Του Χρίστου ΖΑΝΗ*
Είναι αναμφισβήτητο ότι η Ιστορία αποτελεί ανεξάντλητη πηγή διδαγμάτων για το παρόν και το μέλλον του λαού. Η γνώση ξεκλειδώνει μυστικά, φωτίζει σκοτεινές πλευρές του εθνικού βίου, ξεσκεπάζει σκοπιμότητες, ανοίγει δρόμους, οξύνει τη σκέψη και πολλαπλασιάζει τις δυνατότητες για αλλαγές και αναθεωρήσεις δεδομένων. Η μελέτη της Ιστορίας είναι πολλαπλά ωφέλιμη.
Η αναφορά στο παρελθόν οδηγεί σε διαπιστώσεις χρήσιμες και φέρνει στο φως αλήθειες και πρακτικές των κυρίαρχων τάξεων εις βάρος του λαού που μάχεται για την επιβίωσή του και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ο εργαζόμενος λαός ιδρώνει και ματώνει για την παραγωγή πλούτου που νέμεται η ολιγαρχία και τα όργανά της. Η πλουτοκρατία με τη δύναμή της ανεβάζει και κατεβάζει κυβερνήσεις που εκτελούν τις εντολές της και ψηφίζουν νόμους και συνθήκες και τα δικά της συμφέροντα. Ο λαός στον καθημερινό αγώνα και οι προνομιούχοι στην πολυτέλεια και τις παντοειδείς προκλήσεις.
Με την ευκαιρία του εορτασμού του μεγάλου ξεσηκωμού του 1821 φέρνουμε στη μνήμη μας την τουρκοκρατία που σημάδεψε την εθνική μας πορεία και κληροδότησε πολλά αρνητικά στοιχεία και παθογένειες σε όλους τους τομείς. Ο λαός μας βίωσε όλα τα δεινά, που ξεπερνούν τη φαντασία και τα όρια του παραλόγου.
Μαζί με τους Τούρκους κατακτητές, σύμμαχοι και συνεργάτες οι δουλόφρονες κοτζαμπάσηδες, οι προεστοί και το αρχοντολόι που αποτελούσαν την ομόφυλη και ομόθρησκη μάστιγα για τους υπόδουλους Έλληνες.
Με συντομία, ας δούμε πώς προέκυψαν οι κοτζαμπάσηδες, οι προεστοί και το αρχοντολόι που συμμάχησαν και συνεργάστηκαν στενά με τον Τούρκο κατακτητή για την εξασφάλιση πλούτου και προνομίων και πάντα προς ίδιον όφελος.
Μέσα από τους Χριστιανούς ξεχώρισαν με τον καιρό ορισμένοι που αγόρασαν γη, άρπαξαν βακούφικη ή άλλη γη, απέκτησαν από τις σχέσεις τους με τους Τούρκους περιουσία και ευνοήθηκαν σκανδαλωδώς από τον κατακτητή.
Παρουσιάστηκαν ραγιάδες κτηματίες στην ύπαιθρο, που αποτέλεσαν την αριστοκρατία της επαρχίας, ξεχώρισαν από τον ομόφυλο ραγιά, απόκτησαν πολιτική δύναμη, εκμεταλλεύτηκαν τον ομόφυλό τους και συνεργάζονταν αρμονικά με τον κατακτητή.
Ο λαός, αυτούς τους γαιοκτήμονες Χριστιανούς τους ονόμασε κοτζαμπάσηδες στη Μακεδονία, στη Θράκη τζορμπατζήδες και στη Σάμο καλικάντζαρους.
Οι επαρχιακοί αυτοί άρχοντες ήταν η μεγαλύτερη πληγή του αγροτικού πληθυσμού, γι' αυτό και λέγονταν τουρκοκοτζαμπάσηδες. Κυριάρχησαν στην τοπική αυτοδιοίκηση, αποτέλεσαν ξεχωριστή κοινωνική τάξη και συνταυτίστηκαν με την τουρκική ολιγαρχία.
Οι κοτζαμπάσηδες πλούτιζαν, όπως όλοι οι Οθωμανοί υπάλληλοι, με την παραπανίσια φορολογία, από τις καταχρήσεις, τη μεροληπτική και άδικη επιβολή φόρων και παντοειδών δοσιμάτων. Η τάξη αυτή γεννήθηκε από τη ληστεία του ομόφυλου ραγιά.
Από τη θέση τους οι κοτζαμπάσηδες, ως ενδιάμεσοι μεταξύ του ραγιά και του κατακτητή, ήταν τυραννικότεροι των τυράννων και καταπίεζαν αφόρητα τους ομοθρήσκους τους. Ήταν γδύτες και βασανιστές του αγροτικού πληθυσμού και των αδυνάτων.
Με διαβόλους τους παρομοίαζε ο λαός και το μίσος προς αυτούς το δείχνουν εύγλωττα οι παροιμίες τους: "Άρχοντας και διάβολος αδέρφια διδυμάρια", "Δυο αφεντάδες τρεις διαβόλοι", "Πλευρίτης είναι ο άρχοντας και σφάχτης ο αφέντης", "Με του φτωχού τον ιδρώτα φτιάχτηκαν οι αρχόντοι", "Φίδι πιο φαρμακερό από τον άρχοντα δεν υπάρχει".
Κοτζαμπάσηδες και κλήρος είχαν τους ίδιους σκοπούς. Και οι δύο ήθελαν τον ραγιά αγράμματο, πειθήνιο όργανο εκμετάλλευσης. Ησυχία, υπακοή και τάξη κήρυτταν, γιατί ήταν "θέλημα Θεού η υποταγή στον σουλτάνο".
Οι Διονύσιοι και οι Παπαφλέσηδες αποτελούν τιμητική εξαίρεση, όπως και πολλοί ανώνυμοι κληρικοί που στάθηκαν στο πλευρό των καταπιεσμένων. Οι τουρκολάτρες κοτζαμπάσηδες, οι προεστοί και το αρχοντολόι αποτελούν το όνειδος του υπερήφανου λαού που στην ιστορική του διαδρομή αγωνίζεται για την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Στους αιματηρούς αγώνες και στις παντοειδείς θυσίες πρώτος ο λαός. Το αρχοντολόι, οι κοτζαμπάσηδες και οι προεστοί στην πολυτέλεια. Συνεργάτες του κατακτητή και αδίστακτοι εκμεταλλευτές.
Στη νεότερη Ιστορία μας, στην περίοδο της Κατοχής, σύμμαχοι και συνεργάτες των κατακτητών, δωσίλογοι και αδίστακτοι εκμεταλλευτές των ευκαιριών για αθέμιτο πλουτισμό. Θεός, πατρίδα και ηθική ο πλούτος και το άνομο κέρδος.
Τότε οι κοτζαμπάσηδες και τώρα οι νταβατζήδες, δανειστές, ληστές, τοκογλύφοι. Τότε οι προεστοί και το αρχοντολόι, τώρα οι διαπλεκόμενοι δήμαρχοι, οι μεγαλοτραπεζίτες και μεσάζοντες για τη σύναψη μεγάλων δανείων εξασφαλίζοντας μίζες.
Τότε οι Τούρκοι κατακτητές, τώρα οι μεγαλόσχημοι Ευρωπαίοι, εκπρόσωποι των αδίστακτων δανειστών, σφίγγουν τη θηλιά στον εξαθλιωμένο λαό να πληρώσει τα δάνεια που οι διαχειριστές τα κατασπατάλησαν και δημιούργησαν νέα τζάκια.
Η απειλή επικρέμαται: "Ή πληρώνετε, ή σας αρπάζουμε τη γη", που συστηματικά απαξιώνεται. "Λαέ μου ευκολοπίστευτε και πάντα προδομένε", οπλίσου με δύναμη για αγώνα και αντίσταση.
* Ο Χρίστος Απ. Ζάνης είναι εκπαιδευτικός
Πηγές:
1Ο εσωτερικός αγώνας, τόμοι 4 (πριν και κατά την Επανάσταση του 1821), Τάκη Αργ. Σταματόπουλου
2Τουρκοκρατούμενη Ήπειρος, Νικ. Γ. Ζιάγκου
