Του Δημήτρη Α. Σεβαστάκη
«Η Ευρώπη είναι ο φορέας της κρίσης, όχι ο λύτης και ο λυτρωτής». Αυτό είναι το περιεχόμενο μιας ευρείας κριτικής ή πολεμικής τόσο από ένα τμήμα της Αριστεράς όσο και από την πλευρά μιας λαϊκιστικής Δεξιάς. Αρδεύεται από τη διευρυνόμενη πανευρωπαϊκή λαϊκή δυσφορία για τη δημοσιονομική υστερία, τα διάφορα αντιδημοφιλή μέτρα, αλλά και από τη σαρωτική μέριμνα για αναθεώρηση των εργασιακών κεκτημένων.
Η έννοια «Ευρώπη» θολώνει γοργά. Η επιλογή «Ευρώπη» στη χώρα μας και στον λαό μας, αν και αποδυναμωμένη, είναι ακόμα αρκετά ανθεκτική. Θεμελιώνεται στην ιστορική ανασφάλεια του «ανάδελφου», θεμελιώνεται σε συμπλέγματα κατωτερότητας των ελίτ που θέλουν να εμβαπτίζονται στα «σαλόνια», θεμελιώνεται σε μια πραγματιστική επιλογή «είμαι αδύναμος, άρα καλύτερα μέσα πάρα έξω», θεμελιώνεται σε μια πεποίθηση ότι η μεταρρύθμιση, ο εκσυγχρονισμός και η παραγωγική ανασυγκρότηση μπορούν να γίνουν σε οργανική σύνδεση με τις χώρες - πρότυπα, παρά αυτοσχέδια και ασύντακτα κ.λπ.
Όπου κι αν θεμελιώνεται η επιλογή «Ευρώπη», καταφέρνει να δημιουργεί ένα είδος υπομονής στην καθημερινή οικονομική πίεση. Ένα σοβαρό κομμάτι της εξ αριστερών κριτικής προς την «πραγματιστική στροφή» του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι ιεραρχεί ως προεξάρχουσα μια αόριστη, αντιλειτουργική, πλέον, και αντιφατική έννοια. Είναι προφανές ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε μεγάλη οικονομικοθεσμική και γεωπολιτική μετάβαση, άρα κλονίζονται και αναθεωρούνται οι ίδιοι οι εννοιολογικοί πυρήνες που την καθιστούσαν πολιτικά και αφηγηματικά δελεαστική. Το πρόβλημα όμως (κατά τη γνώμη μου) δεν είναι ποιος έχει δίκιο, αλλά ο χαώδης τρόπος επιμερισμού του δικαίου. Κατά ένα ποσοστό, δηλαδή, έχουν δίκιο πολλές εκδοχές ευρωπαϊσμού και αντιευρωπαϊσμού. Και κατά ένα ποσοστό έχουν άδικο.
Για παράδειγμα, η ρητορική της αριστερής ρήξης με το ευρώ (όπως εκφράζεται από πολιτικές ομάδες, κόμματα, διανοούμενους και blogs) στερείται οποιασδήποτε επιχειρησιακής επεξεργασίας. Τι μπορεί να συμβεί στο τραπεζικό σύστημα, στο σύστημα ενέργειας, τροφοδοσίας, μεταφορών, ποια τα στάδια εξέλιξης του συγκρουσιακού φαινομένου, τι πράττει κανείς, με ποια ιδεολογική και πρακτική προετοιμασία του κόσμου, με τι είδους οργάνωση των κρατικών, αυτοδιοικητικών, εθελοντικών δομών, πώς γίνεται η διαχείριση των επιπτώσεων, ειδικά στις πόλεις κ.λπ. Αυτά είναι μείζονα ερωτήματα, στα οποία δεν δίνονται απαντήσεις.
Η ρητορική μιας δογματικής και θρησκόληπτης ενσωμάτωσης (η πειθήνια κατάφαση στην οποία εγκλωβίζεται, λόγω αναλυτικής ανεπάρκειας, μέρος της Δεξιάς και του Κέντρου) δεν έχει ίχνος σχεδιασμού στο εσωτερικό της, αφού αναθέτει εν λευκώ στην ιδεολογική, πολιτική και διοικητική υπερδομή τη θεραπεία για «πάσαν νόσον». Η ρητορική της Ακροδεξιάς απλώς μεταχειρίζεται την «Ευρώπη» και τη λαϊκή δυσφορία για να αυτοπραγματωθεί ως μοιραίο ιστορικό εξάμβλωμα.
Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι τόσο η στάση έναντι του φαινομένου (κρίση και Ευρώπη) όσο οι δομικές αδυναμίες ανάγνωσης του πραγματικού. Γιατί και αυτό που εμφανίζεται είτε ως συνεπής ευρωπαϊσμός είτε ως ρηξιακός «αναχωρητισμός» έχουν μια παράλληλη μεταφυσική και παρεμφερή αναπάντητα ερωτήματα.
Οι αφηγήσεις χρειάζονται «συμπληρώματα» που θα τις κάνουν αληθοφανείς. Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, η μείωση των δημόσιων δαπανών, το μικρότερο κράτος, η απελευθέρωση της αγοράς και τόσα άλλα συνοδεύουν θλιμμένα την απέναντι αφήγηση: «Ο λαός θα πάρει τις τύχες του στα χέρια του», το «σπάσιμο του ευρωμονόδρομου» και τις υπόλοιπες αναγωγές. Η πιο σύνθετη ρητορική της κριτικής και αναθεωρητικής ενσωμάτωσης (περίπου αυτό που προσπαθεί ο ΣΥΡΙΖΑ και οι επιρροές του) ενίοτε περιορίζεται από το ότι η Ευρώπη δεν φαίνεται να έχει ευκρινή στρατηγική επιθυμία, ενίοτε πάσχει από το φανατικά αντιπολιτευτικό σύστημα στο εσωτερικό της χώρας και από τον χαρακτήρα και τα σκεβρωμένα ποιοτικά στοιχεία που διατρέχουν διοικητικές, αυτοδιοικητικές και συνδικαλιστικές δομές.
