Ένα πρόστιμο μπορεί να ανάψει νέες φωτιές στην ήδη χειμαζόμενη και βαθιά διαιρεμένη Ε.Ε. Τα πρόστιμα στην Apple αλλά και τη Starbucks στην Ολλανδία, καθώς και στη θυγατρική εταιρεία της ιταλικής αυτοκινητοβιομηχανίας Fiat στο Λουξεμβούργο προκαλούν ακόμη μία πηγή διαφωνιών στο εσωτερικό της Ε.Ε. Στην πραγματικότητα, στη λίστα των λόγων που... χωρίζουν, μετά την οικονομική κρίση και το προσφυγικό, προστίθεται πλέον και ο φορολογικός ανταγωνισμός. Και το χειρότερο; Μετά το Brexit, η Βρετανία σκοπεύει να ακολουθήσει ανάλογες επιθετικές φορολογικές πολιτικές προσέλκυσης πολυεθνικών. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, η ενιαία Ευρώπη έχει μετατραπεί σε διαιρεμένη, όπου δεν υπάρχει ούτε ένα κράτος που να μην έχει ικανοποιητικές αιτίες για σύγκρουση. Αλλά ας πάμε από την αρχή.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού της Ε.Ε., που διερεύνησε τη συμφωνία της Ιρλανδίας με την Apple, χαρακτήρισε την πολιτική των φορολογικών πλεονεκτημάτων που υιοθέτησε το Δουβλίνο, προκειμένου να προσελκύσει επενδύσεις, «παράνομη κρατική βοήθεια». Στην περίπτωση της Apple, η διευκόλυνση αυτή «μεταφράστηκε» σε 13 δισ. ευρώ. Πρόκειται για το ύψος των φόρων που ουσιαστικά γλίτωσε ο αμερικανικός κολοσσός τα τελευταία χρόνια και τα οποία καλείται να καταβάλει τώρα αναδρομικά στην Ιρλανδία. Για το Δουβλίνο, που εφαρμόζει ένα "επιθετικό" μοντέλο φορολογικής πολιτικής, το πρόστιμο αυτό αποκτά τεράστιες διαστάσεις, καθώς μπορεί να αποδειχθεί βόμβα μεγατόνων.
Ενώ τα χρόνια πριν από την έκρηξη της δημοσιονομικής και οικονομικής κρίσης οι μεγάλες τράπεζες κατέφυγαν μαζικά στο Δουβλίνο, τώρα είναι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας της παγκόσμιας οικονομίας του Διαδικτύου. Δίπλα στα τέσσερα γυάλινα κτήρια της Google στο Δουβλίνο, έχουν στο μεταξύ μετακομίσει όμιλοι τεχνολογίας, πληροφοριών και επικοινωνίας. Πρόκειται για το Facebook, την Amazon, το Paypal, το Twitter, το Dropobox και την Airbnb. Ο λόγος είναι σαφής: Στην Ιρλανδία οι εταιρείες πληρώνουν λιγότερους φόρους από αλλού. Ο φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων ανέρχεται στο 12,5%, τόσο χαμηλά όσο σε καμιά άλλη βιομηχανική χώρα.
Πριν από μερικούς μήνες, με μια ανάλογη απόφαση, η Κομισιόν έκρινε ότι η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο χορήγησαν σε πολυεθνικούς επιχειρηματικούς ομίλους παράνομα φορολογικά προνόμια. Ως εκ τούτου, η θυγατρική της αλυσίδας καταστημάτων καφέ Starbucks στην Ολλανδία, καθώς και η θυγατρική εταιρεία της ιταλικής αυτοκινητοβιομηχανίας Fiat (Fiat Finance and Trade) στο Λουξεμβούργο θα πρέπει να πληρώσουν εκ των υστέρων έκαστη ποσό 20 έως 30 εκατομμυρίων ευρώ ως νόμιμο φόρο που δεν έχει καταβληθεί. Στην περίπτωση της Starbucks, η ολλανδική θυγατρική Starbucks Manufacturing πλήρωνε μόλις 2,5% αντί του επίσημου 25% που ισχύει για τη φορολόγηση των επιχειρήσεων. H θυγατρική της Fiat φέρεται να φορολογούνταν με ποσοστό μόλις 1% αντί του 29% που ισχύει κανονικά στο Λουξεμβούργο.
Το ακριβές ύψος του ποσού που θα κληθούν να καταβάλουν οι δύο εταιρείες θα πρέπει να διευκρινιστεί κατόπιν εξέτασης από τις αρμόδιες εθνικές αρχές. Οι περιπτώσεις των δύο πολυεθνικών εταιρειών αφορούν τα γνωστά tax rulings, τα οποία επιτρέπουν σε μια επιχείρηση να ζητάει εκ των προτέρων από μια χώρα να της γνωστοποιήσει τι είδους φορολογική μεταχείριση της επιφυλάσσει. Αυτή η πρακτική δεν είναι εξ ορισμού παράνομη, ωστόσο, όπως διευκρίνισε η επίτροπος Ανταγωνισμού Μαργκρέτε Βεστάγκερ, παράνομη είναι η παροχή φορολογικών προνομίων.
Τόσο η υπόθεση της Ιρλανδίας όσο και εκείνες της Ολλανδίας και του Λουξεμβούργου ήταν αντικείμενο μιας έρευνας που ξεκίνησε από τον Ιούνιο του 2014. Οι έρευνες έγιναν κατά των κρατών, ωστόσο το οικονομικό βάρος θα κληθούν να σηκώσουν οι εταιρείες, επιστρέφοντας τα ποσά που δεν κατέβαλαν ως φόρο.
Οι έρευνες της Κομισιόν έχουν στο στόχαστρό τους εταιρείες που επωφελήθηκαν από τα tax rulings. Αυτές οι συμφωνίες επέτρεψαν επί σειρά ετών σε πολυεθνικές εταιρείες να κερδοσκοπούν, εγκαθιστώντας τις θυγατρικές τους σε «ευρωπαϊκούς φορολογικούς παραδείσους», όπου πλήρωναν εξαιρετικά χαμηλούς φόρους. «Επιθετική φοροαποφυγή» είχε χαρακτηριστεί αυτή η πρακτική όταν τον χειμώνα του 2014 ήρθαν στο φως μυστικά φορολογικά έγγραφα, τα γνωστά ως LuxLeaks. Από τότε η Κομισιόν ζητάει από όλα τα κράτη-μέλη να της υποβάλλουν τέτοιου είδους φορολογικούς διακανονισμούς.
Κανονικά, λοιπόν, οι τρεις κυβερνήσεις θα πρέπει να χαίρονται, διότι θα βάλουν λεφτά στα ταμεία τους. Όμως δεν χαίρονται, καθώς σκέφτονται αυτά που θα χάσουν αν χάσουν τη φήμη τους ως φορολογικοί παράδεισοι.
Και ώς εδώ όλα καλά. Όμως τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται, καθώς το Brexit έχει αλλάξει πολλά δεδομένα. Ήδη το Λονδίνο σκέφτεται να κατεβάσει ακόμη περισσότερο τη φορολογία και να μειώσει από το 20% στο 15% τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων (Corporate Tax). Που σημαίνει, με άλλα λόγια, ότι με την κίνηση αυτή η Βρετανία ενδέχεται να προκαλέσει την οργή των άλλων χωρών της Ε.Ε., διότι οδηγεί σε έναν ανταγωνισμό για το ποια χώρα θα προσφέρει τον πιο χαμηλό φορολογικό συντελεστή, με αποτέλεσμα μειωμένα φορολογικά έσοδα.
