές; Υπάρχει άμεσος κίνδυνος στο Αιγαίο ή έχουμε να κάνουμε με μία ακόμα από τις γνωστές εκρήξεις του Ερντογάν, που πηγάζουν από την έμφυτη μεγαλομανία του και εξυπηρετούν άλλα σχέδια, που δεν αφορούν τουλάχιστον άμεσα την Ελλάδα;
Πολλοί έσπευσαν να αποδώσουν τις δηλώσεις Ερντογάν στη μάχη που δίνει για την οριστική επικράτησή του έναντι του Κεμαλικού κατεστημένου αλλά και στα απωθημένα, που έχει με την Ιστορία. Αυτά είναι που συντηρούν την εμμονή του να ξεριζώσει το κεμαλικά κατάλοιπα από το τουρκικό κράτος και να πάρει ο ίδιος τη θέση του Ατατούρκ στη σύγχρονη τουρκική ιστορία.
Άλλοι τις αποδίδουν στο εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι στην Τουρκία. Υποστηρίζουν δηλαδή ότι ο Ερντογάν, απαξιώνοντας τη συνθήκη της Λωζάννης, δεν... σημάδευε μόνο τον Κεμάλ αλλά και τον Ισμέτ Ινονού, τον βασικό διαπραγματευτή της συνθήκης και αρχιτέκτονα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Τον πολιτικό δηλαδή, που ίδρυσε το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, βασικό κόμμα της αντιπολίτευσης σήμερα στην Τουρκία.
Υπάρχουν και αυτοί που θεωρούν ότι πραγματικός στόχος του Ερντογάν δεν ήταν τα ελληνικά νησιά αλλά η Δύση, η οποία όχι μόνο δεν επιτρέπει αλλά υπονομεύει την προσπάθεια του καθεστώτος να αναδείξει την Τουρκία σε περιφερειακή δύναμη, με ανεξάρτητη φωνή και αυτόνομη πολιτική. Πιστεύουν δηλαδή ότι ο Ερντογάν δίνει αγώνα ανεξαρτησίας, σε αντίθεση με την εποχή του Κεμαλισμού, κατά την οποία η Τουρκία ήταν χώρα-τσιράκι των ΗΠΑ και της Δύσης.
Ο χρόνος θα δείξει τι από όλα αυτά ισχύει. Το βέβαιο είναι ότι πέρα από τις κομματικές σκοπιμότητες και τις μεγαλομανείς εμμονές, ένα μεγάλο τμήμα του τουρκικού κατεστημένου ποτέ δεν συμβιβάστηκε με τα δεδομένα που διαμόρφωσαν οι διεθνείς συνθήκες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Πάντα λειτουργούσε ρεβανσιστικά και επιθετικά. Το γνώρισε η Κύπρος το '74, το γνωρίζει και η Ελλάδα, δεκαετίες τώρα, με τις παραβιάσεις και τις προκλήσεις στο Αιγαίο. Απλώς τώρα τα πράγματα έχουν δυσκολέψει για την Τουρκία. Η ηγεσία Ερντογάν μοιάζει και συμπεριφέρεται σαν... θηρίο στο κλουβί και μάλιστα τραυματισμένο.
Τι παζαρεύει ο Ερντογάν
Μπορεί να κέρδισε τη «μάχη» στο πραξικόπημα του καλοκαιριού, κινδυνεύει όμως να χάσει τον «πόλεμο» στην οικονομία που καταρρέει, στην εξωτερική πολιτική που οδηγείται σε πολλαπλά αδιέξοδα, απότοκα του πολέμου στη Συρία και των γεωπολιτικών αλλαγών στην ευρύτερη περιοχή. Η σχεδιαζόμενη δημιουργία ανεξάρτητου Κουρδικού κράτους στην περιοχή θα αφαιρέσει ζωτικό χώρο και απειλεί να ακρωτηριάσει της Τουρκία στις ανατολικές και νότιες περιοχές της. Πολλοί λένε ότι ο Ερντογάν και το τουρκικό κατεστημένο ανησυχούν σφόδρα γι’ αυτόν τον κίνδυνο και θα επιχειρήσουν να παζαρέψουν τη συναίνεσή τους στην Ανατολή με ανταλλάγματα στη Δύση, δηλαδή στο Αιγαίο και στην Κύπρο.
Προς το παρόν όλα αυτά δεν είναι τίποτα άλλο από σενάρια... θερινής νυκτός. Και θα παραμείνουν σενάρια αν η διεθνής κοινότητα σταματήσει να παίζει με τη φωτιά και αν στις διεθνείς σχέσεις επικρατήσει ο σεβασμός στο διεθνές δίκαιο, η τήρηση των κανόνων και των συμφωνιών αλλά και οι μηχανισμοί, που θα είναι ικανοί να επιβάλουν τον σεβασμό και να τον αποκαταστήσουν, όταν απειλείται και παραβιάζεται. Θα παραμείνουν σενάρια αν η Ελλάδα καταφέρει να σταθεί στα πόδια της οικονομικά και κοινωνικά, αν αντιμετωπίσει ψύχραιμα και αποφασιστικά τις τουρκικές προκλήσεις μένοντας μακριά από τυχοδιωκτισμούς και επιμένοντας στις αρχές της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών της περιοχής. Αλλά και αν σταματήσει να σπαταλά χρόνο, χρήμα και ιδέες σε ανούσιες αντιπαραθέσεις. Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει, γίνεται επικίνδυνος, όχι αγγελικός. Και δεν κοιτάζει ούτε τη μελαγχολία αλλά ούτε και την πολιτική μας αφασία.
