Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Το ISIS προϊόν της διάλυσης του κράτους και της κατάρρευσης της κοινωνίας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Το ISIS προϊόν της διάλυσης του κράτους και της κατάρρευσης της κοινωνίας

Συνέντευξη του Χαμίτ Μποζαρσλάν στον Πολυμέρη Βόγλη

Μιλάει για το ISIS, τη Συρία, την Τουρκία, το προσφυγικό

Ο Hamit Bozarslan, που διδάσκει σήμερα στην EHESS στο Παρίσι θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς και πολιτικούς επιστήμονες, που ασχολούνται με τη σύγχρονη Τουρκία, τη Μέση Ανατολής και το Κουρδικό. Ο Χ. Μποζαρσλάν βρέθηκε στην Αθήνα, προσκεκλημένος του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ (Παράρτημα Ελλάδας). Μίλησε, στη σειρά «Rethinking Europe», στις 5 Φεβρουαρίου, με θέμα «Όταν οι κοινωνίες καταρρέουν: βία και κοινωνική αποσύνθεση στη Μέση Ανατολή και οι επιπτώσεις της στην Ευρώπη». Ο ιστορικός Πολυμέρης Βόγλης (Παν. Θεσσαλίας) του έθεσε μερικά ερωτήματα για το ISIS, την κατάσταση στη Συρία και την Τουρκία, την προσφυγική κρίση.

* Οι εικόνες και οι πληροφορίες για τη δράση του ISIS στη Συρία και το Ιράκ έχουν προκαλέσει διεθνώς ένα σοκ και την αίσθηση ότι πρόκειται για μια πρωτοφανή νέα απειλή. Είναι, όντως, το ISIS ένα νέο φαινόμενο; Ποια, κατά τη γνώμη σου, είναι η διαφορά του σε σχέση με προηγούμενες μορφές ισλαμικής τρομοκρατίας, όπως η Αλ Κάιντα;

To ISIS, πρώτα απ' όλα, είναι προϊόν της διάλυσης του κράτους και της κατάρρευσης της κοινωνίας, κατά κύριο λόγο στη Συρία και εν μέρει στο Ιράκ, τη Λιβύη, και ορισμένες χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Αναδύθηκε σε μια περίοδο κατά την οποία οι διεθνείς μετακινούμενες ομάδες τζιχαντιστών είχαν ενισχυθεί σημαντικά και υπήρχε αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων μορφών ριζοσπαστισμού που δημιουργούνταν αφενός στον μουσουλμανικό κόσμου και αφετέρου στο περιθώριο των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Σε αντίθεση με τα τζιχαντιστικά κινήματα του παρελθόντος, συμπεριλαμβανομένης της Αλ-Κάιντα, το ISIS ανέπτυξε ταυτόχρονα μια διπλή δυναμική: μια εν πολλοίς ορθολογική διαδικασία οικοδόμησης κράτους σε διαλυμένες κοινωνίες, μαζί με μια ακραία βία και μια βία αυτοθυσίας που καταστρέφουν κάθε ορθολογισμό, συμπεριλαμβανομένου αυτού που απαιτείται για την οικοδόμηση ενός κράτους. Στην πραγματικότητα, παρά τις μεγάλες διαφορές μεταξύ των δύο ιστορικών περιόδων, θα μπορούσε κανείς να συγκρίνει το ISIS με το ναζιστικό φαινόμενο, το οποίο ήταν ταυτόχρονα ορθολογικό και αυτοκαταστροφικό, ένα παράδοξο που κέντρισε το ενδιαφέρον στοχαστών όπως η Χάνα Άρεντ, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, ο Ερνστ Μπλοχ, ο Καρλ Κράους, ο Σεμπάστιαν Χάφνερ και ο Σίγκμουντ Φρόιντ την δεκαετία του '30 και του '40.

* Τα «νεοοθωμανικά» σχέδια και οι φιλοδοξίες του Ερντογάν στη Συρία φαίνονται να αποτυγχάνουν και η Τουρκία σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ άλλοτε απομονωμένη. Την ίδια στιγμή η τουρκική κυβέρνηση έχει επιδοθεί σε έναν ακήρυκτο πόλεμο σε βάρος των Κούρδων τόσο της Τουρκίας όσο και της Συρίας. Ποιες πιστεύεις ότι θα είναι γενικότερα οι επιπτώσεις της τουρκικής επέμβασης στη Συρία για το καθεστώς Ερντογάν;

Το καθεστώς Ερντογάν έχει γίνει απολύτως απρόβλεπτο, με την απώλεια κάθε είδους εσωτερικής λογικής, ελέγχου και ισορροπιών στο εσωτερικό του κράτους. Η κουρδική πολιτική του (και η πολιτική του έναντι της δημοκρατικής τουρκικής αντιπολίτευσης) βασίζεται στην αντίληψη της πολιτικής ως βεντέτας. Η συριακή πολιτική του, το ίδιο. Στο μυαλό του Ερντογάν, η Τουρκία συνεχίζει τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, με τους εχθρούς της να προσπαθούν να τη διαλύσουν καταστρέφοντας την κυριαρχία της στην περιοχή. Έτσι, η Ιστορία γίνεται η ιστορία του κόσμου που συνωμοτεί εναντίον της Τουρκίας. Η τουρκική ανοχή απέναντι στο ISIS και η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους δείχνουν ότι η χώρα ακολουθεί μια πολύ επικίνδυνη πορεία, με απρόβλεπτες συνέπειες.

* Πολλοί υποστηρίζουν ότι η αποτυχία της «Αραβικής Άνοιξης» δείχνει ότι είναι σχεδόν αδύνατος ο δημοκρατικός μετασχηματισμός των καθεστώτων στις αραβικές χώρες και ότι το αποτέλεσμα των εξεγέρσεων του 2011 ήταν να μπει η ευρύτερη περιοχή σε μια περίοδο διαρκούς αστάθειας, βίας, φανατισμού και εδαφικού κατακερματισμού. Ποια είναι η γνώμη σου;

Σίγουρα, αυτή δεν ήταν εξαρχής μια μοιραία κατάληξη, αλλά πλέον αποτελεί μια πραγματικότητα. Οι αραβικές επαναστατικές διεκδικήσεις έχουν κλονίσει όχι μόνο τα καθεστώτα, αλλά και έναν αιώνα ιστορίας με τα απραγματοποίητα σχέδιά του, τις ουτοπίες, τον εσωτερικό κατακερματισμό, την κλεπτομανία, τις δομές εξουσίας ... Σε χώρες όπως το Ιράκ, η Υεμένη, η Συρία, η Λιβύη (και αύριο, ίσως, κάποιες άλλες) ο εσωτερικός κατακερματισμός και η διάσπαση προχώρησαν τόσο, που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα καταστεί δυνατή μια κοινωνική και κρατική «ανοικοδόμηση». Στη Συρία όχι μόνο 300.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, αλλά πάνω από το μισό του πληθυσμού έχει εκτοπιστεί, εντός ή εκτός της χώρας, από τον τόπο του.

* Οι ευρωπαϊκές χώρες εμφανίζονται απρόθυμες να εμπλακούν στη Συρία, ενώ λίγα χρόνια πιο πριν είχαν επέμβει στρατιωτικά στη Λιβύη. Πώς εξηγείς αυτή τη διαφορά πολιτικής;

Και γι' αυτό ίσως να είναι πολύ αργά. Το πρόβλημα με τη Λιβύη δεν ήταν ότι ήταν λάθος αυτή καθαυτή η ευρωπαϊκή παρέμβαση, αλλά ότι η Ευρώπη δεν θα έπρεπε να εγκαταλείψει στην τύχη της την κατακερματισμένη κοινωνία της Λιβύης, πιστεύοντας πιστεύει ότι η «επανάσταση» θα παράγει θαυματουργά αποτελέσματα σε μια χώρα όπου τα όλοι οι θεσμοί είχαν καταστραφεί εδώ και δεκαετίες. Όσον αφορά τη Συρία, είχαμε λάβει όλα τα ανησυχητικά μηνύματα από το δεύτερο εξάμηνο του 2011. Ωστόσο, δεν είχε γίνει τίποτα μέχρι το καλοκαίρι του 2015, που το συριακό πρόβλημα μετατράπηκε πλήρως σε ευρωπαϊκό.

* Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία τον περασμένο Νοέμβριο οδήγησαν πολλούς Γάλλους πολιτικούς να θέσουν το δίλημμα «ασφάλεια ή δικαιώματα». Έκτοτε, το καθεστώς εκτάκτου ανάγκης έχει γίνει κανονικότητα στη Γαλλία. Ποιες πιστεύεις ότι θα είναι οι επιπτώσεις αυτής της νέας κατάστασης στα δικαιώματα των πολιτών, ιδιαίτερα των μουσουλμάνων της Γαλλίας;

Προς το παρόν δεν έχει αλλάξει κάτι στη Γαλλία. Αλλά είμαι εξαιρετικά ανήσυχος όσον αφορά το μέλλον των ευρωπαϊκών δημοκρατιών. Οι λαοί συχνά θυσιάζουν την ελευθερία τους, προκειμένου να προστατεύσουν την ασφάλειά τους, και οι πολιτικές ελίτ, που απέτυχαν να επιλύσουν τα οικονομικά προβλήματα, ή εκείνα που συνδέονται με την κοινωνική πρόνοια και την κοινωνική ένταξη, χρησιμοποιούν συχνά την ανησυχία για την ασφάλεια, προκειμένου να νομιμοποιήσουν τον εαυτό τους. Δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια αυξανόμενη ισλαμοφοβία στη Γαλλία, αλλά γνωρίζουμε επίσης ότι τα καθεστώτα ασφαλείας είναι τα καθεστώτα που φοβούνται την πολυφωνία και τη ανεκτικότητα.

* Η τρέχουσα προσφυγική κρίση τους τελευταίους μήνες και η πίεση πολλών κρατών-μελών της Ε.Ε. για αναθεώρηση της συνθήκης Σένγκεν έδειξε πόσο εύθραυστο είναι το οικοδόμημα της Ε.Ε. Γινόμαστε μάρτυρες μιας σταδιακής διάλυσης της Ε.Ε.;

Η Ε.Ε. δεν ήταν σε θέση να ασχοληθεί με το ζήτημα των προσφύγων και επέλεξε να προδώσει τόσο την Ιταλία όσο και στην Ελλάδα. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη δοκιμασία: εάν η Συνθήκη του Σένγκεν αναθεωρηθεί ή καταργηθεί στην πράξη, το γεγονός θα αποτελέσει σίγουρα ένα τεράστιο πισωγύρισμα στην διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL