Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
18.2°C22.0°C
1 BF 47%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.7°C21.2°C
2 BF 57%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C19.4°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
18.8°C21.5°C
1 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.9°C18.4°C
2 BF 63%
Οι Επιζήσαντες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Οι Επιζήσαντες

Η πολιτική είναι γεμάτη εκπλήξεις τον τελευταίο καιρό, καθώς τόσο μια αναγεννημένη Αριστερά όσο και μια αταβιστική Δεξιά κερδίζουν τη μια αιφνιδιαστική νίκη μετά την άλλη.

Μια ιδιομορφία της υπόθεσης είναι ότι η ανερχόμενη δημοκρατική Αριστερά στον αγγλόφωνο κόσμο παρήγαγε δύο παραδόξως όμοιες και ομοίως παράδοξες ηγετικές φυσιογνωμίες: τον Bernie Sanders και τον Jeremy Corbyn.

Και οι δύο, φυσικά, ταιριάζουν σ’ ένα παρόμοιο προφίλ, ως ατημέλητοι λευκοί άνδρες μιας κάποιας ηλικίας, προφανώς λίγο αποκομμένοι από τη σύγχρονη κουλτούρα που τους ώθησε σε πρωτοφανή επίπεδα πολιτικής επιτυχίας.

Δεν πιστεύω, όμως, ότι είναι τυχαίο που άνδρες σαν κι αυτούς κατέληξαν σε αυτή τη θέση, αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή.

Η πολιτική περίοδος που διανύουμε χαρακτηρίζεται από μια ανερχόμενη μα ακόμη μη οργανωμένη Αριστερά, παραταγμένη ενάντια σε μια ετοιμοθάνατη, αλλά θεσμικά ακόμη ισχυρή νεοφιλελεύθερη τάξη πραγμάτων που χρησιμοποιεί τη συσσωρευμένη εξουσία της για να αναπληρώσει την ολοσχερή έλλειψη πειστικών απαντήσεων στα σύγχρονα πολιτικά ερωτήματα. Για να διεκδικηθεί η άσκηση κυβερνητικής πολιτικής στο υψηλότερο επίπεδο –η προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, η πρωθυπουργία του Ηνωμένου Βασιλείου–, έπρεπε να βρεθεί κάποιος από τα ανώτερα κλιμάκια εξουσίας που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ηγέτης.

Μετά από δεκαετίες αντίδρασης, λίγοι τέτοιοι άνθρωποι ήσαν διαθέσιμοι. Αυτοί που βρέθηκαν ήταν άνθρωποι σαν τον Bernie Sanders και τον Jeremy Corbyn.

Οπότε το ενδιαφέρον ερώτημα που αναδύεται είναι το πώς χαρακτηρίζουμε πολιτικούς σαν κι αυτούς. Θεωρώ πως η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα συνοψίζεται καλύτερα στη λέξη επιζήσαντες.

Υπάρχουν άνθρωποι που διένυσαν μια περίοδο αντίδρασης, κατά τη διάρκεια της οποίας οι αριστεριστές ομοϊδεάτες τους σε γενικές γραμμές κάηκαν, ξεθώριασαν ή επινόησαν εκ νέου τους εαυτούς τους ως περσόνες του νεοφιλελευθερισμού. Αντιθέτως, άνθρωποι σαν τον Sanders και τον Corbyn κατόρθωσαν να μείνουν προσκολλημένοι σε μια προσομοίωση παραδοσιακής δημοκρατικής πολιτικής, ενώ παρέμεναν σε μικρή απόσταση από τα υψηλότερα κλιμάκια εξουσίας εντός του καπιταλιστικού κράτους. Κατόρθωσαν να επιβιώσουν σε μια περίοδο αντίδρασης χωρίς ούτε να οδηγηθούν έξω από την πολιτική ούτε να μεταμορφωθούν οι ίδιοι σε αντιδραστικούς.

Παρ’ όλο που ο Sanders και ο Corbyn εμβαπτίστηκαν στην Αριστερά κατά τη διάρκεια της ανόδου της στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, κανένας δεν θα τους υπολόγιζε ως σπουδαίες προσωπικότητες προορισμένες να συμπεριληφθούν στα βιβλία ιστορίας μέχρι πρόσφατα. Ο Sanders συμμετείχε στο Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα ως φοιτητής και σε αριστερά εκλογικά εγχειρήματα στο Βερμόντ, αλλά στην ουσία επρόκειτο για μια μάλλον ελάσσονα φιγούρα. Ο Corbyn είχε μια παρουσία σε ομάδες συζήτησης με διανοητές της βρετανικής Αριστεράς όπως οι Ralph Miliband και Tony Benn, αλλά τον θυμούνται περισσότερο ως μια ήσυχη φυσιογνωμία που περνούσε σχεδόν απαρατήρητη, κινούμενο σε τροχιά γύρω από τις επιδραστικές μορφές της Αριστεράς εκείνης της περιόδου.

Οπότε αυτό που κάνει ανθρώπους σαν τον Sanders και τον Corbyn να ξεχωρίζουν είναι το γεγονός ότι επέζησαν. Όχι μόνο με την κυριολεκτική έννοια τού ότι είναι ακόμα ζωντανοί, αλλά με την έννοια ότι ήταν σε θέση να διεκδικήσουν την υποψηφιότητα για την προεδρία των Δημοκρατικών ή για την ηγεσία του Εργατικού Κόμματος όταν κανένας άλλος δεν μπορούσε να το κάνει.

Άνθρωποι όπως αυτοί διαθέτουν, θα έλεγα, τρία σημαντικά χαρακτηριστικά.

Πρώτο –και πιο προφανές απ’ όλα–, ένα κάποιο επίπεδο ιδεαλιστικής και ιδεολογικής δέσμευσης σε μια μορφή κοινωνικής δημοκρατίας ή αριστερού φιλελευθερισμού. Αυτή είναι η παράμετρος που ο Τύπος τείνει να υπερτονίζει – για δείτε αυτούς τους παραπαίοντες χίπηδες, με τις «αξίες» τους και τα «ιδανικά» τους! Δείτε πόσο μακριά βρίσκονται από τους κυνικούς συμβιβασμούς με την καπιταλιστική λογική, που, όπως όλοι οι ειδήμονες παρατηρητές γνωρίζουν, αποτελεί την ουσία της πολιτικής.

Φυσικά και είναι αλήθεια ότι ο Sanders και ο Corbyn έπρεπε να υπόκεινται σε κάποια μορφή ηθικής δέσμευσης προκειμένου να αποφύγουν να εγκαταλείψουν τα ιδανικά τους προς όφελος μιας επιλογής που θα ήταν σαφώς περισσότερο εξαργυρώσιμη, αν είχαν προσχωρήσει στον Κλιντονισμό ή στον Μπλαιρισμό.

Αλλά να τους σκιαγραφεί κανείς απλώς ως χίπηδες ιδεαλιστές σημαίνει να παραγνωρίζει δύο άλλα, εξίσου σημαντικά κομμάτια της πολιτικής τους περσόνας.

Το πρώτο είναι ότι πρόκειται, στην ουσία, για ακραία πραγματιστές και συχνά αδίστακτους πολιτικούς με στρατηγικές ικανότητες. Με ποιο τρόπο, άλλωστε, θα είχαν επιβιώσει τόσο καιρό σ’ ένα περιβάλλον όπου ακόμα και οι σύμμαχοι και φαινομενικά δικοί τους σύντροφοι στο κόμμα απέρριπταν τις θέσεις τους;

Στο αποκορύφωμα της καμπάνιας του Sanders, η New York Times δημοσίευσε ένα άρθρο με τον τίτλο Προηγούμενες Καμπάνιες του Sanders Αποκαλύπτουν την Επιθυμία του για Σκληρό Παιχνίδι. Περιέγραφε λεπτομερώς κάποιες από τις τακτικές που χρησιμοποιούσε ο Sanders για να κερδίσει και να διατηρήσει την εξουσία στο Βερμόντ, μερικές φορές με δριμείες επιθέσεις στους αντιπάλους του.

