Βιώνοντας την πραγματικότητα της 20μηνης περίπου διακυβέρνησης του τόπου από την Αριστερά, συνειδητοποιώντας τα προβλήματα που συνάντησε, τις ματαιώσεις που αναγκάστηκε να αποδεχτεί, την προσγείωση εν τέλει σε έναν κόσμο διαφορετικό από το παλιότερο φαντασιακό πρότυπο, συνειδητοποιούμε ότι το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ που έρχεται θα είναι εξαιρετικά επίκαιρο. Και επιπλέον, θα έχει κομβική σημασία στην ιστορία των προβληματισμών για τη δυνατότητα ύπαρξης μιας κυβερνητικής Αριστεράς.
Η επικαιρότητα του συνεδρίου σχετίζεται με την ανάγκη για αποτίμηση της κυβερνητικής εμπειρίας, με το ξεκαθάρισμα του ιδεολογικού και πολιτικού πεδίου, με την απάντηση στα ερωτήματα για τη σημασία και το περιεχόμενο της Αριστεράς στον 21ο αιώνα και για τα πραγματικά περιθώρια που υπάρχουν στον αληθινό κόσμο των ανθρώπων.
Μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει σε βάθος συζήτηση για το τι σημαίνει Αριστερά σε μια σύγχρονη κοινωνία και το πώς θα μπορούσε να διαχειριστεί πολιτικά συνθήκες κρίσης και οικονομικής κατάρρευσης σ’ έναν ασταθή χώρο που βρίσκεται στο σημείο που τέμνεται η Ανατολική Μεσόγειος και η Εγγύς Ανατολή, όπου ακόμα εκκρεμεί η χάραξη των τελικών συνόρων (Αιγαίο, Μεσοποταμία, Παλαιστίνη κ.λπ.) και κυριαρχούν εθνικισμοί, αλυτρωτισμοί και φονταμενταλισμοί. Επίσης, ουδέποτε συζητήθηκε το περιεχόμενο που θα μπορούσε να έχει ο μυθικός όρος «επανάσταση» σ’ ένα περιβάλλον ύστερης νεωτερικότητας (ή για κάποιους «μετανεωτερικότητα») και μεταεθνικής πολιτικο-οικονομικής συγκρότησης της Ευρώπης.
Μπορεί να κυβερνήσει η Αριστερά;
Ο προβληματισμός για τη δυνατότητά της Αριστεράς να κυβερνήσει τον τόπο δεν είναι νέος. Η συζήτηση έχει αρχίσει εδώ και 150 χρόνια, από την εποχή της Α' Διεθνούς (περί το 1850) και της Παρισινής Κομμούνας (1871), έως το Μάη του ’68 και τη σοβιετική κατάρρευση (1991) και κατά καιρούς έχει γίνει ένα από τα σημαντικότερα θέματα του διαλόγου - και όχι μόνον εντός της Αριστεράς. Κορυφαίες στιγμές αυτού του διαλόγου, αλλά και των σφοδρών συγκρούσεων, υπήρξαν:
* Η μεγάλη ιδεολογική σύγκρουση -που μπορεί να θεωρηθεί και η πρώτη σχετική- για το «κράτος» και τη συνωμοτική αντίληψη που έλαβε χώρα μεταξύ των αναρχικών υπό τον Μιχαήλ Μπακούνιν και των κομμουνιστών υπό τους Μαρξ και Ένγκελς.
* Η ιδεολογική σύγκρουση με τους δεξιούς σοσιαλδημοκράτες τύπου Μπερστάιν για τα όρια της μεταρρύθμισης.
* Η σύγκρουση της Λούξεμπουργκ, του Τρότσκι και του Πλεχάνοφ με τον Λένιν για το ζήτημα ή μη της πρωτοκαθεδρίας του κόμματος.
* Η σύγκρουση εντός του επαναστατικού μετώπου μετά τον Οκτώβρη του ’17 για τα όρια του συμβιβασμού με τον γερμανικό (και νεοτουρκικό) ιμπεριαλισμό, όπου υπερίσχυσαν οι συμβιβαστικές απόψεις του Λένιν.
* Η ιδεολογική και ένοπλη σύγκρουση μεταξύ σταλινικών, τροτσκιστών και αναρχικών εντός του δημοκρατικού μετώπου κατά τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο (1936-1939).
* Η συζήτηση για τον σταλινισμό και τον ολοκληρωτισμό, που έγινε κυρίως στη Δύση το επόμενο διάστημα από το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956), αλλά και η κριτική από τον Μάο για τον «ρεβιζιονισμό».
* Η αντιπαράθεση του Ενβέρ Χότζα με τις ιδέες της εργατικής αυτοδιαχείρισης των Τζίλας, Κορντέλι, Ράνκοβιτς.
* Οι αναζητήσεις στην εποχή της περεστρόικα (1985-1991), όταν Πολωνοί και Σοβιετικοί διανοούμενοι άρχισαν να συζητούν για τη δυνατότητα δημοκρατικής μετεξέλιξης του γραφειοκρατικού μοντέλου και δημιουργίας ενός σοσιαλισμού που θα χαρακτηριζόταν από ελευθερία, αληθινή κοινωνική ισότητα κ.ά.
* Εμείς βρισκόμαστε σε μια ιδιαιτέρως μοναδική ιστορική στιγμή. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε τη διακυβέρνηση μιας χώρας που ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που ξεπερνά τα ταμπού του απομονωτισμού και ενός ξεπερασμένου εθνικισμού, που συναντά εντελώς νέες συνθήκες όσον αφορά την οικονομική δομή αλλά και την ποιότητα των σχέσεων παραγωγής. Οπότε τώρα πρέπει να συνεχιστεί η συζήτηση που ξεκίνησε από την εποχή της Α' Διεθνούς με τόλμη και νέες ιδέες. Με προσπάθεια αποβολής της μεταφυσικής και θεολογικής αντίληψης που κυριάρχησε στο επαναστατικό κίνημα και οδήγησε στη σοβιετική τραγωδία του 20ού αιώνα.
Αυτή είναι η σύγχρονη πρόκληση! Λαμβάνοντας υπόψη ότι είμαστε οι κληρονόμοι ενός σημαντικού ρεύματος σκέψης που ανάπτυξε τις ιδέες του αντιολοκληρωτικού σοσιαλισμού. Προσωπικότητες που έβαλαν το στίγμα τους στον διεθνή χώρο, όπως ο Πουλαντζάς, ο Παπαϊωάννου, ο Καστοριάδης, δείχνουν τον δρόμο για την ανάπτυξη μιας σύγχρονης αντίληψης. Δεν δικαιούμαστε να υστερήσουμε σε αυτή την κατεύθυνση. Πόσο μάλλον, που αναπτύσσεται ήδη ένα σκληρό νέο-σταλινικό κόμμα που προέρχεται κατευθείαν από το μαύρο παρελθόν και επιχειρεί να εγκλωβίσει ένα μέρος του δημοκρατικού ελληνικού λαού.
Είναι στο χέρι μας να βγάλουμε την Ελλάδα από τη γκρίζα ιδεοληπτική ζώνη που δημιούργησαν οι παραδοσιακοί πουριτανοί, οι νεοφιλελεύθεροι της Δεξιάς και της «Κεντροαριστεράς» και οι νεοσταλινικοί του ΚΚΕ. Μια ζώνη γεμάτη σύγχυση, συντηρητισμό και παρανοήσεις, χωρίς δροσιά, ζωντάνια και φαντασία που είναι συστατικά στοιχεία του αγώνα για την κοινωνική αλλαγή.
Ακριβώς για όλα αυτά, το επόμενο συνέδριο πρέπει να κερδίσει το στοίχημα της:
* Αποσαφήνισης του ιδεολογικού στίγματος, χωρίς αντιπαραγωγικούς συμβιβασμούς με τον ανορθολογισμό,
* Ανάλυσης του παρελθόντος του επαναστατικού κινήματος, ώστε να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα και να αποκαλυφθεί η φύση και οι προθέσεις όσων ονειρεύονται κοινωνίες τύπου γκουλάγκ,
* Διασαφήνισης των ορίων και της ταυτότητας μιας σύγχρονης Αριστεράς του 21ου αιώνα, λαμβάνοντας υπόψη τις γιγάντιες αλλαγές που έχουν συμβεί στον χώρο της οικονομίας και της παγκόσμιας οργάνωσης και δομής.
Βλάσης Αγτζίδης, διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός
