Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.2°C25.8°C
2 BF 33%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.4°C26.8°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.0°C24.8°C
2 BF 49%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.0°C
2 BF 69%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
25 °C
24.0°C24.9°C
2 BF 33%
Άλλο εθνολογικό έθνος και άλλο πολιτικό έθνος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Άλλο εθνολογικό έθνος και άλλο πολιτικό έθνος

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΦΑΡΑΚΛΑ*

Ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης μίλησε για «καινούργιο έθνος» που δημιουργείται το 1821. Είναι προφανές ότι έκανε λόγο για το έθνος με την πολιτική σημασία του όρου. Προφανές είναι όμως αυτό μόνον για όσους είναι σε θέση να διακρίνουν το πολιτικό από το εθνολογικό έθνος. Τυπικό γνώρισμα του εθνικισμού είναι η ανικανότητα να διακρίνει κανείς αυτά τα δύο. Έτσι οι πάσης αποχρώσεως εθνικιστές, με επικεφαλής τον πρόεδρο της θεωρητικά φιλελεύθερης παράταξης, έσπευσαν να χαρακτηρίσουν τον Νίκο Φίλη «ανιστόρητο». Μάλλον οι ίδιοι θα έπρεπε να χαρακτηριστούν ως αφιλοσόφητοι.

Υπάρχουν δύο έθνη: το εθνολογικό και το πολιτικό. Δεν ζουν σε άλλα μέρη, όμως δεν είναι το ίδιο. Το έθνος υπό εθνολογική έννοια υπάρχει, είτε τα μέλη του το ξέρουν είτε όχι, γιατί δεν ονοματίζει ανθρώπους που θέλουν να ενωθούν, αλλά απλώς και μόνον ανθρώπους με ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Το πολιτικό έθνος δεν υπάρχει εν αγνοία των μελών του, γιατί συγκροτείται από τις πράξεις τους.

Αν το έθνος ορίζεται βάσει κοινών ιδιοτήτων, είναι μια ταξινομητική έννοια. Η απόφαση για το αν ο τάδε είναι μέλος του δείνα έθνους δεν ανήκει σε αυτόν, αλλά στον τρίτο, τον μελετητή του. Το τι θέλει ο ίδιος είναι αδιάφορο. Π.χ., όταν η Πρωσία προσάρτησε την Αλσατία, έλεγε ότι ο Αλσατός είναι Γερμανός γιατί μιλά γερμανικά. Δεν την ενδιέφερε αν ο Αλσατός ήθελε να είναι Γάλλος, δηλαδή τι ήταν αυτός κατά τη γνώμη του. Αλλά έτσι η Πρωσία συνέχεε το εθνολογικό έθνος με το πολιτικό. Γιατί η πολιτική σκοπιά διαφέρει. Στην τελευταία, σημασία έχει τι θέλει ο καθένας.

Αν θεωρήσουμε ότι το έθνος ορίζεται με βάση τη θέληση των μελών του να ανήκουν σε αυτό, κριτήριο δεν είναι κανένα γνώρισμά τους, μόνο η απόφασή τους. Τότε η Αλσατία είναι γαλλική, μόνο και μόνον αν θέλει να είναι, ανεξαρτήτως του αν μιλά γερμανικά. Δεν εξετάζονται τα αντικειμενικά γνωρίσματα των ανθρώπων, το τι είναι στα μάτια των τρίτων, αλλά το τι είναι στα ίδια τους τα μάτια.

Τα κίνητρα για να θέλουμε να είμαστε πολίτες της τάδε χώρας δεν είναι πολιτικά, συνήθως. Η Ιστορία που μοιραζόμαστε με τους άλλους Έλληνες μας δένει πέρα από την πολιτική του σήμερα και του αύριο. Αυτό που μας κάνει Έλληνες είναι όμως η βούληση που απορρέει από τέτοια κίνητρα, όχι τα κίνητρα τα ίδια. Η βούληση μάς κάνει μέλη του πολιτικού έθνους των Ελλήνων ακόμη κι αν εθνολογικά ανήκουμε σε άλλη συνομοταξία.

Έχουν υπάρξει Έλληνες αλβανικής, τουρκικής, ρουμανικής, βουλγαρικής ή ισπανοεβραϊκής γλώσσας, ορθόδοξου, καθολικού, ευαγγελικού, εβραϊκού, ισλαμικού δόγματος και άθεοι. Τους έκανε Έλληνες η θέληση να είναι Έλληνες. Αυτή η άδηλη διάθεση που αποδεικνύεται όταν διακυβεύεται η ύπαρξη του έθνους, στον πόλεμο. Ο Μαρδοχαίος Φριζής, ήρωας του αλβανικού μετώπου, ήταν Εβραίος. Μόνον αδαείς ανίκανοι να διακρίνουν το εθνολογικό από το πολιτικό έθνος θα τολμούσαν να ισχυριστούν ότι, αφού ο Φριζής δεν ήταν χριστιανός ορθόδοξος, θυσιάστηκε για έναν λαό στον οποίο δεν ανήκε!

Το κίνητρο να διώξουν τους εθνολογικά αλλότριους υπήρξε κίνητρο «εθνικιστών» -έτσι έλεγαν τον εαυτό τους-, που ήθελαν να περιφρουρήσουν την καθαρότητά τους. Το κίνητρο να αντισταθούν στην καταπίεση υπήρξε κίνητρο των «πατριωτών» -έτσι έλεγαν τον εαυτό τους-, που πολεμούσαν το 1776 στην Αμερική και το 1792 στη Γαλλία. Με αυτό τον τρόπο συγκροτήθηκαν έθνη με ρητά πολιτικό και όχι εθνολογικό χαρακτήρα.

Οι «πατριώτες» ξέρουν ότι συγκροτούν το έθνος βάσει της βούλησής τους. Οι «εθνικιστές» δεν το ξέρουν, νομίζουν ότι το πολιτικό έθνος έχει άλλη βάση από τη βούληση των μελών του. Συγχέουν το έθνος που συγκροτείται από τα μέλη του και αυτό που ορίζεται ως συνομοταξία από τους εθνολόγους, το πολιτικό έθνος και το εθνολογικό.

* Ο Γιώργος Φαράκλας διδάσκει πολιτική φιλοσοφία στο Πάντειο

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL