Δεν ξέρω αν η Ευρώπη, μία εβδομάδα μετά το Brexit, μοιάζει περισσότερο με σκαντζόχοιρο, χελώνα ή στρουθοκάμηλο, που μόλις βρεθούν μπροστά σε κίνδυνο κλείνονται στα καβούκια τους ή κρύβουν το κεφάλι τους στην άμμο. Δεν ξέρω αν μοιάζει περισσότερο με αγρίμι, που αμύνεται και βρυχάται μπροστά στον κυνηγό που το σημαδεύει. Δεν ξέρω επίσης αν θέλει να δώσει την εικόνα του πυγμάχου στο ρινγκ ή του νταή σε καυγά του δρόμου που φωνάζει «ξέρεις ποιος είμαι εγώ, ρε» την ώρα που τρώει το ξύλο της αρκούδας.
Δεν ξέρω ποια εικόνα της ταιριάζει περισσότερο. Το σίγουρο είναι ότι μία εβδομάδα μετά το δημοψήφισμα στη Βρετανία η Ευρώπη συμπεριφέρεται σαν ζαλισμένο κοτόπουλο. Αιφνιδιασμένη, μοιραία και άβουλη, δείχνει ανέτοιμη να διαχειριστεί ενιαία, αποφασιστικά και κυρίως αποτελεσματικά το μήνυμα της κάλπης και την απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το νιώθεις στην πολιτική ατμόσφαιρα της Γηραιάς Ηπείρου, το διαπιστώνεις στην κίνηση των μετοχών, των νομισμάτων και των ομολόγων, το ακούς στις δηλώσεις των παραγόντων των Βρυξελλών, το βλέπεις και στις πρώτες κινήσεις των ηγετών των μεγάλων χωρών της Ένωσης. Ο καθείς έχει και τη δική του άποψη, το δικό του σχέδιο και τις δικές του εθνικές επιδιώξεις για την επόμενη ημέρα. Ερμηνεύει κατά το δοκούν τα αίτια της κρίσης, καταστρώνει τα πλάνα του και αναζητά ένα νέο σημείο ισορροπίας για την επόμενη ημέρα στην Ευρώπη και στην μετά το Brexit εποχή. Οι χώρες του Νότου δείχνουν να αφυπνίζονται και να ζητούν το τέλος της λιτότητας, ενώ οι Γερμανοί και οι δορυφόροι τους οχυρώνονται πίσω από ανελαστικές θέσεις, ακόμα και εμμονές, και προσδοκούν ότι έτσι θα έχουν και την... πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Πιστεύουν δηλαδή ότι με αυτόν τον τρόπο θα χαράξουν μια νέα αφετηρία για την Ένωση, χωρίς να θίγονται τα βασικά συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων των χωρών τους και φυσικά χωρίς να αντιμετωπίζονται τα βαθύτερα και πραγματικά αίτια της κρίσης στην Ευρώπη.
Αγώνας ζωής και θανάτου
Είναι φανερό ότι μία εβδομάδα μετά το Brexit η Ευρώπη είναι διχασμένη περισσότερο από ποτέ. Τα μέτωπα έχουν σχεδόν σχηματιστεί και η σύγκρουση για το μέλλον θα είναι σφοδρή, σκληρή και αδυσώπητη. Θα είναι αγώνας ζωής και θανάτου για την Ευρώπη με τρία πιθανά αποτελέσματα.
Πρώτον, να αλλάξει η Ευρώπη γραμμή πλεύσης. Να επιλέξει έναν νέο προωθητικό συμβιβασμό, ένα new deal, όπως το περιέγραψε ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, το οποίο θα αφήνει πίσω του τις σκληρές πολιτικές της λιτότητας και θα ανοίγει δρόμους στην ανάπτυξη, την κοινωνική προστασία, τη δημοκρατία και θα ξανακάνει θελτικό για τους λαούς το ευρωπαϊκό όραμα.
Δεύτερον, να επιλεγεί ένα απλό «σοβάτισμα», ένα «μερεμέτι» στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα μέχρι να περάσει η... μπόρα και να επιστρέψει μετά στα ίδια αδιέξοδα. Είναι ο πιο... ασφαλής και γρήγορος δρόμος προς τον εκφυλισμό και τη διάλυση του εγχειρήματος, που θα ξαναφέρουν πάνω από τον ουρανό και τις κοινωνίες της Ευρώπης τα φαντάσματα του παρελθόντος, το χάος και την καταστροφή.
Και τρίτον, να επιβληθεί η σκληρή γραμμή της Γερμανίας και των δορυφόρων της. Η Ευρώπη, αντί να ανασάνει, να γονατίσει κάτω από τις πολιτικές της σκληρής λιτότητας και της πειθαρχίας. Πολιτικές που θα μετατρέπουν τα ελλείμματα του Νότου σε πλεονάσματα του Βορρά, θα εντείνουν τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες και θα πνίξουν χώρες και λαούς στη φτώχεια και στην ανεργία.
Οι πρώτες αντιδράσεις από το Βερολίνο μετά το Brexit δείχνουν μια επιμονή σε αυτή τη «γραμμή». Μέρκελ και Σόιμπλε φοβούνται απώλεια της γερμανικής ηγεμονίας στην Ευρώπη και επιμένουν σχεδόν εμμονικά στη σκληρή γραμμή της πανευρωπαϊκής λιτότητας και μάλιστα την ώρα που όλοι, ή σχεδόν όλοι, στην Ευρώπη, ζητούν αλλαγή πορείας. Η γερμανική ηγεσία τρίζει τα δόντια στις χώρες του Νότου. Απειλεί τους Ιταλούς επειδή θέλουν να προστατέψουν τις τράπεζές τους, ζητάει κυρώσεις εις βάρος της Ισπανίας και της Πορτογαλίας γιατί δεν πέτυχαν τον στόχο μείωσης των ελλειμμάτων, ενώ ο... συνήθης δορυφόρος Ντάισελμπλουμ παραπέμπει για το 2018 και βάλε οποιαδήποτε συζήτηση για το ελληνικό χρέος.
Ο... βασιλιάς είναι γυμνός
Πρόκειται ασφαλώς για αδιέξοδη λογική. Γιατί τα τραύματα στην Ευρώπη, ο ευρωσκεπτικισμός, η άνοδος της Ακροδεξιάς είναι αποτέλεσμα ακριβώς της τήρησης των πολιτικών της ακραίας λιτότητας που επέβαλε το Βερολίνο και οι νεοφιλελεύθερες εμμονές του Σόιμπλε και των πανίσχυρων οικονομικών ελίτ της Γερμανίας. Και είχαν τους λόγους τους. Πάνω σε αυτές τις λογικές στηρίχθηκε η οικονομική κυριαρχία τους, αυτή κινδυνεύει από την ανατροπή τους. Γι’ αυτό θα δυσκολευτούν πολύ και δεν θα τα καταφέρουν τελικά να τις επιβάλλουν και πάλι. Όχι μόνο γιατί δεν πρέπει, αλλά και γιατί δεν μπορεί. Γιατί αν επιχειρήσει να το κάνει με το έτσι θέλω, ολόκληρο το οικοδόμημα θα καταρρεύσει. Γιατί ο «βασιλιάς είναι κι αυτός γυμνός», καθώς, όπως προειδοποίησε πρόσφατα το ΔΝΤ, η μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα, η Deutsche Bank, είναι η μεγαλύτερη συστημική απειλή για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Κυρίως, όμως, δεν θα τα καταφέρει γιατί ολοένα και πιο συχνά ακούγεται πια στην Ευρώπη το «φτάνει πια». Και δεν το φωνάζει πια μόνο η κυβέρνηση της Αριστεράς στην Ελλάδα. Το φωνάζουν ακόμα και μέσα στην ίδια τη Γερμανία όσοι εχέφρονες βλέπουν τα αδιέξοδα αυτής της πολιτικής. Το φωνάζουν πια ανοιχτά ο Ολάντ στη Γαλλία, ακόμα πιο ανοιχτά ο Ρέντζι στην Ιταλία και σχεδόν στο σύνολό τους οι ηγεσίες των χωρών του Νότου της Ευρώπης. Άλλοι δυνατά και άλλοι λιγότερο δυνατά ζητούν να σταματήσει αυτή η παρανοϊκή πορεία προς τον γκρεμό. Και όχι μόνο το ζητούν, αλλά δείχνουν αποφασισμένες και να το επιβάλλουν. Αρνούνται να μπουν στον γερμανικό «γύψο» και απαιτούν αλλαγή πορείας. Και αυτό θα γίνει αργά ή γρήγορα.
