Είναι κάποιοι τόποι που μας είναι περίεργα οικείοι, αν και δεν τους έχουμε επισκεφθεί. Τους έχουμε κατά κάποιον τρόπο δομήσει στη φαντασία μας, γνωρίσει μέσα από τις περιγραφές των μέσων ενημέρωσης, αντιμετωπίσει μέσα από τα νέα σχήματα της καθημερινότητάς μας. Τα όρια του φυσιολογικού και του παθολογικού έχουν έτσι μετακινηθεί και τα πλέον ασύλληπτα πράγματα μας φαίνονται γνώριμα.
Το στρατόπεδο του Καλαί στη Βόρεια Γαλλία αποτελεί το σημείο όπου πρόσφυγες από την Αφρική και την Ασία, βρίσκονται στοιβαγμένοι σε κοντέινερ ή σε σκηνές και παράγκες με άθλιες συνθήκες υγιεινής, αντιμετωπίζοντας καθημερινά την αστυνομική βία και διακινδυνεύοντας τη ζωή τους για να περάσουν στην Αγγλία.
Κάποιοι άλλοι, κυρίως οικογένειες Κούρδων, έχουν μεταφερθεί σε ένα γειτονικό στρατόπεδο στην Γκραντ Σεντ, όπου οι συνθήκες διαβίωσης είναι κάπως καλύτερες. Όμως και στις δύο περιπτώσεις, η κυρίαρχη εμπειρία είναι αυτή της περιθωριοποίησης, καθώς και η προσπάθειά τους να περάσουν από την άλλη πλευρά της Μάγχης, είτε μέσω διακινητών, που πληρώνονται αδρά, είτε π.χ. σκαρφαλώνοντας σε φορτηγά εν κινήσει...
Μια από τις οικογένειες Κούρδων που συνάντησα έρχεται από το Ιράκ, διέσχισε το Αιγαίο, όπου σώθηκαν ως εκ θαύματος από τον πνιγμό, και μετά όλη την Ευρώπη, για να φτάσει με τα δύο μικρά παιδιά της σε αυτό το στρατόπεδο· το κοριτσάκι αρρώστησε βαριά και κόντεψε να πεθάνει. 3.000 άνθρωποι πνίγηκαν στη Μεσόγειο το τελευταίο εξάμηνο. 5.000 είναι στα στρατόπεδα της Βόρειας Γαλλίας. Ένας Ιρανός μού ανέφερε την πολύ δύσκολη δίμηνη κράτησή του στο Βέλγιο. Ένας Αφγανός μού έδειξε τις πληγές στο σώμα του από τα φλασμπόλ των Γάλλων αστυνομικών και ένας νεαρός Σύρος μού εξήγησε ότι όταν τον συνέλαβαν τα γαλλικά ΜΑΤ στο τούνελ κάτω από τη Μάγχη του έσπασαν τα χέρια. Πόση βία!
Νομίζω ότι το πιο δύσκολο είναι οι δημόσιοι λόγοι εκφοβισμού που προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη στάση των Αρχών: «Μη μας έρθουν κι άλλοι πρόσφυγες, αν οι συνθήκες διαβίωσης εξανθρωπιστούν»! Λες και όταν σου βομβαρδίζουν τη χώρα, αυτό που θα σε εμποδίσει για να φύγεις είναι αν οι καταυλισμοί έχουν ή δεν έχουν στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής. Ένας νεαρός Άραβας μας είπε ότι άκουσε έναν θόρυβο, βγήκε από το σπίτι του και γυρίζοντας το είδε να γκρεμίζεται όλο μονομιάς. Η οικογένειά του ήταν μέσα. Κανείς δεν γλίτωσε. Έφυγε χωρίς δεύτερη σκέψη.
Αφιλόξενη ήπειρος η Ευρώπη και για τους λαούς της και για τους ξένους. Αφιλόξενοι και οι καιροί μας. Ενσωματώσαμε τη λογική του αποκλεισμού σε βαθμό που οι κοινωνικές διακρίσεις, η περιθωριοποίηση και η επιλεκτική συμπόνια να έχουν χαρακτήρα αυτοματισμού.
Το κοινωνικό πείραμα της Unicef με την μικρή Άννα, σαν καλοντυμένο κοριτσάκι μόνο του στον δρόμο της Τυφλίδας να χαίρει της συμπάθειας των μεγάλων, και σαν κακοντυμένο ζητιανάκι να αντιμετωπίζει την περιφρόνηση και την απόρριψη όλων, αποτελεί απόδειξη της αδιαφορίας μας απέναντι στους άστεγους και τους κατατρεγμένους, λες και η κατάστασή τους να είναι αποτέλεσμα προσωπικού τους λάθους. Δεν θέλουμε να σκεφτούμε το ότι αυτό θα μπορούσε να έχει συμβεί και σε μας, όπως και το ότι αυτή η κατάσταση μπορεί να αλλάξει μέσα από την προσωπική και συλλογική δράση. Δεν είναι ούτε μοίρα ούτε φύση, αλλά αποτέλεσμα κοινωνικών, ιστορικών και ψυχικών διεργασιών. Είναι εφικτό να αλλάξουν οι τρόποι με τους οποίους βλέπουμε τους άλλους και τον εαυτό μας, και οι συνθήκες υποδοχής και διαβίωσης εγχώριων και μεταναστευτικών πληθυσμών, και οι αναπαραστάσεις τού τι είναι αποδεκτό και τι όχι.
Αλλιώς η μόνη λύση που μας απομένει είναι να προσπαθούμε να φεύγουμε όλο και πιο μακριά. Όπως όλοι αυτοί οι πρόσφυγες που φαντάζονται την Αγγλία του Brexit σαν Γη της Επαγγελίας. Έρχεται συνειρμικά στο μυαλό μου ο τίτλος του βιβλίου του Α. Ελεφάντη «Επαγγελία της αδύνατης επανάστασης» για το ΚΚΕ και τον αστισμό στον Μεσοπόλεμο και σκέφτομαι τις συνθήκες εκείνες που θα έκαναν εφικτή αυτή την αλλαγή στις νοοτροπίες, στα κοινωνικά κινήματα, στην πράξη του καθενός μας...
