του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΡΟΠΟΥΛΗ
Μεταγράφω εδώ τον πυρήνα (αφαιρώ δηλαδή όσα αφορούσαν στη συγκυρία: 2009, λίγο πριν τις εκλογές) του μόνου κειμένου που έγραψα τα τελευταία χρόνια για τα «Ενθέματα» - και επαφίεμαι, όπως λέει και το κείμενο που ακολουθεί, στον αναγνώστη...
Ο Οράτιος ξεκινησε τη σταδιοδρομία του γράφοντας εκλεπτυσμένες, επιφυλακτικές σάτιρες, οργανωμένες έτσι ώστε να αποφεύγεται το «ονομαστί κωμωδείν» και να απαμβλύνεται κάθε πολιτική αιχμή, μια και οι καιροί ήσαν ιδιαίτερα δύσκολοι: ο Αύγουστος εμπέδωνε την κυριαρχία του μέσα σε συνθήκες κατάρρευσης της δημοκρατίας κι ο ποιητής είχε βρεθεί στο αντίπαλο στρατόπεδο, των δημοκρατικών του Κάσσιου και του Βρούτου, και, αφού παρά τρίχα είχε γλιτώσει στους Φιλίππους τον θάνατο, προσπαθούσε να ανακατασκευάσει τους όρους ζωής του και να διαφυλάξει κάποιο έσχατο όριο αξιοπρέπειας. Εν συνεχεία, ο Οράτιος επιχείρησε, στις Επωδούς πρώτα, όπου το πρότυπό του ήταν ο ιαμβογράφος Αρχίλοχος, κι έπειτα στις Ωδές, όπου το πρότυπό του ήταν ο Αλκαίος κατά κύριο λόγο, να ανασυστήσει και να εγγράψει στη ρωμαϊκή λογοτεχνία τα αρχαϊκά ελληνικά λυρικά μέτρα. Οι σύγχρονοί του αντιμετώπισαν ψυχρά το σώμα εκείνο ποιημάτων που οι μεταγενέστεροι θα θεωρούσαν υπόδειγμα - και ο ποιητής επέστρεψε στο αρχικό στυλ των Sermones του (έτσι ονόμαζε ο ίδιος τις σάτιρές του: κουβεντολόι...) ελπίζοντας ότι τούτη δω η Μούσα, που προχωρούσε πεζή, δίχως εξάρσεις, θα του επέτρεπε να εκφράσει και να ελέγξει μαζί την βαθιά του κατάθλιψη. Δεν προέκυψαν σάτιρες, αλλά κάτι απολύτως πρωτότυπο: ένα βιβλίο Επιστολών, όπου κυριαρχούν το μειδίαμα, η ανάλαφρη παρέκβαση, ο φευγαλέος υπαινιγμός - κι όλα επαφίενται στον αναγνώστη, εφόσον έχει «πιάσει τον τόνο», θα λέγαμε... Αυτό το ρεσιτάλ αυτοελέγχου και ειρωνικής υποδήλωσης μ' εντυπωσίαζε πάντοτε. Προϋποθέτει, βεβαίως, το άπειρο βάθος κατάθλιψης. Γιατί κι ο πιο άγριος, ο πιο μισάνθρωπος σαρκασμός (τύπου Γιουβενάλη, ας πούμε) προϋποθέτει, αντιθέτως, κάποιο, οποιοδήποτε έρεισμα. [...]
Νά ποια τεχνική θα έπρεπε να κατέχω, αν δοκίμαζα ν' αφηγηθώ -και να σχολιάζω συγχρόνως- τα πεπραγμένα της δικής μας, της ζωντανής Αριστεράς μες στη χρονιά που ώς εδώ τόσο δύσκολα κύλησε. Δεν την κατέχω. Αρκούμαι λοιπόν σ' ό,τι ξέρω να κάνω, γιατί επί τριάντα (και βάλε) χρόνια χρειάστηκε να το κάνω ξανά και ξανά: ένα είδος επαναληπτικής φυγοκέντρισης - ωσότου απομείνει Κάτι ελάχιστο κι αναπαλλοτρίωτο [...] Ίσως απομένει απλώς και μόνον η εμμονή στην «πολιτοφροσύνη» και σε ένα ηθικό, σε τελική ανάλυση, αίτημα, που ισοδυναμεί με τη διάσωση ενός πολιτικού «χώρου» - ή η ιδέα της «δημόσιας ευτυχίας», που κυκλοφορούσε, θυμίζει η Άρεντ, διάχυτη κατά τον 18ο αιώνα και επανήλθε πλήρως στο προσκήνιο χάρη στην ώθηση των πολλαπλών εξεγέρσεων οι οποίες σημάδεψαν τον Μάη του '68. Χαμένη μες στη λουδδιτική, «κινηματική», πρωτόλεια σύγχυση, η ιδέα αυτή παραμένει εν ισχύι. Αρκεί, βέβαια, να μετατοπιστεί στο σημείο όπου το κοινωνικό και το πολιτικό συναρθρώνονται.
