του Φίλιππου Νικολόπουλου*
Η αξιολόγηση σε γενικές γραμμές έκλεισε θετικά. Ήταν ένα βήμα που δεν πρέπει να υποτιμάται για την όλη προσπάθεια της οικονομικής ανάκαμψης της χώρας, ακόμη κι αν η συζήτηση για το χρέος δεν είχε το αίσιο πέρας που θα αναμέναμε. Ωστόσο, δεν πρέπει και να υπερτιμάται, γιατί η πολλή δουλειά είναι ακόμη μπροστά (εννοούμε για την ανάκαμψη και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας). Κανείς συνετός πολίτης και πολιτευόμενος της χώρας δεν μπορεί να υποστηρίξει εύκολα ότι η πορεία αυτής της κυβέρνησης από εδώ και εμπρός θα είναι άνετη και οι ρυθμοί της ανάπτυξης τώρα θα «αρχίσουν να καλπάζουν».
Μετά τη συμφωνία του Ιουλίου 2015 και τις ανακατατάξεις στον χώρο του κυβερνώντος κόμματος, η πορεία της κυβέρνησης (ακόμη και μετά τη νίκη του Σεπτεμβρίου 2015) παρουσιάζει εξαιρετική δυσκολία, δεδομένου ότι η τελευταία αναγκάστηκε να προσαρμοστεί σε μια πολιτική που δεν είχε ακριβώς σχέση με όσα είχε αρχικά εξαγγείλει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η τρίτη συμφωνία με τους δανειστές ήταν αποτέλεσμα δυσμενέστατου συσχετισμού δυνάμεων και κάποιας ήττας των ριζοσπαστικών προθέσεων του κόμματος που κέρδισε τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε λάθη τακτικής και εσφαλμένες επιλογές προσώπων που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο το πρώτο διάστημα, λάθη τακτικής και εσφαλμένες επιλογές για τις οποίες φυσικά υπάρχουν ευθύνες (αυτό το ομολόγησε και ο ίδιος ο Γ. Βαρουφάκης για τον εαυτό του).
Ο ΣΥΡΙΖΑ μετά τη συμφωνία του 2015 έπρεπε να προχωρήσει προσαρμοσμένος σ' ό,τι συμφωνήθηκε, προσπαθώντας παράλληλα να πραγματοποιήσει ό,τι και όσο μπορούσε περισσότερο από το αρχικό του πρόγραμμα. Η διαμορφωθείσα κατάσταση σαφώς περιείχε και περιέχει αντιφάσεις. Κι αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, δεδομένου ότι η κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει περιπλοκότητα, η γερμανική οικονομική ηγεμονία και οι δορυφόροι της περνούν πιεστικά τη γραμμή τους και, βαθύτερα, το πανίσχυρο χρηματιστικά κατεστημένο προσπαθεί να εξασφαλίσει όσο μπορεί αποτελεσματικότερα τα συμφέροντά του, «στριμώχνοντας στη γωνία» τις ριζοσπαστικές αντινεοφιλελεύθερες δυνάμεις.
Ευρύτερα, σε επίπεδο παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής κοινωνίας, οι αντιφάσεις ανευρίσκονται σε πολλά επίπεδα και σε αρκετές ανεπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες χώρες (βλ. π.χ. Ρωσία, Κίνα, Βραζιλία) και δεν πρέπει να έχουμε την αυταπάτη να νομίζουμε ότι οι αντιφάσεις ξεπερνιούνται φτάνοντας νομοτελειακά πάντα σ' ένα ανώτερο επίπεδο υπέρβασής τους (σύμφωνα με το παραδοσιακό δογματικό χεγκελιανό - μαρξιστικό σχήμα). Ακόμη και ο ίδιος ο Λένιν, όταν, λίγο πριν αποβιώσει, ομολόγησε ότι «αποτελούμε -εννοούσε το νέο σοβιετικό κράτος- ένα εκφυλισμένο γραφειοκρατικό κράτος», δεν προέβαινε σε «ομολογία αντιφάσεων»; Και όταν ο ίδιος αποφάσισε τη ΝΕΠ, δεν αποδεχόταν ακριβώς τη δυνατότητα επιτυχούς οικονομικής πορείας μέσα σε κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που αρχικά δεν είχαν προβλεφθεί και σαφώς περιείχαν αντιφατικά στοιχεία (αντιφατικά ιδιαίτερα σε σχέση με την αρχική κοσμοθεωρία των μπολσεβίκων και το πρόγραμμα που ήθελαν να εφαρμόσουν);
Το ζήτημα, λοιπόν, είναι πώς θα διαχειριστείς πολιτικά, στην πράξη, τις αντιφάσεις και πώς θα επιτυγχάνεις τους φιλολαϊκούς κοινωνικούς στόχους σου, περιορίζοντάς τες κατά το δυνατόν περισσότερο. Στην παρούσα κατάσταση, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να βάλει να «δουλέψουν οι μηχανές στο φουλ» (κρατικά και κομματικά), δίνοντας προτεραιότητα σε ό,τι μπορεί να βοηθήσει την επενδυτική δραστηριότητα και τους ρυθμούς ανάπτυξης, μην ξεχνώντας βέβαια το κοινωνικό και οικολογικό πρόσημο αυτών των διαδικασιών. Απαιτείται εθνικολαϊκή αφύπνιση, αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού (κομματικού αλλά και ευρύτερα κοινωνικού) και μια κατεξοχήν ευφυής και διαλεκτική πολιτική, να βλέπεις δηλαδή τα πράγματα στην παρούσα δυναμική και κινητικότητά τους, στην αλληλεπίδραση και στην αλληλεξάρτησή τους.
Ας θυμηθούμε και πάλι τον Λένιν: «Η θεωρία είναι γκρίζα, αλλά το δέντρο της ζωής πάντα πράσινο».
* Ο Φίλιππος Νικολόπουλος είναι δρ Κοινωνιολογίας, πρ. επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
