Η τουρκική εισβολή στη Συρία τα ξημερώματα της 24ης Αυγούστου και η κατάληψη της συνοριακής πόλης Jarablus, που κατείχαν οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους (ΙSIS), χωρίς να πέσει τουφεκιά, δεν ξεγέλασε κανέναν. Βασικός στόχος της Τουρκίας ήταν η καταπολέμηση της κουρδικής κυριαρχίας στα συριακά εδάφη δυτικά του Ευφράτη. Τα ερωτήματα είναι πολλά.
Ποιοι είναι σε γενικές γραμμές οι Κούρδοι της Συρίας; Ανέρχονται σήμερα σε 1,5 - 2,5 εκατομμύρια, είναι της τάξεως του 10% - 15% του συριακού πληθυσμού, κατοικούν σε πολλές περιοχές της χώρας, η παρουσία τους όμως επικεντρώνεται σε τρία τμήματα της συνοριακής λωρίδας με την Τουρκία. Στο δυτικό της τμήμα στην περιοχή του Αfrin και του Dagh, καθώς και στο κεντρικό της με την Jarablus και το Kobani και το ανατολικό με την Hasakah και το Qamishli. Οι δύο τελευταίες περιοχές αποτελούν την Jazira, δηλαδή την άνω Μεσοποταμία. Οι κινήσεις τους για προβολή της κουρδικής πολιτιστικής και εθνικής ιδιαιτερότητας, αλλά και της δημιουργίας κάποιας αυτόνομης περιοχής, καλλιέργησαν την αραβική καχυποψία και εχθρότητα, ιδιαίτερα μετά την επικράτηση των εθνικιστών μπααθιστών, που από το 1963 κυβερνούν από τη Συρία.
Ποια ήταν τα βασικά μέτρα καταστολής των Σύρων μπααθιστών ενάντια στον κουρδικό εθνισμό στη συνοριακή λωρίδα; Η εκτόπιση 140.000 Κούρδων και η εγκατάσταση Αράβων. Η άρνηση της συριακής υπηκοότητας στους μη Άραβες κατοίκους. Η αντικατάσταση των Κούρδων θρησκευτικών αρχηγών με Άραβες. Η μη παροχή ίσων εργασιακών ευκαιριών και εκπαίδευσης. Η αλλαγή ονομάτων. H ένταση της πολιτικής απαγόρευσης της κουρδικής γλώσσας στους χώρους εργασίας καθώς και στα έντυπα μέσα, σε όλη τη χώρα, που είχε αρχίσει από το 1958, με τη δημιουργία της Ενωμένης Αραβικής Δημοκρατίας. Μόνο μερικά αποτελέσματα είχαν όλα αυτά.
Ποιος είναι ο πολιτικός χρωματισμός του συριακού κουρδικού κινήματος; Οι Κούρδοι διανοούμενοι είχαν πάντα μια ιδιαίτερα μαζική και δυσανάλογη παρουσία στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Συρίας (CPS), σαν αντίδραση στον φυλετισμό που καταπίεζε και υποβάθμιζε την κουρδική κοινωνία. Η συνοριακή προς την Τουρκία συριακή λωρίδα αποτέλεσε, το τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα, καταφύγιο για τους επαναστάτες αριστερούς Κούρδους της Τουρκίας και του PKK, με την ανοχή του σοσιαλίζοντος συριακού καθεστώτος, το οποίο είχε κακές σχέσεις με τους Τούρκους λόγω της υποστήριξής τους τότε προς το Ισραήλ και την αυθαίρετη κατασκευή φραγμάτων στον Ευφράτη, που προστίθεντο στην παραδοσιακή έχθρα των δύο χωρών λόγω του σαντζακίου της Αλεξανδρέτας. Αποτέλεσμα ήταν το Δημοκρατικό Eνωτικό Κόμμα (PYD) και οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) που εκφράζουν σήμερα το κουρδικό κίνημα να έχουν αριστερό προσανατολισμό και να θεωρούνται παρακλάδια του PKK.
Ποιοι μάχονται σήμερα στη Συρία; H Συρία σπαράσσεται από μια πρωτοφανή σύγκρουση. Τέσσερις είναι οι κύριες αντιμαχόμενες παρατάξεις. Το Συριακό Κράτος που κατέχει τη Δαμασκό, το δυτικό τμήμα και όλα τα παράλια της χώρας. Το Ισλαμικό Κράτος (ISIS), που κατέχει το ανατολικό τμήμα και κάποια αστικά κέντρα με σπουδαιότερο την πρωτεύουσά τους Raqqa. Η συμμαχία των σαλαφιστών της Ahrar al - Cham, των τζιχαντιστών του Μετώπου Fatah al- Cham και του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (JAF) που κατέχει το ανατολικό Χαλέπι και μια ευρύτερη περιοχή στη βορειοδυτική Συρία. Και οι Κούρδοι που έχουν συστήσει τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) στις οποίες μετέχουν και Άραβες, που κατέχουν την Jazira και κάποια εδάφη δυτικά του Ευφράτη. Μάχονται όλοι εναντίον όλων. Θα μπορούσε όμως κανείς να μιλήσει για τρία κύρια μέτωπα: Του Συριακού Κράτους ενάντια στο ISIS, του Συριακού Κράτους ενάντια στην JAF και των SDF ενάντια στο ISIS. Και για τρία δευτερεύοντα: Του ISIS ενάντια στην JAF, της JAF ενάντια στις SDF και του Συριακού Κράτους ενάντια στις SDF. Παρεισφρέουν βέβαια και κάποιοι άλλοι.
Ποιοι υποστηρίζουν ποιους; Πέντε είναι οι κύριοι εξωτερικοί παράγοντες. Oι ΗΠΑ, το Ιράν, η λιβανέζικη Hezbollah, η Ρωσία και η Τουρκία. Το ποιον υποστηρίζουν οι ΗΠΑ εξαρτάται από το για ποιαν ακριβώς σύγκρουση μιλάμε. Ίσως και για ποια ακριβώς υπηρεσία μιλάμε. Από την αρχή είχαν μια δυσκολία επιλογής. Οι τζιχαντιστές του ΙSIS τρομοκρατούν σήμερα όλο τον κόσμο. Τη σιιτική Συρία τη θεωρούν όργανο του σιιτικού Ιράν, που είναι ο κυριότερος εχθρός του Ισραήλ και με το σιιτικό επίσης Ιράκ και τους σιίτες του νότιου Λιβάνου δημιουργεί ένα ιδιαίτερα απειλητικό για τα συμφέροντα των ΗΠΑ τόξο. Υποστηρίζουν τους Κούρδους, φροντίζοντας όμως να μη δυσαρεστούν τους συμμάχους τους Τούρκους.
Χαρακτηριστικές της αμερικανικής αμφιθυμίας, οι δηλώσεις κορυφαίων αξιωματούχων για την τουρκική εισβολή, όπως τις περιγράφει και το γαλλικό "Le Point". "Αυτές οι συγκρούσεις είναι απαράδεκτες" λέει ο Αμερικανός εκπρόσωπος στον Διεθνή Συνασπισμό ενάντια στο ISIS. "Οι Κούρδοι οφείλουν να ξαναπεράσουν τον Ευφράτη" τόνισε ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν. Mόνο που οι δηλώσεις του έγιναν στην Άγκυρα, οπότε μπορεί να μην του υπενθύμισε κανείς ότι, όταν οι Κούρδοι πέρασαν τον ποταμό τον περασμένο Ιούνιο για να πολιορκήσουν και να καταλάβουν τελικά το Manbidj, στον δρόμο που συνδέει τα εδάφη του ISIS με την Τουρκία, δυτικά του Ευφράτη, είχαν την απόλυτη συμπαράσταση των Αμερικανών. Oι άλλοι είναι πιο ξεκάθαροι. Ρωσία και Hezbollah υποστηρίζουν σταθερά το συριακό καθεστώς. Το ίδιο φυσικά και το Ιράν. Μόνο που το τελευταίο υπενθύμισε τη συμβολή των Κούρδων στον αγώνα ενάντια στο ISIS, όταν στις 18 Αυγούστου η αεροπορία του Assad τούς χτύπησε στη Hasakah, με αποτέλεσμα τουλάχιστον 22 νεκρούς, μεταξύ των οποίων και παιδιά.
Και η Τουρκία; Υποστηρίζει σταθερά τους ακραίους ισλαμιστές της JAF, η σοβαρότερη συνιστώσα της οποίας, η Fatah al Cham, μόλις πρόσφατα διαχώρισε τη σχέση της με την Al-Quida. Ξέρει ότι μετά τον πόλεμο τίποτε δεν θα είναι όπως πριν. Ότι είναι αναπόφευκτη η δημιουργία ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν στη θέση του σημερινού Αυτόνομου Ιρακινού Κουρδιστάν, καθώς και ενός Αυτόνομου Συριακoύ Κουρδιστάν. Προσπαθεί λοιπόν να αποστερήσει αυτό το τελευταίο από τα εδάφη δυτικά του Ευφράτη. Κυρίως για να δείξει ότι ελέγχει τις εξελίξεις. Και για εσωτερική κατανάλωση.
