Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
21.1°C24.7°C
2 BF 40%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
18.6°C23.8°C
3 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C23.2°C
2 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.9°C22.4°C
2 BF 52%
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Η λησμονημένη τρίτη αρχή
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Η λησμονημένη τρίτη αρχή

ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ*

Το χτύπημα στις Βρυξέλλες δηλώνει ότι κανείς δεν είναι ελεύθερος να μετακινείται. Είναι βαθιά η αλληλεγγύη προς τον λαό του Βελγίου. Το ειδεχθές έγκλημα πλήττει τον ευρωπαϊκό, συνταγματικό πολιτισμό. Είναι επίθεση της βαρβαρότητας στην οργανωμένη συνύπαρξη των ανθρώπων. Η Ευρώπη - φρούριο γίνεται θύμα ενός πολέμου ενάντια στον ίδιο τον πολιτισμό. Είναι ο πολιτισμός που δημιούργησαν ο ελληνορωμαϊκός πολιτειακός στοχασμός, η Αμερικανική και η Γαλλική Επανάσταση, κυρίως. Στις πιο ριζοσπαστικές - δημοκρατικές εκδοχές του μάς έδωσε την επανάσταση του 1848 και το μεγαλείο της Παρισινής Κομμούνας. Αυτός ο πολιτισμός αποτέλεσε τον πυρήνα του δυτικού πολιτιστικού παραδείγματος.

Οι επιθέσεις στη Γαλλία και, τώρα, στις Βρυξέλλες πλήττουν το αξιακό του τρίπτυχο, όπως το ανέδειξε η Γαλλική Επανάσταση. Από τις τρεις αρχές της -Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα-, οι δύο πρώτες υπήρξαν οι διακυβεύσεις για τη διάκριση δημοκρατίας και φιλελευθερισμού, για τη διάκριση Αριστεράς και Δεξιάς, αλλά και για τη σοσιαλιστική καταξίωση της δημοκρατίας. Ωστόσο, υπάρχει και μια τρίτη. Από τις τρεις όμαιμες -άρα αδελφικές- αρχές της Γαλλικής Επανάστασης, η τρίτη, η Αδελφότητα, που πολιτικοποιήθηκε δημοκρατικά σε Αλληλεγγύη, ξεχάστηκε κάπως. Ήταν σαν το παραμελημένο αδελφάκι, που παίρνει τα ρούχα των άλλων δύο όταν, πλέον, δεν τους κάνουν. Ο ευρωπαϊκός, συνταγματικός πολιτισμός υπήρξε πρωτίστως δικαιωματοκρατικά ανθρωποκεντρικός, όχι όμως και πολιτισμός της αλληλεγγύης. Τώρα, στην νεοφιλελεύθερη Ευρώπη, τείνει να μην είναι ούτε το πρώτο. Τώρα, είναι ανάγκη να γίνει και το δεύτερο.

Η Ευρώπη είχε ξεχάσει ότι ο πλούτος του Βορρά και η πείνα του Νότου τελούν σε σχέση αιτιώδους συνάφειας. Παρέβλεψε ότι η διεθνής νομιμότητα δεν μπορεί να ορίζεται από μία μόνο χώρα. Περιέλαβε και τις χώρες της Βαλτικής, εχθρικές προς τον ευρωπαϊκό, συνταγματικό πολιτισμό και τη δημοκρατική παράδοση, αλλά φίλιες προς τους φασίστες και τον εμετικό ρατσισμό τους. Η νοοτροπία τους δεσπόζει στην Ευρώπη. Είναι ξένες προς τη δημοκρατία και τον δικαιωματοκρατικό πολιτισμό. Η αρχή της «αξίας του ανθρώπου» προϋποθέτει ότι τον όρο «άνθρωπος» δεν τον καταλαβαίνουμε απλά ως μέρος της έννοιας «έμβιο ον». Εάν ήταν έτσι, τότε θα εξηγούσαμε την ανθρώπινη πράξη μόνο επί τη βάσει της μηχανιστικής αιτιότητας. Είμαστε κάτι παραπάνω από αυτό, ώστε να μετέχουμε της αξίας του ανθρώπου.

Τι θα σήμαινε η επανεύρεση της αλληλεγγύης; Καταρχάς, ότι στα πεντακόσια εκατομμύρια του ευρωπαϊκού πληθυσμού χωρά άλλο ένα από τους απελπισμένους. Επίσης η υποδοχή και ένταξη των προσφύγων θα πρέπει να γίνει σε πλαίσιο ίσων δικαιωμάτων, ικανών να διασφαλίζουν και τις προϋποθέσεις ίσης βιοτικής αυτοτέλειας. Η αλληλέγγυα αντιμετώπιση συνιστά τον πυρήνα μιας ευρωκεντρικής θεώρησης που βλέπει όχι μόνο τα πράγματα, αλλά, πρωτίστως, τους ανθρώπους από τη σκοπιά του ευρωπαϊκού ανθρωπισμού. Η αλληλεγγύη είναι ευκαιρία για έναν πιο δημοκρατικό, κοινωνικό, πολιτιστικό μετασχηματισμό. Για έναν ανθρωπολογικό ανακαθορισμό, θα έλεγε ο μέγας Ρουσσώ. Η ανθρωπότητα δεν περιγράφει μόνο το σύνολο των ανθρώπων στον πλανήτη, αλλά και το σύνολο των ανθρώπων που λογίζονται πρόσωπα ίσου σεβασμού. Ο νεορατσισμός αυτό αρνείται. Η γελοιογραφική εκδοχή του είναι η εγχώρια Δεξιά. Δικαιότατα καταγγέλλουμε τους ισλαμοφασίστες δολοφόνους ως αυτό που είναι, δηλαδή ως φονιάδες. Αυτή, όμως, η καταγγελία προϋποθέτει την αναγνώριση της αξίας του ανθρώπου ως καταστατικής αρχής ενός πολιτισμού που είναι θεμελιωδώς αντίθετος στον νεορατσισμό. Οι πρόσφυγες δεν είναι εισβολείς.

Η ασφάλεια αφορά και τους Ευρωπαίους και τους πρόσφυγες. Μόνο του είναι μισερό το αίτημα για ασφάλεια. Χρειάζεται και ασφάλεια και ελευθερία και αλληλεγγύη. Αλλιώς η Ευρώπη θα γίνει στρατόπεδο συγκέντρωσης για τους πολίτες της. Είναι η δημοκρατία πολίτευμα ταιριαστό σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης; Η Ευρώπη ή θα εγκολπωθεί τον νέο ανθρωπισμό του συνταγματικού πολιτισμού και της αλληλεγγύης ή θα την καταπιεί ο ζόφος του νεορατσισμού. Αυτό θα αναπροσδιορίσει την αρχή της ισότητας: δεν θα είμαστε πλέον ίσοι ως προς την ελευθερία και τα δικαιώματα, αλλά ως προς την απώλειά τους και την ανάμνηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αυτό δεν ταιριάζει σε πολίτες, ταιριάζει σε ανδράποδα. Και, τώρα, τα οφειλόμενα: τα σέβη μας στον μαχητικό πολίτη, τον ακατάβλητο υπουργό και τον πολύτιμο σύντροφο, Γιάννη Μουζάλα.

* Ο Στέφανος Δημητρίου διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL