Με αφορμή την πρόσφατη ψήφιση του αναπτυξιακού νόμου έχει σημασία να εξετάσουμε μια σειρά νέα χαρακτηριστικά και διαστάσεις της αναπτυξιακής πολιτικής που εισάγονται με τον νέο νόμο «Θεσμικό πλαίσιο για τη δημιουργία καθεστώτων ενισχύσεων ιδιωτικών επενδύσεων για την περιφερειακή και οικονομική ανάπτυξη της χώρας» του υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού. Το βασικό ερώτημα είναι κατά πόσον ο συγκεκριμένος αναπτυξιακός νόμος μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη.
Αλλά τι ακριβώς εννοούμε όταν μιλάμε για ανάπτυξη;
Ο τρόπος που προβάλλεται η ανάπτυξη συχνά είναι γενικόλογος, αόριστος ή νεφελώδης, και αξιοποιεί πολιτικά τους συναινετικούς αυτοματισμούς που προκαλεί η λέξη στα επιμέρους κοινωνικά ακροατήρια. Όταν μιλάμε για ανάπτυξη, όμως, θα πρέπει να αποσαφηνίζουμε το περιεχόμενο των αναπτυξιακών πολιτικών, να αναφέρουμε τις στρατηγικές στοχεύσεις και προτεραιότητες, τα αναδιανεμητικά αποτελέσματα και το κοινωνικό πρόσημο που έχουν οι συγκεκριμένες αναπτυξιακές πολιτικές. Όπως, βέβαια, θα πρέπει να αναδεικνύουμε τις προϋποθέσεις και τους όρους με τους οποίους πραγματοποιούνται οι αναπτυξιακές πολιτικές. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να απαντούμε στο ερώτημα που επί χρόνια διατυπώνει η Αριστερά: ποια ανάπτυξη και για ποιους και ποιες.
Οι προηγούμενοι αναπτυξιακοί νόμοι δεν επέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα και την πολυπόθητη ανάπτυξη, διότι αφενός απουσίαζε ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης με σαφή στόχευση και όραμα για το μέλλον της οικονομίας και αφετέρου διότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις, υπηρετώντας πιστά τον νεοφιλελευθερισμό, επέλεξαν την αποχή του κράτους από τις καίριες στρατηγικές επιλογές, αφήνοντας το ιδιωτικό κεφάλαιο να επενδύει με αποκλειστικό γνώμονα το κέρδος και ίδιον όφελος με αποτέλεσμα οι επενδύσεις να επηρεάσουν ελάχιστα τη διάρθρωση της οικονομίας και να ενισχυθούν καθιερωμένοι κλάδοι με χαμηλή προστιθέμενη αξία, όπου δεν απαιτείται σημαντική γνώση, σχεδιασμός και εφαρμογή καινοτομικών μεθόδων.
Ποια είναι τα διαφορετικά στοιχεία που φέρνει ο νέος αναπτυξιακός και επενδυτικός νόμος;
Κατ' αρχήν η καινοτομία, η οποία αφορά τους κλάδους και τους τομείς που ενισχύονται. Ο αναπτυξιακός νόμος δεν ενισχύει υφιστάμενες τάσεις και τομείς (π.χ. ξενοδοχεία και ΑΠΕ), αλλά δύο κλάδους που θεωρούνται εξωστρεφείς και διεθνώς ανταγωνιστικοί: την τεχνολογία πληροφορικής και επικοινωνιών και την αγροτοδιατροφική αλυσίδα.
Ένα επιπλέον διαφορετικό χαρακτηριστικό του νέου νόμου που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η διάσταση της τοπικότητας και μια σειρά διαστάσεις που συσχετίζονται άμεσα με την ενίσχυσή της.
Συγκεκριμένα η ενίσχυση της τοπικότητας περιλαμβάνει:
Α) Τα ολοκληρωμένα χωρικά και κλαδικά σχέδια, τα οποία αφορούν τοπικά παραγωγικά συστήματα και αλυσίδες αξίας, που θέτουν το πλαίσιο για ολοκληρωμένες επενδύσεις και εν δυνάμει αλλάζουν τη συνολικότερη, αποσπασματική και περιστασιακή ή ad hoc προσέγγιση, η οποία σε μεγάλο βαθμό κυριαρχούσε μέχρι σήμερα. Τα ολοκληρωμένα χωρικά ή κλαδικά σχέδια λειτουργούν συμπληρωματικά με την τοπική οικονομία.
Β) Την ενίσχυση των κοινωνικών - συνεταιριστικών επιχειρήσεων (ΚοινΣΕπ), των ομάδων παραγωγών, των δημοτικών επιχειρήσεων και των αγροτικών εταιρικών συμπράξεων. Για πρώτη φορά στα χρονικά δίνεται η δυνατότητα στις συνεταιριστικές κοινωνικές επιχειρήσεις να μπουν στο παιχνίδι δυναμικά. Τίθεται στο επίκεντρο η διαφορετική αναπτυξιακή προσέγγιση, που τώρα αλλάζει επίπεδο και κυρίως στόχευση και συμπερίληψη. Δεν αφορά μόνο τους γνωστούς και ολίγους επιχειρηματικούς ομίλους και κλάδους, αλλά και συνεταιριστικά εγχειρήματα ή αγροτικές συμπράξεις που επιλέγουν άλλου τύπου παραγωγικές διαδικασίες και λειτουργίες. Και το στοιχείο αυτό έχει ουσιαστική σημασία για μια δίκαιη και ισόρροπη ανάπτυξη.
Γ) Την ένταξη της χωρικής διάστασης στις ενισχύσεις, με την οποία εισάγονται κριτήρια ενισχύσεων για ειδικές περιοχές, όπως:
* Οι ορεινές περιοχές (με υψόμετρο άνω των 800 μέτρων).
* Οι νησιωτικές περιοχές (νησιά με λιγότερους από 3.100 κατοίκους).
* Οι παραμεθόριες περιοχές (που βρίσκονται σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από σύνορα).
* Οι περιοχές που έχουν μεγάλη αρνητική πληθυσμιακή μεταβολή (άνω του 30%).
Επίσης, επειδή με τον συγκεκριμένο νόμο αναγνωρίζεται η ουσιώδης σημασία της περιφερειακής καινοτομίας και της ισόρροπης ανάπτυξης σε επίπεδο χώρας, όλα τα καθεστώτα των ενισχύσεων του νόμου έχουν ως σημείο αναφοράς το τοπικό πλαίσιο.
Η κυβέρνηση υιοθετεί ένα μοντέλο ανάπτυξης προκειμένου να εξαλειφθούν οι διαφορές και ανισότητες που παρατηρούνται ανάμεσα στις διαφορετικές περιοχές της χώρας. Έγινε προσπάθεια να εντοπιστούν οι λιγότερο ευνοημένες περιοχές και να χαρακτηριστούν ως ειδικές περιοχές, οι οποίες και εντάχθηκαν στις Ειδικές Κατηγορίες Ενίσχυσης.
Με αυτόν το τρόπο:
* Δίνεται ένα επιπλέον κίνητρο για επιχειρήσεις που βρίσκονται σε απομακρυσμένες ή λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές της χώρας.
* Ενισχύεται η αποκέντρωση των επενδύσεων από την Αττική, η οποία διαχρονικά προσελκύει μεγάλο όγκο επενδύσεων έστω και αν συγκεντρώνουν χαμηλότερης έντασης ενισχύσεις.
Μάλιστα οι περιοχές αυτές εντοπίζονται στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο, που είναι το επίπεδο της Δημοτικής Ενότητας, έτσι ώστε να είναι δυνατόν να εντοπιστούν οι περιοχές που πραγματικά αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Οι δημοτικές ενότητες που χαρακτηρίζονται ως ειδικές είναι πάρα πολλές. Ο αριθμός τους φτάνει τις 453, αντιπροσωπεύοντας το 43,8% του συνόλου των Δημοτικών Ενοτήτων και το 19,48% του συνολικού μόνιμου πληθυσμού της χώρας.
Σημαντικός είναι επίσης ένας τομέας που δεν είναι επιλέξιμος, αλλά θα μπορούσε να συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της χώρας και να συμπληρώσει τις καινοτομίες του αναπτυξιακού νόμου. Πρόκειται για τον τομέα του πολιτισμού και ειδικότερα τη λεγόμενη δημιουργική ή πορτοκαλί βιομηχανία (orange economy / industry). Τον πολιτισμό, είτε από τη σκοπιά της εξαγωγής του πολιτιστικού προϊόντος είτε από τη σκοπιά της παραγωγής και προσφοράς πολιτιστικών προϊόντων στους τουρίστες και επισκέπτες της χώρας μας, που από κοινού με τον τουρισμό μπορούν να αποτελέσουν δυναμικούς μοχλούς για την ανάκαμψη και την έξοδο από την κρίση.
Έχει τεράστια σημασία να εξετάσουμε τον πολιτισμό και με αυτήν τη σκοπιά, δίνοντας έμφαση στην επίδρασή του στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας, όταν μάλιστα λειτουργήσει με εξωστρέφεια. Από την άποψη αυτή, θα μπορούσαμε να εξετάσουμε την ενίσχυση του τουριστικού τομέα και μέσω των ποιοτικών χαρακτηριστικών του πολιτισμού και των πολιτιστικών προϊόντων της χώρας, σύγχρονων και παραδοσιακών. Σε πρακτικό επίπεδο η εξωστρέφεια μπορεί, εκτός των άλλων, να προκύψει και μέσω της ενίσχυσης του κύρους της χώρας και επομένως και του λεγόμενου «branding», καθώς και μέσω του προσανατολισμού στην παραγωγή πολιτιστικού προϊόντος προς εξαγωγή, η οποία συμβάλλει στη διαμόρφωση νέας εξωστρεφούς (εθνικής) ταυτότητας (branding).
Με τον νέο αναπτυξιακό και επενδυτικό νόμο η κυβέρνηση στοχεύει στη δημιουργία των προϋποθέσεων και όρων μιας στρατηγικής ανάπτυξης οποία θα στηρίζεται στην αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας -που συνιστά και το μεγάλο μας πλεονέκτημα- και σε δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Στοχεύει επίσης στην ενίσχυσης της εξωστρέφειας της ανάπτυξης με αξιοποίηση της καινοτομίας και επενδύσεις σε τομείς που έχουν έντονα συγκριτικά πλεονεκτήματα, με παράλληλη αναβάθμιση παραδοσιακών τομέων με μεγάλα πλεονεκτήματα όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία.
Ο νέος αναπτυξιακός και επενδυτικός νόμος μπορεί να αποτελέσει ένα ευέλικτο εργαλείο για την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας, με αποφυγή των λαθών, των αστοχιών και συγκεκριμένων πολιτικών του παρελθόντος που εν πολλοίς οδήγησαν στα γνωστά αποτελέσματα και τις ανεπάρκειες. Και η προσδοκία αυτή στηρίζεται σε συγκεκριμένες και απτές στρατηγικές και όρους που προδιαγράφονται μέσω του νέου και σύγχρονου αναπτυξιακού νόμου.
* Η Μαρία Θελερίτη είναι βουλευτής Κορινθίας του ΣΥΡΙΖΑ
