ΤΟΥ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ ΚΑΛΑΒΑΣΗ*
Από μακριά νιώθεις δυσφορία βλέποντας έναν πέτρινο τοίχο της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου μουντζουρωμένο. Από κοντά βλέπεις να γράφει πως η πραγματικότητα είναι πολλές.
Είναι πολλές, αλλά τριγωνοποιούνται. Όπως συμβαίνει στην εθνική διαπραγμάτευση, άλλοτε οι ευρωπαϊκοί θεσμοί μαζί με το Διεθνές Ταμείο απομονώνουν την ελληνική κυβέρνηση, άλλοτε -σπανίως- διαμορφώνονται άλλες δυάδες και στριμώχνουν τον τρίτο. Σε κάθε συνδυασμό η πραγματικότητα έχει διαφορετικό χάρτη. Στον εκάστοτε χάρτη θα πρέπει να βρίσκεις τρόπο να ισορροπήσεις και μονοπάτια να βαδίσεις. Τα ίχνη που αφήνεις είναι ένας ακόμα χάρτης, που διαβάζεται με πολλούς τρόπους.
Η πραγματικότητα είναι πολλές στην εκπαίδευση. Η μάθηση, η διδασκαλία και η διοίκηση συγκροτούν μια πραγματικότητα και ταυτόχρονα πολλές. Με διαφορετικούς ρυθμούς μεταβολής και επικίνδυνες αρρυθμίες. Εδώ η τριγωνοποίηση είναι συνήθως πιο σταθερή, με απομονωμένη τη μάθηση, μαζί με τη χαρά και την περιέργεια της παιδικής ηλικίας, μαζί με τις ανησυχίες και την ανάγκη χειραφέτησης των εφήβων. Όταν η διοίκηση και η διδασκαλία συνδυάζονται ερήμην της μάθησης, ο χάρτης γίνεται δύσβατος για όλους.
Ξεφεύγει η πραγματικότητα από τους σχεδιαστές που θέλουν να χωρίζουν με απροσπέλαστα σύνορα τα γνωστικά αντικείμενα και τις βαθμίδες, με την ίδια απατηλή βεβαιότητα που παλαιότερα χώριζαν τα αγόρια από τα κορίτσια. Ξεφεύγει η πραγματικότητα από τις και τους εκπαιδευτικούς, όταν χωρίζουν με χωρικά και χρονικά τείχη τις συνθήκες της διδασκαλίας από την εξέταση του μαθησιακού αποτελέσματος.
Η διαφυγή της πραγματικότητας από τους χάρτες της διαμορφώνει μίαν άλλη πραγματικότητα, που είναι επίσης πολλές. Είναι της οικογένειας με τις προσδοκίες της, η παράλληλη των φροντιστηρίων και των ιδιαιτέρων, η παραπέρα των αθλητικών και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, η επέκεινα ψηφιακή και διαδικτυακή πραγματικότητα, η χρηματιστηριακή τής διεθνούς αγοράς εκπαιδευτικών υπηρεσιών και προϊόντων. Είναι πολλές και συνεχίζουν να τριγωνοποιούν τη μάθηση στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων με τους προσφιλείς τίτλους «Σφαγή στις εξετάσεις», «Χωρίς εκπαιδευτικούς τα σχολεία», «Τελευταίοι οι Έλληνες μαθητές», «Σκουπιδαριό η Φιλοσοφική».
Η πραγματικότητα είναι πολλές και υπεισέρχονται η μία στην άλλη, τσαλακώνοντας τους χάρτες σε χάρτινες μπάλες για να παίζουν τα παιδιά στο διάλειμμα μέσα στις τάξεις. Διαχωρίζονται και μπερδεύονται όπως τα ζευγάρια στις φοιτητοπαρέες, αγαπιούνται και δεν αντέχονται όπως οι οικογενειακοί δεσμοί, εκλύουν ταυτόχρονα χαρά, θλίψη, ελπίδα και αγωνία όπως οι μέρες της Μεγαλοβδομάδας τα χρόνια της κρίσης.
Τις προάλλες ακούστηκε πώς ένας πατέρας προσπάθησε να σώσει την πραγματικότητα του γιου του από εκείνην ενός πρωτοσέλιδου που τον λοιδορούσε για να καταγγείλει τη δική του ανάγνωση της ασχήμιας του πελατειακού κράτους. Πλησιάζοντας το γεγονός αντιλαμβάνεσαι πως το πρωτοσέλιδο απηχεί μια δημοσιογραφική οντότητα που έχει χτιστεί από την κατασκευή πλαστών πραγματικοτήτων. Μια καταδικασμένη πραγματικότητα, η οποία τώρα προβάλλει μέσα από τα ρήγματα του πολιτικού χάρτη που και αυτή τον συνδιαμορφώνει. Ουροβόρος όφις σε κίτρινη εκδοχή.
Πλάι η πραγματικότητα της Μυτιλήνης, του Πειραιά και της Ειδομένης. Είναι πολλές και μοιάζουν μεταξύ τους. Μια πραγματικότητα που απωθεί και ταυτόχρονα προσελκύει. Η πραγματικότητα του Πάπα, του Πατριάρχη και του Αρχιεπισκόπου, η πραγματικότητα της Βανέσας Ρεντγκρέιβ και πιο 'κεί της Αντζελίνας Τζόλι, η άλλη πραγματικότητα της Βασίλισσας Ράνιας της Ιορδανίας.
Η πραγματικότητα είναι πολλές, επώνυμες και λαμπερές και πλάι τους ακόμα πιο πολλές, ανώνυμες και ηρωικές. Υπεισέρχονται η μια στην άλλη, μπερδεύονται σαν τα κύματα, που δεν μπορείς να ξεχωρίσεις εκείνο που προηγείται από εκείνο που έπεται, κι όταν κοιτάς από μακριά δεν υπάρχουν κύματα αλλά μόνο θάλασσα, άλλοτε γαλήνια κι άλλοτε φουρτουνιασμένη.
Άλλη πραγματικότητα από μακριά, άλλη όταν πλησιάζεις, μα η καθεμιά είναι πολλές. Ανάμεσά τους χαράζεις το μονοπάτι, μόνος ή μόνη και μαζί με τους άλλους, με τους κοντινούς και με τους μακρινούς. Χαράζεις τον δρόμο με την παιδεία και με την καλλιέργειά σου, κάποια ίχνη μένουν από τις πολιτικές και προσωπικές σου επιλογές. Επιλογές και ίχνη που για όποιον τα διακρίνει περιγράφουν μιαν άλλη πραγματικότητα, που είναι κι αυτή πάρα πολλές.
* Ο Φραγκίσκος Καλαβάσης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
