Live τώρα    
19°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
16.2°C20.7°C
2 BF 53%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
17 °C
15.2°C17.7°C
1 BF 74%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.0°C18.0°C
2 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.9°C15.9°C
0 BF 55%
Πολιτικές δυνάμεις και εκλογικό σύστημα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Πολιτικές δυνάμεις και εκλογικό σύστημα

Η κοινοβουλευτική ιστορία της χώρας μας δεν χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα δημοκρατική. Xαρακτηριστική είναι η μετεμφυλιακή περίοδος, με την εφαρμογή του αντικομμουνιστικού πλαισίου (Γ' Ψήφισμα 1946, Ν. 509/1947) και τη δράση του παρακράτους. Ακολουθεί η περίοδος της δεκαετίας του 1960, με τις παρεμβάσεις του παλατιού, την αποστασία και την αποτροπή των εκλογών του Μαΐου του 1967 με την επιβολή της δικτατορίας τον Απρίλιο. Τούτων δεδομένων, βάσιμη μπορεί να θεωρηθεί η άποψη ότι η μεταπολιτευτική περίοδος (1974 και μετά) αποτελεί την ομαλότερη λειτουργία της Ελληνικής Δημοκρατίας. Ένα από τα “εργαλεία” ελέγχου του πολιτικού συστήματος ήταν και το εκλογικό σύστημα.

Στις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές, δεδομένης της απουσίας της Αριστεράς (το ΚΚΕ ήταν παράνομο), η εφαρμογή της απλής αναλογικής δεν ενοχλούσε. Έτσι, στις εκλογές του 1950, με απλή αναλογική, μπήκαν στη Βουλή εννέα κόμματα. Πρώτο το «Λαϊκόν Κόμμα» με 18,8% (62 έδρες από τις 250 της Βουλής) και τελευταίο το «Νέον Κόμμα» με 2,5%.

Η κυβέρνηση που σχηματίστηκε δεν μακροημέρευσε. Ορίστηκαν εκλογές για το 1951. Μόλις είχε ιδρυθεί η ΕΔΑ ως νόμιμος πολιτικός εκφραστής της Αριστεράς. Ως εκλογικό σύστημα παρέμεινε το ίδιο. Αποτέλεσμα: Ο «Ελληνικός Συναγερμός», πρώτο κόμμα, με 36,53% λαβαίνει 114 από τις 258 συνολικά έδρες, ενώ η ΕΔΑ με 10,57% εισέρχεται στη Βουλή με 10 βουλευτές. Δύο χρόνια μετά τη λήξη του εμφυλίου η Αριστερά εκπροσωπείται στη Βουλή.

Με την εκτέλεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του το 1952, ακυρώνεται κάθε απόπειρα αμνήστευσης, λήθης και στοιχειώδους εκδημοκρατισμού. Ο κοινοβουλευτισμός οδηγείται σε σκλήρυνση. Ορίζονται νέες εκλογές το 1952 με υπερενισχυμένη “αναλογική”. Αποτελέσματα: “Ελληνικός Συναγερμός” 49,22% και 247 από τις 300 έδρες, “Ένωση Κεντρώων” 34,22% και 51 έδρες. Η ΕΔΑ με 9,55% έμεινε εκτός Βουλής. Ο στόχος του εκλογικού συστήματος επιτεύχθηκε. Η κυβέρνηση παραμένει σταθερή για τέσσερα χρόνια. Ο “Ελληνικός Συναγερμός”, μετά τον θάνατο του Παπάγου, μεταλλάσσεται σε ΕΡΕ, με αρχηγό τον Κ. Καραμανλή.

Στις εκλογές του 1956, Κέντρο και Αριστερά αποφασίζουν κοινή κάθοδο ως “Δημοκρατική Ένωσις”. Τότε επινοείται και εφαρμόζεται το “τριφασικό” εκλογικό σύστημα. Δηλαδή διαφορετικό εκλογικό σύστημα ανά περιοχή, που θα αξιοποιούσε την επιρροή της Δεξιάς ανά περιοχή. Το αποτέλεσμα αυτού, αδιανόητο: Το δεύτερο κόμμα σε ψήφους, η ΕΡΕ, με 47,38%, κερδίζει 165 έδρες. Το πρώτο, η “Δημοκρατική Ένωσις”, με 48,15%, κερδίζει μόνο 132 έδρες.