Το κρυφό μήνυμα του θέματος έμοιαζε να είναι ότι τέτοιες τακτικές έρχονταν σε αντίθεση με το πρόγραμμα του Sanders ή με την εικόνα του. Όμως ολόκληρο το άρθρο καταδείκνυε στ’ αλήθεια ότι η σκιαγράφηση του Sanders από τα μίντια ως αυθεντικού χίπη παππού ερχόταν σε αντίθεση με την πραγματική φύση του ως πολιτικού επιζώντος, κάποιου που πάντοτε φρόντιζε να συνδυάζει την εξουσία με την ηθική.

Το τελευταίο σημαίνον χαρακτηριστικό αυτών των αριστερών επιζώντων πολιτικών, που κυριολεκτικά εξωθήθηκαν στην ανάληψη ηγεσίας, είναι ότι τείνουν προς μια ανεξάρτητη προσέγγιση στην πολιτική, κινούμενοι με τη λογική του μοναχικού λύκου. Ο Bernie Sanders πέρασε δεκαετίες ως το μοναδικό ανεξάρτητο από το κόμμα μέλος του Κογκρέσου (παρ’ όλο που στις συνελεύσεις για την επιλογή υποψηφίων τασσόταν με τους Δημοκρατικούς). Ο Corbyn ήταν ικανοποιημένος με τη συντήρηση της περιφέρειάς του στο Λονδίνο μέχρις ότου συμφωνήσει, όχι χωρίς δισταγμό, να κυνηγήσει μια υποψηφιότητα για την ηγεσία των Εργατικών που θεωρούσε ωστόσο καταδικασμένη.

Και ποιες άλλες επιλογές θα υπήρχαν κατά τη διάρκεια μιας περιόδου όπου τόσο οι Εργατικοί όσο και το Συμβούλιο της Ηγεσίας των Δημοκρατικών καταγγέλλουν ηχηρά και χωρίς φόβο την πολιτική ενός Sanders ή ενός Corbyn ως αναχρονιστική, εκτός μόδας και εκτός ορίων του πλαισίου στοιχειοθέτησης μιας πολιτικής πρακτικής ως αξιοσέβαστης; (Αυτή είναι, ενδεχομένως, μια παραμελημένη ερμηνεία των αρχικών δυσκολιών του Sanders όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με τους ακτιβιστές του κινήματος Οι Ζωές των Μαύρων Μετράνε: δεν ήταν μόνο το ότι φαινόταν να έχει κάποιο τυφλό σημείο σχετικά με τον ρατσισμό, αλλά και το ότι δεν ήταν γενικά εξοικειωμένος με το να του επιρρίπτονται ευθύνες από ένα συλλογικό κίνημα.)

Κι έτσι εισερχόμαστε σε μια περίοδο ανανέωσης, με την Αριστερά να οργανώνεται με άτομα σαν τις ηγετικές φυσιογνωμίες που εξετάζουμε. Ο πολύ ιδιαίτερος συνδυασμός ιδεαλισμού, σκληρότητας και αντικομφορμισμού ήταν απολύτως συμβατός με τα σκοτεινά χρόνια απ’ τα οποία επέζησαν. Αυτά τα γνωρίσματα, όμως, δεν είναι συμβατά με την περίοδο στην οποία εισερχόμαστε τώρα. Κι έτσι θα χρειαστεί να βρούμε νέους ηγέτες από τις τάξεις αυτών που ριζοσπαστικοποιήθηκαν την περασμένη δεκαετία.

Στο μεσοδιάστημα, εν τούτοις, για να παραφράσουμε τον Donald Rumsfeld, πηγαίνεις στον πόλεμο με τους δημοκρατικούς πολιτικούς που διαθέτεις. Δηλαδή τον Bernie Sanders, που προχώρησε την καμπάνια του μακρύτερα απ’ όσο θα περίμενε οποιοσδήποτε, και τον Jeremy Corbyn, ο οποίος ας ελπίσουμε ότι θα αντισταθεί στις ανάρμοστες και απαράδεκτες απόπειρες των συντρόφων του στο κοινοβούλιο να τον καθαιρέσουν.

Και ας ελπίσουμε ότι ανακαλώντας στη μνήμη μας τις απροσδόκητες στιγμές τους στα φώτα της δημοσιότητας, θα τις βλέπουμε ως τις πρώτες μέρες ενός καλύτερου κόσμου.

Peter Frase

Μετάφραση: Ευαγγελία Κουλιζάκη

Peter Frase είναι γλωσσολόγος και καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL