Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.6°C16.5°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
13 °C
11.1°C14.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
8.0°C14.4°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
12.8°C14.1°C
2 BF 82%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
5 °C
4.9°C11.8°C
0 BF 100%
ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ / Apartheid
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ / Apartheid

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΡΟΠΟΥΛΗ

Η ματαίωση του έκτακτου Eurogroup της Μεγάλης Πέμπτης κατακάλυψε την επικαιρότητα, τουλάχιστον την πτυχή της εκείνη που είναι ορατή στα γνωστά ειδησεογραφικά σάιτ και που μπορώ να δω κι εγώ εδώ, εκτός Ελλάδος, που βρίσκομαι. Έτσι, η πρακτική εγκατάλειψη των προσφύγων αποτυπώνεται και στη ροή των πληροφοριών - ή τουλάχιστον έτσι μου φαίνεται εμένα. Μέρες που είναι, λοιπόν, η μνεία «των αδελφών μας των ελαχίστων» μπορεί και να είναι διπλά επιβεβλημένη. Εξίσου επιβεβλημένο είναι να αποφευχθεί το μελόδραμα. Ίσως λοιπόν είναι χρήσιμο να καταγράψω κάποιες γενικές, υπερβολικά γενικές, παρατηρήσεις:

Σ' ένα μικρό, παραδόξως περιεκτικό κείμενό του («H τελευταία λέξη του ρατσισμού», Άγρα, 1992), ο Nτεριντά παρατηρεί ότι ο όρος apartheid έμεινε αμετάφραστος σ' οποιαδήποτε γλώσσα, γιατί συμπυκνώνει «τον κατεξοχήν ρατσισμό»: «νομικό ρατσισμό, κρατικό ρατσισμό» - «τη στιγμή που όλοι οι ρατσισμοί είχαν καταδικαστεί ενώπιον του κόσμου»... Έτσι, περιτειχισμένη, σε καραντίνα, η λέξη εξέφρασε την ουσία της: «Kατέχει μόνη της το πεδίο σαν στρατόπεδο συγκέντρωσης. Σύστημα επιμερισμού, συρματοπλέγματα, μάζες τετραγωνισμένων απομονώσεων».

Eυφυές εύρημα, που καταγράφει μια τεχνική απώθησης: H Ευρώπη (κατ' αρχάς) αρνείται να μεταφράσει αυτή τη λογική αποκλεισμού στη γλώσσα της πολιτικής πρακτικής της. Tην αποκλείει, τη θεωρεί ξένο σώμα. Έτσι μόνο προφέρει τον όρο: ως μη ενσωματώσιμο, εντέλει ως αδιανόητο γι' αυτήν. Κατά βάθος, όμως, ίσως κάτι την ανησυχεί στο ανοσοποιητικό σύστημά της... Kι όχι άδικα: Γιατί το apartheid φαίνεται πως δεν ήταν εντέλει αδιανόητο, δεν ήταν καν επαίσχυντο υστερόγραφο: ο μόνος ρατσισμός που δεν είχε ακόμη, για λίγο, καταδικαστεί... Ήταν μάλλον εφιαλτικό πρόταγμα - και πάντως μεταφράσιμο: Kαταμεσίς στην Ευρώπη τίθεται σήμερα ξανά στην τράπεζα διαπραγματεύσεων (η Ευρώπη ως φρούριο).

Tι συμβαίνει; Ποιο είναι το λάθος στην τεχνική απώθησης; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Τείχος γύρω απ' την έννοια apartheid την όρισε ως αδιανόητη. Έτσι όμως, το ίδιο το Τείχος (που είναι, ακριβώς, η έννοια του apartheid) έπαψε να είναι αδιανόητο... Αλλά αυτό μοιάζει με σόφισμα - και πάντως αποκαλύπτει μόνο το μισό λάθος: ότι βάζοντας σε καραντίνα τον όρο apartheid ανασυστήσαμε το νόημά του κι έτσι εγγυηθήκαμε τη μόλυνση... Tο άλλο μισό λάθος είναι ότι μπερδέψαμε, σκοπίμως ή βλακωδώς, δυο σημασίες της ίδιας λέξης: Ηθικά Αδιανόητο είναι κάτι που δεν χωρά στην αντίληψή μας για την «ανθρώπινη κατάσταση» και (πρέπει να) παραμένει Αδιανόητο. Παραταύτα συνέβη - οπότε δεν μπορεί ν' αποτελεί πολιτικά ή ιστορικά αδιανόητο αντικείμενο. Ειδάλλως, συγχέουμε και την ανεπανάληπτη, αμετάφραστη συγκυρία με τα επαναλήψιμα, μεταφράσιμα στοιχεία που φανερώνει η ανάλυσή της. Έτσι, το Αδιαόητο δεν καταναλώνεται, όπως εν συνόλω (πρέπει να) καταναλώνεται η ιστορική γνώση, μες στην «τωρινή στιγμή» - που είναι το μοναδικό αντικείμενο της πολιτικής δράσης... Oπότε δεν αναλαμβάνουμε ούτε τη συνολική, διαρκή ηθική ευθύνη που συνοψίζεται στα λόγια του Πρίμο Λέβι: «Συνέβη, επομένως μπορεί να ξανασυμβεί». Kι όμως: «Αυτή είναι η ουσία των όσων έχουμε να πούμε».

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL