Δεν υπήρχε λόγος να μας πάνε Βρυξέλλες μέσω... Πεκίνου οι 8 εμπειρογνώμονες που συνέταξαν το πόρισμα για τις αλλαγές στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις του τρίτου Μνημονίου για αξιοποίηση των «βέλτιστων πρακτικών σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο» και αποφυγή της επιστροφής «σε παλαιότερα πλαίσια πολιτικής, ασύμβατα με τους στόχους της προώθησης μιας βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης». Ακόμη κι αν περιορίζονταν στη σταθερή έκκληση της κυβέρνησης για εναρμόνιση με το «ευρωπαϊκό κεκτημένο», πάνω-κάτω στις ίδιες προτάσεις θα κατέληγαν.
Ο πυρήνας της (πλειοψηφούσας) πρότασης των εμπειρογνωμόνων για αποκατάσταση των συλλογικών συμβάσεων είναι ο συνδυασμός της διαπραγμάτευσης εργοδοτών και εργαζομένων για τον κατώτατο μισθό με το περιοριστικό πλαίσιο που θα θέτει μια «επιτροπή ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων», η οποία θα ορίζει το εύρος εντός του οποίου θα κινούνται ενδεχόμενες μισθολογικές αυξήσεις, με κριτήριο τα μακροοικονομικά δεδομένα. Ανεξάρτητα από το ακριβές σχήμα της, αυτή η «ελευθερία διαπραγμάτευσης» είναι η ελευθερία του κρατουμένου στα 9 τετραγωνικά του κελιού του. Σε «έκτακτες καταστάσεις» στα 2 τετραγωνικά ενός «θαλάμου απομόνωσης».
Εκ πρώτης όψεως φαίνεται σαν ευφυής συμβιβασμός, που θα πείσει την τρόικα των δανειστών και το «κακό» ΔΝΤ να συναινέσουν. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό το πλαίσιο θα προέκυπτε έτσι κι αλλιώς, ακόμη και χωρίς τους περιορισμούς του Μνημονίου, εφόσον η κυβέρνηση -όπως όλες οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης- συμμορφωνόταν με το «ευρωπαϊκό κεκτημένο».
Το «κεκτημένο» αυτό έχει θεσπιστεί από τον Μάρτιο του 2011: είναι το «Σύμφωνο για το ευρώ+», μια νεοφιλελεύθερης έμπνευσης ad hoc διεύρυνση του «Συμφώνου Σταθερότητας» από τον δημοσιονομικό στον μακροοικονομικό συντονισμό. Η κεντρική ιδέα του είναι η «παρακολούθηση του μοναδιαίου κόστους εργασίας μέσω της άμεσης σύνδεσής της με την παραγωγικότητα... Για την αξιολόγηση του βαθμού, στον οποίο η εξέλιξη των μισθών συμβαδίζει με την παραγωγικότητα, θα παρακολουθείται το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος επί ορισμένο χρονικό διάστημα, μέσω της σύγκρισης με τις εξελίξεις σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ και στους κυριότερους συγκρίσιμους εμπορικούς εταίρους (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Καναδάς)». Κι αυτό γιατί, όπως αναφέρουν τα συμπεράσματα της Συνόδου που ενέκρινε το «Σύμφωνο για το ευρώ+», «μεγάλες και διαρκείς αυξήσεις μπορούν να οδηγήσουν στη διάβρωση της ανταγωνιστικότητας, ιδίως εάν συνδυάζονται με αύξηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και συρρίκνωση του μεριδίου στην αγορά όσον αφορά τις εξαγωγές».
Το Σύμφωνο ορίζει ότι τα κράτη δεσμεύονται «να επανεξετάσουν τον τρόπο καθορισμού των μισθών, τον βαθμό συγκέντρωσης της διαπραγματευτικής διαδικασίας, και τους μηχανισμούς τιμαριθμοποίησης» και μεριμνούν ώστε «οι μισθολογικές συμφωνίες στον δημόσιο τομέα να στηρίζουν τις προσπάθειες που καταβάλλονται στον ιδιωτικό τομέα ως προς την ανταγωνιστικότητα».
Αυτές οι δεσμεύσεις του «ευρωπαϊκού κεκτημένου» δεν είναι διόλου θεωρητικές. Βάσει αυτών δρομολογήθηκαν οι εργασιακές αλλαγές σε Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, όπου καταγράφηκε η πολύμηνη εργατική, και του Βελγίου, όπου μόλις προχθές τα συνδικάτα οργάνωσαν μεγάλη, «επετειακή» διαδήλωση για τα δύο χρόνια θεσμοθετημένης μισθολογικής λιτότητας.
Όμως, το «ευρωπαϊκό κεκτημένο» είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται διαρκώς - ερήμην και κατά κανόνα εν αγνοία των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Εμπλουτίζεται ακόμη και από τον ανταγωνισμό της ιστορικής ματαιοδοξίας των διαμορφωτών του. Έτσι το «Σύμφωνο για το ευρώ+», που φέρει τη σφραγίδα του Μπαρόζο της Goldman Sachs, εξειδικεύεται στο «όραμα» Γιούνκερ των LuxLeaks, για «βαθύτερη, δικαιότερη και πιο κοινωνική Ευρωζώνη». Στην Έκθεση των Πέντε Προέδρων, τον οδικό χάρτη ολοκλήρωσης της ΟΝΕ, προβλέπεται η θέσπιση «ανεξάρτητων Αρχών Ανταγωνιστικότητας» από κάθε κράτος της Ευρωζώνης, των οποίων αποκλειστική αποστολή είναι η «αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο η εξέλιξη των μισθών συμβαδίζει με την παραγωγικότητα μέσω της σύγκρισης με τις εξελίξεις σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ και στους κυριότερους συγκρίσιμους εμπορικούς εταίρους», όπως έχει ήδη συμφωνηθεί στο πλαίσιο του Συμφώνου για το Ευρώ+. Οι κοινωνικοί εταίροι, λέει η Έκθεση των Πέντε Προέδρων, «θα εξακολουθήσουν να διαδραματίζουν τον ρόλο τους... αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιούν τις απόψεις των αρχών ως κατευθυντήριες γραμμές κατά τις συλλογικές διαπραγματεύσεις». Σ’ αυτό το ευρωπαϊκό «Σύστημα Αρχών Ανταγωνιστικότητας», με αποκλειστική μέριμνα τη συμπίεση του εργατικού κόστους, «κουμπώνει» και ο προωθούμενος «Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων», που εξειδικεύει τη νεοφιλελεύθερη ιδέα της «ευελιξίας με ασφάλεια» στις εργασιακές σχέσεις, και ταυτόχρονα περιορίζει το μισθολογικό ντάμπινγκ μεταξύ των κρατών της Ευρωζώνης.
Επομένως, για να λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους, οι εμπειρογνωμόνες εισάγουν από την πίσω πόρτα την «Αρχή Ανταγωνιστικότητας» ως βασικού ρυθμιστή του μισθολογικού κόστους. Κι απ’ την άποψη αυτή πράγματι αποκαθιστούν την «κανονικότητα του ευρωπαϊκού κεκτημένου». Μόνο που το πρόβλημα είναι ακριβώς αυτό το «κεκτημένο» που επιβάλλει αιώνια διατίμηση στην αναλώσιμη εργασία.
