ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΣΑΧΠΕΚΙΔΗ*
Ως κλασικός φιλόλογος και λάτρης της Αρχαίας Ελληνικής, θα ήμουν ο πιο ευτυχής αν τα Αρχαία Ελληνικά διδάσκονταν πολλές ώρες κάθε μέρα! Αλλά βέβαια, πέρα από τις δικές μου ή οποιουδήποτε άλλου προτιμήσεις, είναι παράλογο να διδάσκονται οι μαθητές και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου τρεις ώρες την εβδομάδα Αρχαία Ελληνικά και δύο ώρες Νέα Ελληνικά!
Οι μαθητές, έτσι κι αλλιώς, είναι από αδιάφοροι έως εχθρικοί απέναντι στο μάθημα, ενώ και η μέχρι τώρα σχετική εμπειρία μας είναι δυστυχώς αρνητική. Συνεπώς, και αφού κανείς δεν (μπορεί να) διαφωνεί για την αδιαμφισβήτητη αξία των Αρχαίων Ελληνικών και τη σημασία της διδασκαλίας της γλώσσας, ας συμφωνήσουμε τουλάχιστον ότι το θέμα δεν προσφέρεται για σπέκουλα.
Και για να σταματήσουν και η γειτόνισσά μου και ο ταβερνιάρης μου να βρίζουν και να καταριούνται «τον Φίλη που θέλει να... καταργήσει τα Αρχαία Ελληνικά» (!), ας επικρατήσει η νηφαλιότητα, ώστε να γίνει υπεύθυνος διάλογος από όσους έχουν σχέση και δικαιούνται να εκφέρουν γνώμη για ένα ζήτημα που ταλαιπωρεί τον τόπο διαχρονικά. Και οι πάσης ιδεολογίας αντιπολιτευόμενοι επιτέλους ας καταλάβουν ότι δεν προσφέρονται όλα τα θέματα για αντιπολίτευση, εκτός αν δεν έχουν άλλα επιχειρήματα για να πλήξουν την όποια μεταρρυθμιστική προσπάθεια.
Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν βρίσκεται στο πόσες ώρες την εβδομάδα θα διδάσκονται οι μαθητές τα Αρχαία Ελληνικά, αλλά στο πώς θα τα διδάσκονται. Αν δεν μπορούμε να κάνουμε ελκυστικό ή τουλάχιστον ενδιαφέρον για τους μαθητές το μάθημα, δεν έχει νόημα αυτή η συζήτηση, και μάλιστα από όλους πλην αυτών τους οποίους κυρίως αφορά.
Πρώτα απ' όλα τη γλώσσα πρέπει να τη διδάσκουν όσοι την ξέρουν και είναι από διδακτική άποψη επαρκείς. Δεν είναι εύκολα εδώ τα πράγματα. Κι έπειτα δεν διαχωρίζουν τείχη τις διάφορες μορφές της ελληνικής γλώσσας. Ο καλός φιλόλογος (πρέπει να) μπορεί να κινείται σε όλη την έκτασή της, να αξιοποιεί όλον τον πλούτο αυτού του ανεξάντλητου θησαυρού. Ένας τέτοιος φιλόλογος δεν περιμένει να του πουν πώς θα κάνει τη δουλειά του, εκτός αν έχουν να του προσφέρουν κάποια επιπλέον βοήθεια.
Φυσικά, σύμφωνα με τη βασική παιδαγωγική αρχή, ξεκινάμε από τα γνωστά, τη μητρική δηλαδή γλώσσα, και προχωράμε στα άγνωστα, δηλαδή στα Αρχαία Ελληνικά, που επιτέλους δεν είναι και εντελώς «άγνωστα».
Ο σκοπός του μαθήματος είναι να φτάσουν οι μαθητές στο αρχαιοελληνικό πνεύμα και τον πολιτισμό, απ' όπου αντλεί όλη η ανθρωπότητα, στον βαθμό που αυτό είναι κατά περίπτωση εφικτό. Αυτό βέβαια εξαρτάται σε κάθε περίπτωση από την πίστη και την ικανότητα του δασκάλου. Επομένως χρειάζονται οι κατάλληλοι δάσκαλοι, τα κατάλληλα βιβλία και η λογική κατανομή των εβδομαδιαίων ωρών για τη διδασκαλία της γλώσσας.
Αλλά η γλώσσα δεν εξαντλείται στη μορφή της ούτε τη χωρίζουν αδιαπέραστα τείχη. Είναι ο κόσμος όλος («τα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου») και μέσα από αυτό το μάθημα ο δάσκαλος θα μυήσει τους μαθητές του στον «κόσμο της γνώσης». Από όλα τα πεδία. Από εκεί και πέρα, έτσι προετοιμασμένους θα στείλει ο καθηγητής της γλώσσας τους μαθητές του και στα άλλα μαθήματα.
Αν αυτά φαίνονται ουτοπικά, λυπάμαι, αλλά το θέμα έχει τις δυσκολίες του και δεν μπορούμε να παραβλέπουμε την έως τώρα αποτυχία του μαθήματος της γλώσσας. Το μάθημα πρέπει και μπορεί να διδάσκεται ενιαία, τουλάχιστον στο Γυμνάσιο, μέσα από τη διδασκαλία της γλώσσας: Νέα Ελληνικά, βέβαια, που θα εμπλουτίζονται διαρκώς, αλλά και σε χωριστές ώρες με τα Αρχαία. Θα άξιζε να δοκιμαστεί με κάποιον τρόπο πειραματικά, με στόχο πάντα την ουσία: τη γλώσσα που εκφράζει τις αξίες της ζωής, για να πειστούν και οι μαθητές ότι αξίζει να κοπιάσουν γι' αυτό.
ΥΓ. 1: Υπάρχει όντως σοβαρό πρόβλημα διαρκούς ουσιαστικής επιμόρφωσης των φιλολόγων για έναν παραπάνω λόγο επειδή δεν τελειώνουν όλοι τα κλασικά τμήματα ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις βαριές απαιτήσεις του μαθήματος.
ΥΓ. 2: Ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα είναι αυτό με τη διδασκαλία του πανηγυρικού λόγου Περικλέους Επιτάφιος του Θουκυδίδη στην Τρίτη τάξη του Λυκείου. Δεν είναι δυνατόν να τελειώνουν τις σπουδές τους οι πολίτες αυτής της χώρας δίχως να έχουν διδαχτεί ουσιαστικά τον αξεπέραστο αυτόν «ύμνο στη δημοκρατία». (Αλλά επ' αυτού θα επανέλθουμε).
* Ο Αντώνης Σαχπεκίδης είναι κλασικός φιλόλογος - συγγραφέας
