Σε νέα εποχή εισέρχεται το πεδίο της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (ΚΑΟ) στη χώρα μας με το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου της αναπληρώτριας υπουργού Εργασίας κ. Αντωνοπούλου. Παρ' ότι στην ευρωπαϊκή κοινότητα ο μέσος όρος των δραστηριοτήτων κοινωνικής επιχειρηματικότητας ανέρχεται πάνω από το 12% του συνόλου της οικονομικής δραστηριότητας, στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό προσεγγίζει το 1,5% με 2%, ενώ γενικότερα δεν είναι τόσο γνωστό αυτό το τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας.
Το κράτος δεν μπορεί πλέον να θεωρείται ως ο μόνος δυνητικός φορέας μιας ισορροπίας μεταξύ κοινωνικής δικαιοσύνης και οικονομικής ελευθερίας και αυτό αποτυπώνεται και στη νέα στρατηγική «Ευρώπη 2020». Δηλαδή, ότι σε μια εποχή εντεινόμενου παγκόσμιου ανταγωνισμού, μεγάλων δημογραφικών αλλαγών και δημοσιονομικών περιορισμών, απαιτούνται νέες μορφές οργάνωσης και συνεργασίας ανάμεσα σε δημόσιο τομέα, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ιδιωτικές επιχειρήσεις και πολίτες.
Οι υπηρεσίες γενικού συμφέροντος αποτελούν προνομιακό πεδίο δραστηριότητας των κοινωνικών επιχειρήσεων, καλύπτοντας ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Από τις βασικές υποδομές (παροχή ενέργειας και ύδρευσης, μεταφορές, διαχείριση απορριμμάτων, ταχυδρομικές και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες), αναπτύσσονται σε τομείς ζωτικής σημασίας, όπως η υγεία και η εκπαίδευση, και επεκτείνονται φυσικά μέχρι και τις κοινωνικές υπηρεσίες.
Ως απόρροια της κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL, όπου το ΕΚΤ επένδυσε πάνω από 300 εκατομμύρια ευρώ σε πάνω από 420 αναπτυξιακές συμπράξεις σε πολλές χώρες, ανάμεσα σε αυτές και η Ελλάδα, στη χώρα μας θεσμοθετήθηκε ένα άλλο πρότυπο επιχειρηματικότητας με τον Νόμο 4019/2011 για τις κοινωνικές επιχειρήσεις.
Οι κοινωνικές επιχειρήσεις, εκτός πολλών άλλων, έχουν τρία βασικά χαρακτηριστικά: Επιδιώκουν κοινωνικούς σκοπούς, επανεπενδύοντας μέρος των κερδών τους σ’ αυτούς, διοικούνται από συστήματα συμμετοχικής διακυβέρνησης και, όσον αφορά τη διανομή των κερδών τους, ιεραρχούν τον άνθρωπο και την εργασία πάνω από τα κεφάλαια.
Τον Νόμο 4019/11, έρχεται σήμερα να επικαιροποιήσει το νέο σχέδιο νόμου για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία, διευρύνοντας τους τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας, θεσμοθετώντας νέες μορφές επιχειρηματικών οντοτήτων, ενεργοποιώντας τα παλιότερα και δίνοντας νέα πολύ ισχυρά κίνητρα, κυρίως σε επίπεδο φορολογίας και χρηματοδοτήσεων.
Μέσα στην ακατάπαυστη φορολογική λαίλαπα των τελευταίων ετών, αυτό το σχέδιο νόμου αποτελεί όαση φορολογικού μηδενισμού επί των κερδών της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Οι υποψήφιοι Κοινωνικοί Επιχειρηματίες, που κατά κύριο λόγο είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις, θα έχουν μηδενικό φόρο στα κέρδη που τους διανέμονται.
Η κοινωνική επιχείρηση, ως νομική οντότητα, θα έχει μηδενικό φόρο εισοδήματος για τα κέρδη που θα διανέμει στους εργαζόμενους, καθώς επίσης και για τα κέρδη που θα διαθέτει για δράσεις κοινής ωφέλειας, μεγιστοποιώντας τον κοινωνικό αντίκτυπό της, ενώ θα επιτρέπεται να επανεπενδύει μέρος των αδιανέμητων κερδών. Σε κάποιες περιπτώσεις ο μόνος συντελεστής φόρου που θα επιβάλλεται θα είναι αυτός της φορολογίας εισοδήματος νομικών οντοτήτων και μόνο επί του 5% των κερδών.
Προνομιακό πεδίο χρηματοδότησης της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας αποτελούν οι επιχορηγήσεις από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους διεθνείς ή εθνικούς οργανισμούς, από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας και από το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης.
Η παραχώρηση της χρήσης κινητής και ακίνητης περιουσίας των ΟΤΑ α' και β' βαθμού και των επιμέρους υπουργείων για την ενίσχυση δραστηριοτήτων συλλογικής και κοινωνικής ωφέλειας, καθώς και η σύναψη προγραμματικών συμβάσεων με αντισυμβαλλόμενους το Δημόσιο ή τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τους ΟΤΑ, αποτελεί ακόμα ένα προνομιακό πεδίο για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των κοινωνικών επιχειρήσεων.
Το συμμετοχικό σύστημα λήψης αποφάσεων, σύμφωνα με την αρχή ένα μέλος μία ψήφος, η επικέντρωση στον εργαζόμενο επιχειρηματία, σε αντιδιαστολή με τον επιχειρηματία επενδυτή, καθώς και η επανεπένδυση στον συντελεστή εργασία, έρχονται να συμπληρώσουν τα προηγούμενα, για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, προσδοκώντας να καταστήσουν, ως βιώσιμο, έναν τρίτο εναλλακτικό πόλο επιχειρηματικότητας ανάμεσα στον παραδοσιακό ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.
* Ο Γιώργος Μιτάκης είναι οικονομολόγος και ειδικεύεται σε θέματα Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας
