ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ*
Υπάρχουν κάποιοι τίτλοι που είναι δύσκολο να υποστηριχθούν διαχρονικά: Ελλάδα, η κοιτίδα της Δημοκρατίας, Γαλλία η πατρίδα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Ρωσία η χώρα της Οκτωβριανής Επανάστασης...
Η απόσταση μεταξύ αυτού που το όνομα επικαλείται και που ιστορικά διεκδικεί και της σύγχρονης πραγματικότητας μπορεί να είναι αβυσσαλέα. Ίσως τελικά να είναι πιο εύκολο για μια χώρα να ονομάζεται η πατρίδα του καπιταλισμού... Τουλάχιστον δεν έχουμε εκπλήξεις. Απλώς, χρειάζονται διευκρινίσεις για να μαντέψουμε με σιγουριά τη χώρα όπου κάποιος σαν τον Τραμπ θα μπορούσε να εκλεγεί. Ξαναλέμε λοιπόν: πατρίδα του καπιταλισμού, που συνοδεύεται από ιμπεριαλιστικές διαθέσεις, ρατσισμό, μαζική οπλοφορία και τεράστιες κοινωνικές ανισότητες. Και που επιπρόσθετα είναι υπεύθυνη για σειρά δικτατοριών στη Λατινική Αμερική, που προκάλεσε το χάος και την καταστροφή σε όλη την περιοχή τής πάλαι ποτέ Μεσοποταμίας (πατρίδα εκείνη ενός από τους παλιότερους πολιτισμούς), που έκανε τον αντικομμουνισμό επίσημη θρησκεία της. Το βρήκατε; Ναι, μιλάμε για τις ΗΠΑ, τις ΗΠΑ που μισήσαμε και τις ΗΠΑ που ίσως και κάποιες στιγμές να αγαπήσαμε. Την υπερδύναμη με τον Δημοκράτη μαύρο πρόεδρο της Δημοκρατίας και πατρίδα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Ας ξαναγυρίσουμε όμως στη Γαλλία, «πατρίδα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», με τρίτο κόμμα σε μόνιμη σχεδόν βάση την Άκρα Δεξιά, με χιλιάδες άστεγους μπροστά από τα υπερπολυτελή της καταστήματα, με ανθρώπους που πεθαίνουν από πείνα και κρύο κάθε χειμώνα, με εκατομμύρια πολίτες χωρίς καμία επαγγελματική σταθερότητα και έτοιμους να δεχθούν οποιαδήποτε δουλειά για να επιβιώσουν. Είδατε; Είναι δύσκολο πια να μαντέψετε. Γιατί όλα αυτά θα μπορούσαν να ισχύουν και για άλλες, πολλές άλλες χώρες, είτε είναι γενέτειρες των δημοκρατικών αξιών είτε όχι.
Γιατί στον κόσμο μας, τον τόσο παγκοσμιοποιημένο, τον τόσο ανοιχτό στις μετακινήσεις των εμπορευμάτων και του φθηνού εργατικού δυναμικού και τον τόσο κλειστό στην προστασία και τη διαφύλαξη των πολλών, αυτών που δεν έχουν πλέον καμία σιγουριά για το τι τους ξημερώνει την επόμενη ημέρα, μοιάζουν όλα να έχουν καταρρεύσει. Δεν έχουμε πια ούτε την παρηγοριά της ψευδαίσθησης μιας πατρίδας του σοσιαλισμού...
Η Γαλλία, λοιπόν, πρέσβευε την πίστη σε κάποιες αξίες. Και πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να πιστεύουν και να παλεύουν γι' αυτές: Ένα σύστημα δωρεάν κοινωνικής περίθαλψης και δυνατότητα συνταξιοδότησης, μια ανακατανομή του πλούτου μέσα από κρατικά επιδόματα, κάποιες αξιοπρεπείς εργασιακές συνθήκες, δωρεάν εκπαίδευση για όλους, μέριμνα για την πολιτιστική και καλλιτεχνική δραστηριότητα και παραγωγή, προστασία του περιβάλλοντος... και πάνω απ' όλα δράτος δικαίου. Ε, ξέρετε τώρα. Όλα αυτά που τόσοι αγώνες του 20ού αιώνα μάς είχαν κάνει να τα σκεφτόμαστε ως σχεδόν δεδομένα στην Ευρώπη και ακόμα και να τα φανταζόμαστε εφικτά και για τον τρίτο κόσμο.
Οι μαζικές κινητοποιήσεις που γίνονται σε όλη τη χώρα (ναι, μιλάω για τη Γαλλία, αλλά, όπως ξέρετε, θα μπορούσα να αναφέρομαι και στην Ελλάδα αλλά και σε τόσες μα τόσες άλλες χώρες) δείχνουν ότι κάποιοι άνθρωποι συνεχίζουν να πιστεύουν και να αγωνίζονται παρά την αστυνομική βία, παρά την εξαθλίωση και παρά την απογοήτευση που τους κυριεύει. Και πολλοί εδώ μιλούν για την Ελλάδα, για την κατάληψη κάποιου ξενοδοχείου όπου πρόσφυγες με μικρά παιδιά βρήκαν καταφύγιο. Γιατί εδώ, στη χώρα του ασύλου, 9 στις 10 αιτήσεις απορρίπτονται από το επίσημο κράτος. Και βλέπουμε στο μετρό όλο και περισσότερες οικογένειες με μωρά παιδιά να ζητιανεύουν. Πριν ήταν οι Τσιγγάνοι, τώρα Άραβες πρόσφυγες και όλο και περισσότεροι Γάλλοι πολίτες. Αύριο μπορεί να είναι ο καθένας μας.
Κάποτε ο Μάρτιν Νίμελερ (Martin Niemöller) έγραψε: "Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους, δεν διαμαρτυρήθηκα, γιατί δεν ήμουν Εβραίος. Όταν ήρθαν για τους κομμουνιστές δεν φώναξα, γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής. Όταν καταδίωξαν τους Τσιγγάνους, ούτε τότε δεν φώναξα, γιατί δεν ήμουν Τσιγγάνος. Όταν ο Χίτλερ φυλάκιζε ομοφυλόφιλους δεν αντέδρασα γιατί δεν ήμουν ομοφυλόφιλος. Όταν έκλεισαν το στόμα των ρωμαιοκαθολικών που αντιτάσσονταν στον φασισμό, δεν έκανα τίποτα γιατί δεν ήμουν καθολικός. Μετά ήρθαν να συλλάβουν εμένα, αλλά δεν υπήρχε πια κανείς να αντισταθεί μαζί μου".
* Η Χριστίνα Αλεξοπούλου είναι ψυχολόγος και διδάκτωρ Ιστορίας, εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της ΙΝΑΛΚΟ (Παρίσι)