Εκλογές διενεργούνται πάλι το 1958, με αυτόνομη την Αριστερά (ως ΕΔΑ) και πάντα την υπερενισχυμένη αναλογική. Τα κεντρώα κόμματα επικροτούν τον εκλογικό νόμο, αλλά δεν κατέρχονται ως ενιαία παράταξη. Η ΕΔΑ, που κερδίζει το 24,43% και 79 έδρες, γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση. Το ποσοστό της ΕΔΑ θορυβεί. Ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ McGree καλεί τα κεντρώα κόμματα να ενωθούν προς δημιουργία μιας “εθνικοφρόνου αντιπολιτεύσεως”. Έτσι προκύπτει η «Ένωσις Κέντρου», των Γ. Παπανδρέου, Σ. Βενιζέλου (βλ. Πολιτικές Δυνάμεις στην Ελλάδα, του Jean Maynaud, σελ. 138).

Στις εκλογές του 1961, με δύο ισχυρά “εθνικόφρονα” κόμματα, τα αποτελέσματα είναι: ΕΡΕ 50,81% και 176 έδρες, “Ένωσις Κέντρου” 33,66% και 100 έδρες, ΕΔΑ 14,63% και 24 έδρες. Στις εκλογές αυτές υπάρχουν εμφανή στοιχεία γενικευμένης νοθείας («σχέδιον Περικλής»).

Στις επόμενες δύο εκλογικές αναμετρήσεις (1963 και 1964), πάντα με το ίδιο εκλογικό σύστημα, παρουσιάζεται συνεχής εκλογική άνοδος του Κέντρου, με τη σύμπραξη και της Αριστεράς (απόσυρση υποψηφίων της υπέρ του Κέντρου σε ορισμένες περιφέρειες). Ως τελικό αποτέλεσμα ήταν η επικράτηση της Ένωσης Κέντρου στις εκλογές του 1964 με 52,73% και 171 έδρες, έναντι της ΕΡΕ με 35,26% και 107 έδρες και τρίτη την ΕΔΑ με 11,80% και 22 έδρες.

Η μεταπολεμική - προδικτατορική περίοδος της χλωμής Ελληνικής Δημοκρατίας λήγει το 1967. Ολοκληρώνεται έτσι μία περίοδος 18 χρόνων (1949 - 1967) από τη λήξη του εμφυλίου, στην οποία οι προσπάθειες για την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης Ελλάδας, και κυρίως τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής, δεν ολοκληρώθηκαν.

Από την επάνοδο του κοινοβουλευτισμού στη χώρα τον Ιούλιο του 1974, αρχίζει μια νέα περίοδος. Όλα τα πολιτικά κόμματα είναι νόμιμα, όχι όμως και η εφαρμογή της απλής αναλογικής, με στόχο την ισότιμη καταγραφή της ψήφου, αλλά κυρίως τη δημιουργία αντίληψης συνεργασιών. Ο δικομματισμός που οργανώθηκε και εφαρμόστηκε στην προδικτατορική εποχή επέμενε. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε σήμερα. Κυβερνήσεις ισχυρές στη Βουλή, με λάφυρο και εργαλείο τον κρατικό μηχανισμό, διαχειρίστηκαν σημαντικότατες επιλογές για τη χώρα και κυρίως πακτωλό χρημάτων. Δημιούργησαν νέα οικονομικά και πολιτικά “τζάκια” αναπαράγοντας τις παλιές αντιλήψεις.

Σήμερα, όλοι ομολογούν ότι είμαστε σε περίοδο γενικευμένης κρίσης. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι οριακές ή και ισχυρές κοινοβουλευτικά κυβερνήσεις μπορούν να σηκώσουν το βάρος μιας λύσης προς το συμφέρον της χώρας και των αδύναμων κοινωνικών ομάδων. Απαιτείται η μέγιστη λαϊκή συναίνεση και συμμετοχή, αλλά και μια νέα πολιτική κουλτούρα συνεργασιών. Συνεργασίες, βέβαια, στη βάση κοινών στόχων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ισότιμη αντιστοίχιση ψήφου και εδρών, δηλαδή με την απλή αναλογική.

Θανάσης Μιχελής, βουλευτής Φθιώτιδας του ΣΥΡΙΖΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL