Πρόσεχα τον κάλο του δασκάλου μας που εξείχε σαν καρούμπαλο απ' το μαύρο, τριζάτο παπούτσι. Όπως διηύθυνε την παιδική μας χορωδία, τέντωνε το πόδι, μάζευε το γόνατο. Πότε καλυπτόταν ο κάλος απ' το λινό ρεβέρ, πότε αποκαλυπτόταν. Ανάλογα με τον μουσικό οίστρο. Ναι, ο δάσκαλός μας ήταν αυστηρός. Δεν έπρεπε να φύγει φθόγγος, ημιτόνιο πιο πάνω. «Γλυκό καλοκαιράκι αγαπημένο. Με πόση εγώ λαχτάρα σε προσμένω...». Για έναν «κακό» μαθητή το καλοκαιράκι ήταν ακόμα πιο σημαντικό. Δεν ξεκουραζόταν ακριβώς -αφού τη σχολική τσάντα όλη τη χρονιά την πήγαινε και την έφερνε ανέγγιχτη, παρθένα-, αλλά ξεφόρτωνε τις ενοχές του. Και οι «πρώτοι» μαθητές έπαιζαν μπάλα και κολυμπούσαν. Όπως ακριβώς οι «τελευταίοι». Επιτέλους, δεν διέφεραν. Πάσχιζαν στα κύματα να φανούν, να προβληθούν (τα κορίτσια σημασία δεν έδιναν). Αλλά αυτή η καταπληκτική ψευδαίσθηση ότι είσαι ο Τζορτζ Μπεστ (κάτι σαν σημερινός Μέσι και Ρονάλντο συγχρόνως) των κυμάτων (και σε κοιτάζει λατρευτικά η συμμαθήτρια), αυτή η βλακώδης διακηρυκτική γενναιότητα, έφερνε κοντά και το όνειρο με την πραγματικότητα, και τον αριστούχο με το κούτσουρο. Αληθινή ταξική σύγκλιση.
Το «Γλυκό καλοκαιράκι αγαπημένο» ήταν το τελευταίο τραγούδι, της τελευταίας γιορτής της σχολικής χρονιάς. Της πιο χαρούμενης, της πιο γαλάζιας, της πιο ηλιόλουστης μέρας που, επειδή ήταν η τελευταία, ήταν γιορτή ούτως ή άλλως. Όλα φαίνονταν ελπιδοφόρα. Τα καραβάκια - χειροτεχνήματα στη σχολική βιτρίνα, οι δοκιμαστικοί σωλήνες στο χημείο, τα εξωσχολικά στη βιβλιοθήκη. Α, ξέχασα να πω ότι είμαστε μέσα στη χούντα, αλλά ένα παιδί είναι ελεύθερο και ασύλληπτο - ακριβώς επειδή μπορεί να διαρρήξει κάθε καταναγκασμό με όπλο τη χαρά. Να συντρίψει κάθε χουντικό μπάτσο, κάθε ασφαλίτη, κάθε χαφιέ. Με τη χαρά (ό,τι λείπει ή ό,τι αποκρύβεται σήμερα, δηλαδή).
Η πρώτη μέρα του καλοκαιριού είχε μπάνιο από το πρωί μέχρι το βράδυ. Στη συνέχεια καρπούζι, κανένας Ηλιόπουλος ή Βέγγος και κουνούπια. Αυτό κράταγε τρεις μήνες. «Ο ήλιος λάμπει πάνω από τα βρεγμένα χωράφια. Χαμογελάει σαν βασιλιάς, ευχαριστημένος απ' τους ανθρώπους του». Έτσι ξεκινάει το «Όργωμα». Το πρώτο κείμενο που θα ακολουθούσε το «καλοκαιράκι», μόλις ερχόταν η φθινοπωρινή επόμενη τάξη. Αναγνωστικό Δ' Δημοτικού, έκδοση του 1964, κληρονομημένο από προηγούμενο μαθητή, με εξαιρετική εικονογράφηση του Τάσου Αλεβίζου. Ένα βαρύ κείμενο μιας αγροτικής αισιοδοξίας, αλλά και καθήκοντος. Ναι, η χαρά ακολουθείται από την περίσκεψη και την εργασία. Ένα ισορροπημένο κράμα από παραδοχές που συμβόλιζαν τη μεταφυσική τής χαρμόσυνης αμοιβής και εν συνεχεία του κόπου, ως προϋπόθεση προόδου.
Κόπος - απολαβή. Μια ηθική κατασκευή παρεμφερής σ' όλους τους θεωρητικούς κόσμους. Ο κόπος που εκφραζόταν με το όργωμα -τη γεωργική προϋπόθεση της σποράς, του καρπίσματος, του θέρου, της απολαβής- ήταν ευκρινής, καθαρός. Αυτή η ευκρίνεια στην παράσταση του κόπου αντιστοιχούσε και σε έναν παραγωγικό αρχαϊσμό, αλλά και σε μια οργάνωση του καλού και του κακού σε ευκρινείς επικράτειες. Τα φτωχικά παιδικά χρόνια ενέτειναν την τομή. Με τις εικόνες απ' τα ημερολόγια της Εθνικής Τραπέζης, τις λίγες κινηματογραφικές ταινίες και τα αδύναμα σχολικά κείμενα. Η ζωή καλούσε εσύ να δημιουργήσεις αυτό που δεν σου παρείχε. Επινοούσες αχόρταγα για να καταλάβεις ό,τι σου στερούσαν.
Ξεπερασμένα πράγματα, διαφορετική κοσμοθέαση. «Δεν έχουμε γιατρό, μου μείωσαν τη σύνταξη, δεν πληρώνει ο ΟΠΕΚΕΠΕ, οι λάμπες της ΔΕΗ είναι καμένες, αργούν να πάρουν τα σκουπίδια, ο δρόμος έχει λακκούβες, η τηλεόραση δεν έχει σήμα, δεν μας κοιτάζει ο δήμαρχος, τι κάνει ο βουλευτής». Συνηθισμένες ενστάσεις μιας αναθεωρούμενης απαίτησης και μιας εγκατεστημένης, πλέον, ματαίωσης.
