ΤΟΥ ΧΑΡΗ ΧΡΟΝΗ*
Παρακολουθώντας τις στρατιές των πολιτών που, καθένας για τον λόγο του, επισκέπτονται τα γκισέ των δημόσιων υπηρεσιών, μπορεί κανείς να αναρωτηθεί για τη σχέση ανάμεσα στις έγνοιες αυτών των ανθρώπων και στην επίσημη ειδησεογραφία με τα πρωτοσέλιδα και τις ζωντανές συνδέσεις της. Παρακολουθεί κανείς την παρέλαση των δελτίων ανεργίας, σχεδόν προσβλητικών στα χέρια νέων ανθρώπων. Παρακολουθεί την αγωνία για το αν παίζει κάποιο επίδομα, αλλά και τη συστολή που συνοδεύει τη σχετική ερώτηση. Παρακολουθεί την αδυναμία της ετοιμόρροπης γιαγιάς να τα βγάλει πέρα με τις σφραγίδες, τη δυσκολία τού ακρωτηριασμένου να αποδείξει τον ακρωτηριασμό του στο κράτος και βέβαια την, άλλοτε υπόγεια και άλλοτε όχι, αρνητικότητα που σε σημαντικό βαθμό διαπνέει τη σχέση με τον ξένο -και ιδιαίτερα με εκείνον που είναι εφοδιασμένος με τα λιγότερα χαρτιά, άρα και πιο αδύναμος.
Γύρω και πέρα από την ειδησεογραφία περί των κοινών και τις ατζέντες που αυτή θέτει, απλώνεται μια «θάλασσα» δημόσιων συναλλαγών, εκείνων που λαμβάνουν χώρα κατά τις καθημερινές επαφές μας με το κράτος, και που εν τέλει επηρεάζουν την εικόνα μας γι'αυτό περισσότερο από τις όποιες επίσημες ανακοινώσεις.
Η δυσκολία είναι ότι κάθε καλή πρόθεση και κάθε νομοσχέδιο χωρίζονται από τον τελικό αποδέκτη, που δεν είναι άλλος από τον πολίτη με τις ανάγκες του, από ένα στρώμα πρακτικών διαμεσολαβήσεων -συνήθως καταστάσεων που, στην κοινή γνώμη, καταγράφονται αρνητικά. Ποιος αμφισβητεί ότι και σήμερα, παρά την πρώτη και δεύτερη φορά Αριστερά, υπάρχουν γραφεία - κρυψώνες πλάι σε υπηρεσίες που στενάζουν από ελλιπή στελέχωση; Ή ότι καταλαμβάνονται θέσεις ευθύνης από ανθρώπους που πολλές φορές δεν είναι πρόθυμοι ή κατάλληλοι για ευθύνη. Ή ότι συντηρούνται διαδικασίες, ακόμα και σε πείσμα οδηγιών περί του αντιθέτου, που περισσότερο δείχνουν να θέλουν να υπογραμμίσουν την αυτονόμηση της ισχύος τους απέναντι στον πολίτη, παρά να θέσουν το κύρος τους στην υπηρεσία του -όπως δείχνει η, σε μεγάλο βαθμό, μη εφαρμογή των αυτεπάγγελτων αναζητήσεων εγγράφων.
Η συντηρητική απαξίωση οποιασδήποτε σφαίρας δραστηριότητας δεν χαρακτηρίζεται από την ανέμελη ελευθερία του χρηματιστηριακού τζόγου, δεν απαντιέται αποτελεσματικά από το μιμητικό αναμάσημα μανατζερίστικων κοινοτοπιών και μπακαλίστικων αποτιμήσεων της παραγωγικότητας του δημόσιου τομέα -ούτε όμως και από μια αντίστοιχα συντηρητική υπεράσπιση των νωθρών και αυτοπροστατευτικών ανακλαστικών του. Αυτό που θα μπορούσε όμως κανείς να αντιπαραθέσει είναι μια προοπτική ευρύτερης αλλαγής παραδείγματος, τέτοιας που να κάνει πράξη την εμπιστοσύνη του διοικητικού μηχανισμού προς τους πολίτες που τον εμπιστεύονται -παραχωρώντας μάλιστα μέρος της ελευθερίας τους. Το νέο παράδειγμα δεν θα πρέπει να αφήνει χώρο στην καχύποπτη μεταχείριση του πολίτη, που σήμερα συνιστά μια αυτονόητη αφετηρία του τρόπου αντιμετώπισής του. Πράγματι, είναι εκείνος σήμερα που πρέπει να αποδείξει, εκείνος είναι και που μπορεί να μας εξαπατά, ως εξ ορισμού ύποπτος, παίρνοντας στον λαιμό του και τον υπάλληλο που δεν τον έλεγξε αρκετά αποτελεσματικά. Και αντίστοιχα καχύποπτη είναι, στο ισχύον παράδειγμα, η στάση του διοικητικού μηχανισμού απέναντι στα ίδια τα στελέχη του, των οποίων η πρωτοβουλία, εξίσου αυτονόητα, αποτιμάται αμυντικά, ως σαφώς λιγότερο σημαντική από την τήρηση των ιεραρχικών δεσμεύσεων.
Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς για το αν μια μεταστροφή προς ένα παράδειγμα εμπιστοσύνης, που να ανατρέπει την παραπάνω λογική, επιτρέπεται από τον ρόλο του κράτους ή για το πόσο διαφορετικό από εκείνο που ξέραμε μπορεί να είναι τελικά ένα Δημόσιο κάτω από αριστερή διακυβέρνηση. Δεν μοιάζει ωστόσο να υπάρχει καλύτερος δρόμος για τη βελτίωση των θεσμικών εργαλείων μας, παρά η ταπεινή συμμόρφωσή τους προς το αντικείμενό τους, που δεν είναι άλλο από την ανταπόκριση στις ανάγκες των πολιτών ως πολιτών. Αυτή θα ήταν και μία διασφάλιση ότι οι κρατικές πολιτικές, οι οποίες εφαρμόζονται με αυτά τα εργαλεία, θα ήταν κι αυτές με τη σειρά τους συντονισμένες προς αυτές ακριβώς τις ανάγκες. Και αυτός θα ήταν ένας άλλος τρόπος να πούμε ότι αυτές οι πολιτικές θα βρίσκονταν στον αντίποδα του κομματικού κράτους.
* Ο Χάρης Χρόνης είναι μέλος του Δ.Σ. του Σωματείου Εργαζομένων ΚΕΠ Ν. Αττικής
