Τα αρχαία ελληνικά έχουν κακό παρελθόν στην Ελλάδα. Ακόμη σήμερα διδάσκονται στα γυμνάσια όχι τόσο επειδή είναι, όπως τα λατινικά, μια πύλη εισόδου στον πολιτισμό μας, όσο μάλλον επειδή είμαστε οι απευθείας απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και θα έπρεπε να μιλάμε μια όσο το δυνατόν «καθαρότερη» μορφή ελληνικών.
Δεν υπάρχει «καθαρή» μορφή της γλώσσας. Ο τύραννος, ο αρραβών, ο Υμηττός, ο Παρνασσός, η θάλασσα είναι μερικές από τις άπειρες λέξεις της «καθαρής» αρχαίας ελληνικής που είναι ξένες ή, μάλλον, που μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε πως προέρχονται από άλλες γλώσσες, γιατί, αν είχαμε γραπτά μνημεία για δέκα χιλιάδες χρόνια πριν, θα εμφανίζονταν ως ξένες ακόμη πολλές λέξεις που στο μεταξύ είχαν πολιτογραφηθεί και ιδρύσει οικογένεια μέσα στη γλώσσα αυτή.
Όσο για το αν είμαστε βιολογικοί απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, αυτό είναι ένα ζήτημα που δεν θα έπρεπε να απασχολεί κανέναν σοβαρό άνθρωπο. Είμαστε σίγουρα βιολογικοί απόγονοι του homo habilis, κανείς όμως δεν μας παροτρύνει να μείνουμε πιστοί στον «καθαρό» πολιτισμό του, αρνούμενοι να καλλιεργούμε τη γη, να ζούμε σε σπίτια, να χρησιμοποιούμε μεταλλικά σκεύη. Είμαστε ή δεν είμαστε βιολογικοί, είμαστε πάντως πολιτισμικοί απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων.
Αυτό μας τοποθετεί όμως στην ίδια μοίρα με τους Ισπανούς, τους Βούλγαρους, τους Αλβανούς, τους Καναδούς, όσους γενικά μετέχουν του δυτικού Πολιτισμού. "Η σημαντικότερη μάχη στην Ιστορία της Αγγλίας είναι η μάχη του Μαραθώνα έλεγε ο Άγγλος Τζον Στιούαρτ Μιλ. Αν οι Πέρσες είχαν νικήσει τότε, είναι όντως πιθανό ότι θα μαθαίναμε τώρα αρχαία περσικά, γιατί αυτή θα ήταν η βασική γλώσσα του πολιτισμού μας.
Έστω λοιπόν ότι νίκησαν οι Πέρσες και έχουμε έναν πολιτισμό που στηρίζεται στα αρχαία περσικά, εμείς, όπως οι Τσέχοι, οι Ρουμάνοι, οι Ιρλανδοί, οι Ιταλοί κ.λπ. Και τίθεται το ερώτημα: Προς τι η εκμάθηση των περσικών; Δεν είναι πιο σημαντικό τα παιδιά μας να διδάσκονται Φυσική, Χημεία, Μαθηματικά, Τεχνολογία, Υπολογιστές και εκ παραλλήλου τη σημερινή γλώσσα, που θα ήταν ίσως τότε απόγονος των περσικών, ή έστω μπολιασμένη με πολλές λέξεις και -άρα- έννοιες περσικής καταγωγής;
Παρακαλώ να κάνουμε αυτό το νοητικό πείραμα για να απεμπλακούμε από τη νεοελληνική ιδεολογία του «τρισχιλιετούς πολιτισμού». Σε αυτό το πείραμα, όντως, τοποθετούμαστε στη θέση που έχουν Γάλλοι, Ούγγροι, Σουηδοί και άλλοι Δυτικοί. Οι γλώσσες τους, είτε είναι απόγονοι της λατινικής είτε δεν είναι, έχουν μπολιαστεί με πολλές λέξεις και -άρα- έννοιες ελληνικής και λατινικής καταγωγής.
Σε αυτές τις χώρες, το ζήτημα της εκμάθησης αρχαίων ελληνικών και λατινικών τίθεται με όρους πολιτισμού, όχι εθνικισμού. Γιατί να μην τεθεί έτσι και σε μας; Όσο δεν θέτουμε έτσι το ζήτημα της εκμάθησης αρχαίων και λατινικών, χαρίζουμε στους εθνικιστές το θείο δώρο της πρόσβασης από πρώτο χέρι στα έργα του δυτικού πολιτισμού. Το ζήτημα των ανθρωπιστικών σπουδών πρέπει να τεθεί κι εδώ με τους όρους που τίθεται σε όλο τον δυτικό κόσμο. Πρέπει να τεθούμε μπροστά στο ίδιο δίλημμα που διχάζει την κοινή γνώμη σε όλες αυτές τις δυτικές χώρες.
Σε αυτό το πλαίσιο συζήτησης, που είναι το σωστό, θα υποστηρίξω, όπως πολλοί αριστεροί Σέρβοι, Ελβετοί ή Αμερικανοί, ότι η πρόσβαση στον λεκτικό και -άρα- εννοιολογικό θησαυρό των αρχαίων και των λατινικών είναι απαραίτητη για έναν μορφωμένο άνθρωπο, τουλάχιστον τόσο όσο να λύνει προβλήματα ευκλείδειας Γεωμετρίας ή νευτώνειας Φυσικής.
«Μα -ίσως αντιτείνει κάποιος- ελάχιστοι θα χρειαστούν τα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά στην επαγγελματική τους ζωή!» Και απαντώ: «Το ίδιο ισχύει για την ευκλείδεια Γεωμετρία και τη νευτώνεια Φυσική». «Ναι, αλλά τα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά είναι νεκρές γλώσσες» θα μου πει τότε ο συνομιλητής μου. Κι απαντώ: «Ναι, η ευκλείδεια Γεωμετρία και η νευτώνεια Φυσική επίσης είναι νεκρές γλώσσες».
* Ο Γιώργος Φαράκλας διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
