του Στρατή Μπουρνάζου
Σε τούτο, το τελευταίο μου κείμενο στα «Ενθέματα» θέλω να μιλήσω επί του προσωπικού. Να πω γιατί απόφασή μου να παραιτηθώ από την Αυγή και να γυρίσω στην παλιά μου δουλειά, τις διορθώσεις βιβλίων, είναι, για μένα, μια απόφαση δύσκολη, στενάχωρη, αλλά και λυτρωτική. Τη δυσκολία και τη λύπη τις καταλαβαίνετε, φαντάζομαι: Πώς εγκαταλείπεις μια δουλειά συναρπαστική, που κάνεις σε συνθήκες πλήρους ελευθερίας, που ξέρεις ότι δεν θα ξαναβρείς; Αυτό ήταν για μένα τα «Ενθέματα», και νιώθω αληθινά ευγνώμων γι' αυτό σε πολλούς – και πρώτα απ' όλα στην Αυγή.
Πώς όμως το αποφάσισα; Οι λόγοι είναι ένα κουβάρι· προσπαθώ να τους ξεμπλέξω. Νιώθω πια πολύ μακριά από τον Σύριζα και την κυβέρνηση, πιστεύω ότι ο κορμός της πολιτικής τους είναι λάθος και –κάτι ακόμα πιο βαρύ– δεν νιώθω πλέον πολιτική εμπιστοσύνη απέναντί τους. Την ίδια στιγμή, ενώ είμαι βέβαιος για το λάθος, δεν ξέρω ποιο είναι το σωστό, τι θα έπρεπε να κάνει η κυβέρνηση. Κι αυτό το «δεν ξέρω» δεν είναι υπεκφυγή· είναι, για μένα, ανάγκη να σκεφτούμε και να αμφισβητήσουμε σκεφτούμε εκ βάθρων όσα λέγαμε και κάναμε τα προηγούμενα χρόνια· εμείς· εδώ· εγώ· όχι κάποιοι άλλοι, εκεί-έξω-πέρα-μακριά. Μετά τη συντριπτική ήττα του Ιουλίου τίποτα δεν είναι όπως πριν: δεν μπορείς να συνεχίσεις το ίδιο τροπάρι με μικρές «προσαρμογές», ούτε όμως να πας τον χρόνο πίσω και να καμωθείς ότι είσαι στον Δεκέμβρη του 2014 λέγοντας πάλι το ίδιο τροπάρι, σαν να μη μεσολάβησε τίποτα.
Νιώθω κάθε μέρα να με πνίγουν πολλά: το Άγιον Φως που έρχεται, βουλευτές που κατακεραυνώνουν τα κανάλια της διαπλοκής και συγχρόνως είναι πρώτη μούρη εκεί, η αποτίμηση ως «θετικού» του πρώτου μήνα της ντροπιαστικής συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, το παπαγάλισμα για τους αριθμούς που ευημερούν, ο κυνισμός της εξουσίας –και αυτά δεν μπορούν να «συμψηφιστούν» με όσα θετικά γίνονται. Κι όμως, στους φίλους μου που έγιναν υπουργοί ή ό,τι άλλο δεν μπορώ να κουνήσω το δάχτυλο, να τους βαράω ή να τους οικτίρω – ακόμα κι όταν τους αξίζει· δεν το έκανα ποτέ αυτό στους φίλους μου. Ξέρω ότι πολιτικά γίνεται, έχει νόημα, συχνά επιβάλλεται κιόλας. Κι όμως, δεν.
Και αν πάω παραπέρα, το κουβάρι μπλέκεται περισσότερο. Όταν βλέπω συντρόφους με τους οποίους συμπορεύτηκα χρόνια, όχι μόνο να αυτοακυρώνονται πολιτικά μιλώντας για «φασιστερά», αλλά –κάτι που με τσακίζει– να επιχαίρουν ηδονικά για την κατάντια της κυβέρνησης, ποντάροντας στο μίσος (όπως έκανε κι ο Σύριζα παλιότερα, βέβαια). Αλλά ούτε αυτούς έχω το κουράγιο να τους κοπανάω.
Δεν ξέρω πώς αποτιμάται η αδυναμία αυτή σε προσωπικό επίπεδο Ξέρω όμως ότι όταν νιώθεις έτσι, όντας σε μια θέση δημόσιας παρέμβασης, δεν κάνεις πια για τούτη τη δουλειά: αν δεν μπορείς να μιλάς για τα «οικεία κακά», ήρθε η ώρα να αποσυρθείς από το πόστο αυτό.
Αντιφάσεις τέτοιες, ασφαλώς, νιώθουμε πολλοί. Υπάρχει, ωστόσο, μια κρίσιμη διαφορά: είναι πολύ διαφορετικό να πρέπει να τις λύνεις κάθε βδομάδα, δημοσίως, στο φύλλο, όπως κάναμε, αποφασίζοντας τι θα πούμε και τι όχι, τι θα προβάλλουμε και τι όχι. Είναι πολύ βαρύ. Και νιώθω ότι αυτό, που με τόση χαρά έκανα παλιότερα, δεν μπορώ πια να το κάνω με τρόπο έντιμο και χρήσιμο. Το να μιλάς μόνο για τη NuitDebout και τον Σάντερς, όσο χρήσιμο κι αν είναι, όταν σωπαίνεις για τα εδώ, δεν το βρίσκω σωστό. Γι' αυτό σας χαιρετώ.
***
Δεκάξι χρόνια στα «Ενθέματα» (τα πρώτα οχτώ βοηθός του Άγγελου Ελεφάντη, τα υπόλοιπα οχτώ μαζί με μια ομάδα συνεργατών) έμαθα πολλά: έντυπα, ανθρώπους, ιδέες. Μα αν κάτι ξεχωρίζω είναι μια αντίληψη που σιγά σιγά διαμορφώσαμε και κατόπιν θελήσαμε πεισματικά να κάνουμε πράξη: ότι τα κείμενα δεν είναι μόνο (άψυχες) λέξεις, σελίδες στο χαρτί και την οθόνη. Είναι οι άνθρωποι που τα γράφουν και τα διαβάζουν· είναι οι σχέσεις, τα συναισθήματα οι ιδέες, οι σκέψεις που τα παράγουν και τις οποία παράγουν, με τη σειρά τους. Δεσμοί, σχέσεις, διαδρομές ανθρώπων. «Πάρε τη λέξη μου, δώσε μου το χέρι σου». Αυτό είναι, για μένα, το μάθημα των δεκάξι χρόνων.
ΥΓ. Αν είχα μόνο 7 λέξεις, θα έγραφα ένα μεγάλο ευχαριστώ και τρία ονόματα: Μάνος Αυγερίδης, Μαρία Καλαντζοπούλου, Ιωάννα Μεϊτάνη, τα ονόματα της Συντακτικής μας: αυτοί ήταν οι άνθρωποι που έβγαζαν τα «Ενθέματα», εθελοντικά, χωρίς να πάρουν ένα ευρώ. Και, μαζί, τα ονόματα του Δημήτρη Ιωάννου και του Γιάννη Χατζηδημητράκη --σταθεροί συμπαραστάτες. Αν είχα λίγες ακόμα λέξεις, θα έγραφα άλλα τέσσερα ονόματα· Σοφία Ζουμπουλάκη, Κατερίνα Λαμπρινού, Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Κώστας Σπαθαράκης: οι άνθρωποι των παλιότερων Συντακτικών. Κι αν είχα πολλές λέξεις, πάλι ονόματα θα έγραφα: όλων εσάς που τα γράφατε, τα διαβάζατε, τα αγκαλιάσατε. Ώρα καλή!
