Πρακτικά οι πολιτικές που επιβλήθηκαν από το ΔΝΤ και τους θεσμούς βασισμένους στην “Ουάσιγκτον”1 είναι μια «σκληροπυρηνική και αδιάλλακτη» έκδοση της "Συναίνεσης της Ουάσιγκτον" βασιζόμενη στον φονταμενταλισμό της αγοράς. Όπως ο ίδιος ο Τζων Ουίλιαμσον έχει επισημάνει, ο όρος «συναίνεση της Ουάσιγκτον» χρησιμοποιείται υπό μια ευρύτερη έννοια, ως συνώνυμο του φονταμενταλισμού της αγοράς και ως νεοφιλελεύθερη διακήρυξη. Υπό αυτήν την έννοια έχει επικριθεί και έχει παρουσιαστεί ως νεοφιλελεύθερο μανιφέστο.
Η ερμηνεία της αυτή καθορίζει τη Συναίνεση ως σύνολο οικονομικών πολιτικών που εφαρμόστηκαν από τον Ρήγκαν και την Θάτσερ υπό την έμπνευση των Χάγιεκ και Φρίντμαν. Εντούτοις, τώρα «η Ουάσιγκτον» έχει διευρυνθεί ως τομέας ευθύνης. Καθορίζεται μεταξύ 15ης και 19ης οδού στην Ουάσιγκτον, μεταξύ του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, καθώς επίσης και από κάποιους κύκλους, εμπειρογνώμονες, ακαδημαϊκούς, αρθρογράφους, που σχετίζονται με τον επιχειρηματικό κόσμο.
Η διακήρυξη έχει εκληφθεί να σημαίνει ότι οι πολιτικές για την επίτευξη της οικονομικής ανάπτυξης εντός χρηματοοικονομικής κρίσης (π.χ. εμπειρία Λατινικής Αμερικής) είναι: μακροοικονομική σταθερότητα, δημοσιονομική αυστηρότητα, φιλελευθεροποίηση της αγοράς και ιδιωτικοποίηση. Θεωρήθηκε ότι η δημοσιονομική πειθαρχία συνοδευόμενη με φιλελευθεροποίηση, απελευθέρωση εμπορίου και ιδιωτικοποίηση θα ήταν επαρκής ώστε να εξαλειφθεί η στασιμότητα στις οικονομίες της μετάβασης. Έτσι, οι αδέσμευτες ελεύθερες αγορές, ένας μειωμένος ρόλος του κράτους, και η ένταξη στη διεθνή οικονομία, παρέχουν τον καλύτερο τρόπο τού λειτουργείν. Καταβλήθηκε συντονισμένη προσπάθεια ώστε να μετατοπιστούν οι πολιτικές, παγκοσμίως, προς τις μονεταριστικές, προσανατολισμένες στην αγορά, μη-παρεμβατικές πολιτικές. Ο όρος περιγράφει πλέον την αξιωματική πεποίθηση ότι οι αγορές μπορούν να λύσουν όλα τα προβλήματα. Είναι η προσέγγιση «ενός-μεγέθους-για όλους».
Ακολούθως, βλέπουμε τους άξονες της θεωρίας του Ουίλιαμσον:
1. Δημοσιονομική Πειθαρχία: Ισοσκελισμένος προϋπολογισμός.
2. Προτεραιότητες Δημόσιων Δαπανών: Μείωση των δημοσιονομικών δαπανών.
3. Φορολογική Μεταρρύθμιση: Θέσπιση φορολογικών περικοπών και διαγραφή των φόρων που έχουν σκοπό να ανακατανεμηθεί το εισόδημα.
4. Χρηματοπιστωτική Φιλελευθεροποίηση: Επιτόκια καθορισμένα από την αγορά, καθιέρωση ανεξάρτητης κεντρικής τράπεζας - η προσφορά χρήματος πρέπει να αυξηθεί σε σταθερό ποσοστό.
5. Συναλλαγματική Ισοτιμία: Οφείλουν να είναι πλήρως μετατρέψιμες και ελεύθερα κυμαινόμενες.
6. Απελευθέρωση Διεθνούς Εμπορίου: Φιλελευθεροποίηση των εξωτερικών συναλλαγών και εξάλειψη των μέτρων προστασίας και ελέγχου του ξένου κεφαλαίου.
7. Άμεσες Ξένες Επενδύσεις: Κατάργηση των εμποδίων για την είσοδο και την έξοδο ξένων επιχειρήσεων.
8. Ιδιωτικοποίηση: Οι κρατικές επιχειρήσεις πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν.
9. Φιλελευθεροποίηση: Εξάλειψη φραγμών εισόδου και εξόδου των επιχειρήσεων και καταστολή των νόμων για την προστασία του περιβάλλοντος.
10. Δικαιώματα Ιδιοκτησίας: Ορίζεται ότι η “συναίνεση της Ουάσιγκτον” δεν εκδήλωσε ενδιαφέρον για τους θεσμούς, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας.
Ακούγονται όλα αυτά οικεία; Μα βέβαια, τα προγράμματα των Μνημονίων βασίζονται στη «Συναίνεση της Ουάσιγκτον» ως Νεοφιλελεύθερη Διακήρυξη και όχι όπως την περιέγραψε ο Ουίλιαμσον σε θεωρητικό επίπεδο. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η χρηματοπιστωτική φιλελευθεροποίηση, η συναλλαγματική ισοτιμία, και η απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου έχουν ήδη επιτευχθεί με την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη. Ο σκοπός των Μνημονίων σε σχέση με τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις είναι να τις κάνει ελκυστικότερες, μειώνοντας το κόστος τους και άρα αυξάνοντας την κερδοφορία. Μία πραγματική αντίθεση των Μνημονίων σε σχέση με τη “Συναίνεση της Ουάσιγκτον” είναι η φορολογική μεταρρύθμιση. Ενώ δηλαδή η θεωρία ζητεί μείωση φόρων, τα Μνημόνια επιζητούν αύξησή τους. Υποτίθεται ότι οι πολιτικές της “Ουάσιγκτον” θα οδηγούσαν στην ανάπτυξη· όμως τα Μνημόνια κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Εντέλει, δημιουργούν τις προϋποθέσεις ώστε το χρέος σίγουρα να πληρωθεί, αδιαφορώντας για την οικονομική κατάσταση της χώρας. Η υποκρισία στην απεραντοσύνη της! Τα Μνημόνια παρουσιάζονται ως δημιουργικές πολιτικές για την ανάπτυξη, μα στην ουσία -και κατά παράβαση των κανόνων του ΔΝΤ (το ΔΝΤ χρηματοδοτεί μόνο προγράμματα τα οποία βασίζονται σε βιώσιμο χρέος)-, ο μόνος σκοπός τους είναι η αποπληρωμή του χρέους. Έτσι ώστε το διεθνές κεφάλαιο να μη χάσει τα λεφτά που έχει «επενδύσει» στην Ελλάδα.
1 Βλ. “Διεθνής Οικονομική Ανάπτυξη: H 'Συναίνεση της Ουάσιγκτον΄'” (“Η Αυγή” 20/9/2016).
*Ο Γιάννης Μαραγκός είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
