Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Ο όσιος Ισαάκ ο Σύρος, η Ευρώπη και η Αριστερά
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ο όσιος Ισαάκ ο Σύρος, η Ευρώπη και η Αριστερά

Του Νίκου Α. Δεναξά*

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελλάδα, για ακόμη μια φορά, βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκοσμίου ενδιαφέροντος, με αφορμή το προσφυγικό. Ένας λαός που ξέρει από ξεριζωμούς και μετανάστευση και που, σ' αυτή τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, φαίνεται όχι μόνο να μην ξεχνά, αλλά να αναδεικνύει σε παγκόσμιο σύμβολο ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία της πολιτιστικής του ταυτότητας: την αλληλεγγύη!

Η αλληλεγγύη στους ενδεείς, στους κατατρεγμένους, στους πάσης φύσεως "κολασμένους αυτής της Γης", έτσι όπως εκδηλώνεται είτε από την οργανωμένη Πολιτεία είτε από την κοινωνία των πολιτών, χωρίς ανταλλάγματα, χωρίς προϋποθέσεις και άκαμπτους κανόνες, η συμπόνια που εμπεδώνεται στη συμμετοχή στο δράμα και τα αδιέξοδα των προσφύγων, επανανοηματοδοτεί την ταυτότητα των Ελλήνων1. Η αλληλεγγύη δεν είναι μια γενικόλογη, αόριστη έννοια ή ένα ποσοτικοποιημένο, μετρήσιμο μέγεθος. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις μακραίωνες παραδόσεις του λαού μας, καθώς επίσης και με την Ορθόδοξη πίστη, που έχει ρίζες και στην πολύπαθη Συρία. Έλληνες και Σύροι, έχουμε κοινά πολιτιστικά, θρησκευτικά και εθνικά σημεία αναφοράς, που στη δεδομένη ιστορική στιγμή αποτελούν έναν υποδόριο -σχεδόν μυστικό- δίαυλο επικοινωνίας, επιβεβαιώνοντας τους δεσμούς μεταξύ μας και προσδίδοντάς τους νέα, πιο ουσιαστική διάσταση. Μπορεί κάποιοι Ιεράρχες της καθ' ημάς Ορθόδοξης Εκκλησίας να έχουν ξεχάσει ή να θέλουν να ξεχάσουν. Μπορεί πάλι, αιφνιδιασμένοι, να επιχειρούν, στο πλαίσιο της αμήχανης αντιμετώπισης του προσφυγικού, σπασμωδικές κινήσεις εντυπωσιασμού και προβολής του «ελέους και της φιλανθρωπίας».

Με αφορμή την προσφυγική κρίση, αντί να εκστομίζουν από άμβωνος ξενοφοβικά κηρύγματα, αντί να διαθέτουν πολύτιμους πόρους της Εκκλησίας για τη διοργάνωση ισλαμοφοβικών συνεδρίων (βλ. "Μένουμε Έλληνες και Ορθόδοξοι" πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη), αντί να υποτιμούν εαυτούς και να υποβιβάζουν την Ορθόδοξη πίστη, από σωτηριολογική κοινωνική διδασκαλία σε ενεργούμενο της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς, θα έπρεπε να θυμηθούν και να θυμίσουν στους Έλληνες, σ' όσους από αυτούς, αμήχανα ακόμη, παρακολουθούν τις εξελίξεις στο θέμα αυτό, όσα ο Όσιος Ισαάκ ο Σύρος, συμπατριώτης των προσφύγων, λέγει σχετικά με τη φιλανθρωπία: "Όταν έλθει κάποιος και σου ζητήσει αυτό πού έχεις, μην πεις μέσα στην καρδιά σου ότι θα το κρατήσω αυτό για μένα, για να με αναπαύει, και ότι ό Θεός θα ικανοποιήσει την ανάγκη του αδελφού με άλλο τρόπο. Γιατί αυτά τα λόγια τα λένε οι άδικοι, πού δεν γνωρίζουν τον Θεό. Ό δίκαιος και ενάρετος άνθρωπος την τιμή πού του έκανε ο ενδεής αδελφός του δεν την μεταβιβάζει σε άλλον, ούτε την ευκαιρία της ελεημοσύνης θα επιτρέψει στον εαυτό του να τη χάσει"2.

Η Ορθοδοξία δεν είναι πολιτική ιδεολογία. Είναι στοιχείο μιας παγκόσμιας πολιτιστικής ταυτότητας, που μας καθιστά κοινωνούς με όλους τους ανθρώπους. Η δε Εκκλησία οφείλει να διδάσκει ανθρωπιά με τις πράξεις της. Να κινείται πέρα και έξω από τον εσκεμμένο ευσεβίστικο εκφυλισμό της αλλά και να καταδικάζει την θωπεία αυτού του σχεδόν αιρετικού σχήματος από μέρος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη πίστη δεν έχει σχέση, ούτε μπορεί να έχει σχέση με το θρησκόληπτο και ξενοφοβικό, ιδεολογικοποιημένο κοσμοείδωλο του μετανεωτερικού νεοδεξιού ή και ακροδεξιού ορθοδοξισμού, όπως αυτό εκφράζεται και από τη νεοφιλελεύθερη Δεξιά και τους νεοφασίστες στην Ελλάδα. Μια πίστη που δεν αποτελεί άλλη μια θρησκευτική εκτόνωση, αλλά είναι ικανή να εμπνεύσει θετικά ακόμη και πολιτικές ηγεσίες, μέσα από τον σαρκωμένο λόγο της.

Το κλείσιμο των συνόρων του βαλκανικού δρόμου συνόδευσαν φαιδρές δικαιολογίες ιθυνόντων ότι δήθεν οι προσφυγικές ροές από τη Συρία είναι το όχημα του ισλαμοφασισμού και του τζιχαντισμού στην Ευρώπη. Αφού ο ευρωατλαντισμός πότισε με το δηλητήριο της ισλαμοφοβίας τους λαούς (από το 2001 και έπειτα), εξιδανικεύοντας παράλληλα το αποπνευματωμένο κοσμοείδωλο της "πολιτισμένης" και γι' αυτό "εύρωστης" Δύσης, που "δημοκρατικά" αποφασίζει ποιος λαός και ποια χώρα θα δαιμονοποιηθεί, θα απομονωθεί και εν συνεχεία θα διαλυθεί, σήμερα βλέπουμε τα αποτελέσματα αυτής της κατάστασης και στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη. Σε μια Ευρώπη φοβική, με ανεπτυγμένα όσο και καταστρεπτικά σύνδρομα, που φαίνεται να έχει ξεχάσει τη φρίκη αλλά και τις αιτίες που προκάλεσαν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε μια Ευρώπη που αρνείται τον ίδιο της τον εαυτό, δεν ενδιαφέρεται για το πώς θα αποτυπωθεί αυτή η απάνθρωπα άναρχη στάση της απέναντι στο προσφυγικό, στην Ιστορία, περιορίζοντας το ενδιαφέρον της μόνο στα μακροοικονομικά μεγέθη και στην προκλητικά επιλεκτική "τήρηση των κανόνων". Στην Ευρώπη που τα τελευταία χρόνια έχει ανάγει τον προτεσταντίζοντα νεοφιλελευθερισμό σε κυρίαρχο πολιτικό, οικονομικό και γεωστρατηγικό δόγμα, καταντώντας να αποτιμά λογιστικά ανθρώπινες ζωές. Σε αυτήν την πραγματικότητα, απέναντι στον ζόφο της κοινωνικής αδικίας, τα ξενοφοβικά και θρησκοληπτικά σύνδρομα, τον νεοφιλελευθερισμό και τον φασισμό, βρίσκεται η Αριστερά.

Εδώ ορισμένοι ίσως να εντοπίσουν ένα ιστορικό παράδοξο, που όμως επιβεβαιώνει τη διαχρονικότητα και την επικαιρότητα των παγίων αιτημάτων και διεκδικήσεων του αριστερού κινήματος. Η Αριστερά, που αναπτύσσει τις όποιες μεταφυσικές της ανησυχίες με αναφορές στον Έγελο, τον Φώυερμπαχ, τον Μάρξ, τον Αλτουσέρ και τον Πουλαντζά, που συνεχίζει και είναι ο κυρίαρχος ιδεολογικός και πολιτικός φορέας της προοδευτικής αναθέσμισης και του αναστοχασμού, φαίνεται όμως να αναδεικνύεται σε κυρίαρχο αγωγό της Ιστορίας, στο πλαίσιο της προάσπισης παραδοσιακών αξιών, στις οποίες βασίζεται όχι μόνο η Ευρώπη αλλά όλος ο σύγχρονος δυτικός και μη πολιτισμός. Η δε Ελλάδα με τη στάση της, όπως αυτή διαμορφώνεται από την κυβέρνηση που αναφέρεται στην Αριστερά, στέκεται αγέρωχη μπροστά στην ίδια την Ιστορία, αντικρίζοντας από θέση ηθικής και πολιτιστικής ισχύος όσους εξαντλούν το ενδιαφέρον τους για το υπαρκτό πρόβλημα των προσφύγων, σε ακατάσχετα ευχολόγια, σε παραινέσεις και ανέξοδες ρητορείες, αλλά κυρίως απέναντι σε εκείνους που το αντιμετωπίζουν επιθετικά, μίζερα και φοβικά. Θα μπορούσαμε δε να ισχυριστούμε πως, εξαιτίας της στάσης της χώρας απέναντι στο προσφυγικό, η γεωστρατηγική και γεωπολιτική θέση της έχει ήδη αναβαθμιστεί.

Η Ελλάδα είναι η χώρα της αλληλεγγύης, του νέου ανθρωπισμού, η χώρα, που ως κυρίαρχο πολιτιστικό κομμάτι της Ευρώπης, δεν δίνει μόνο μάχες για τη σωτηρία των προσφύγων, αλλά και για τη σωτηρία, τη διάσωση της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Γι' αυτό και στο τέλος η χώρα μας θα "νικήσει εν τω αγαθώ το κακό"3, όπως και αν αυτό εκδηλώνεται.

1 «Κλαίειν μετά κλαιόντων», Ισαάκ του Σύρου, Λόγοι περί Αγάπης.

2 ο.π.

3 ο.π.

* Ο Νίκος Α. Δεναξάς είναι υπ. δρ Κοινωνιολογίας του Χριστιανισμού ΑΠΘ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL