Του Τάσου ΤΡΙΚΚΑ
"Η ώρα της αλήθειας"... Φθαρμένα παλαιά κλισέ αποκτούν ξανά νόημα. Μέσα στον ζόφο των ημερών, διανοίγονται κάποιες σχισμές στο βαρύ παραπέτασμα του εσχατολογικού λόγου, προσίδιου άλλοτε της Θεολογίας, αλλά άξονα σήμερα της "επικοινωνιακής" πολιτικής και στις δύο όχθες -αυτή της "κυβερνώσας" και εκείνην της "επαναστατικής" Αριστεράς.
Η αλήθεια δεν έχει ώρες -όλος ο χρόνος είναι δικός της. Αλλά μέσα στις νέες "κανονικότητες" είναι και η επικράτηση της αντίθετης σ' αυτήν "λήθη" (α-λήθεια, δηλαδή άρνηση της λήθης), που συσκότιζε την πραγματικότητα. Όμως αχτίδες φωτός εμφανίζονται αίφνης μέσα στον ζόφο της απόκρυψης, που είναι η εκτρωματική ΤΙΝΑ ("Δεν Υπάρχει Εναλλακτική"). Η λογική της ΤΙΝΑ στρεβλώνει από καιρό τώρα και τα γνωστικά εργαλεία της σκέψης της Αριστεράς.
Χωρίς να είναι δομημένη με τα υλικά του νεοφιλελευθερισμού, όπως η πρωτότυπη αδελφή της, η "αριστερή" ΤΙΝΑ κατασκευάζει επίσης μονόδρομους. Στο κυβερνητικό στρατόπεδο άφησε βαθύ αποτύπωμα στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές, όπου οι υποχωρήσεις που έγιναν εν ονόματι του "ρεαλισμού" -τα διευρυμένα όριά τους- αποτελούν μαρτυρίες ενός υπερβάλλοντος ενδοτισμού.
Η ΤΙΝΑ της αριστερής όχθης, δομημένη με υλικά "ιδεολογικής καθαρότητας", έχει και αυτή τον δικό της μονόδρομο, όπου στη θέση του "ρεαλισμού" της άλλης όχθης έχει εγκαθιδρύσει τη φαντασίωσή του "όλα ή τίποτε". Στην ακραία εκδοχή της, η πρότερη επαγγελία της σύνολης Αριστεράς για την κατάλυση της μνημονιακής πολιτικής ερμηνεύεται ως υπόσχεση διαζυγίου από την πραγματικότητα.
Η ζωή δεν χαρακτηρίζεται για τους μονόδρομούς της. Διαφορετικά, θα την καπήλευαν κάθε λίγο τα αδιέξοδα. Αλλά υπάρχουν και άλλοι δρόμοι, αρκεί να τους βρει κανείς -να τους βρει, αφού ψάξει. Για να αφήσει πίσω του το σκότος της απόκρυψης και να βγει στο ξέφωτο της αλήθειας. Που ρίχνει τις αχτίδες της. Μερικά από τα πρόσφατα παραδείγματα:
1. Από τα ζητήματα που κυριαρχούν στον δημόσιο βίο, ένα από τα πιο σημαντικά είναι το ασφαλιστικό. Το σχέδιο νόμου της κυβέρνησης προκαλεί σάλο. Τόσο η αποδοχή του ως έχει, ή με τις πρόσφατες και άλλες βελτιώσεις, όσο και η καθολική απόρριψή του ή η χάραξη απαράβατων "κόκκινων γραμμών" αποτελούν όψεις του ίδιου νομίσματος. "Είναι προτάσεις που έρχονται κατευθείαν από το παρελθόν" παρατηρεί η Κάτε Καζάντη (Red Notebook). Επιβάλλεται "η επανατοποθέτηση του προβλήματος -η επανασύνδεση του εργασιακού με το ασφαλιστικό", με τον περιορισμό των ωρών του μεροκάματου χωρίς καμία μείωση του μισθού. Έστω και ως προοπτική, η επικαιροποίηση του αιτήματος του τετραώρου που πρόβαλε ο Paul Lafargue το 1883, απεγκλωβίζει το ασφαλιστικό από την παραλυτική αντίληψη των μονόδρομων. Αίτημα που συνδέεται και αυτό με το μακρινό παρελθόν, αλλά βγαίνει από την πεπατημένη και μπορεί να θέσει σε κίνηση τη νέα αγωνιστική δυναμική.
2. Παραλυτική αντίληψη καταλήγει να είναι και η επαναλαμβανόμενη με καταγγελτικό τρόπο "ένθεν κακείθεν" διαπίστωση ότι η χώρα μας χρησιμοποιείται ως "πειραματόζωο", χωρίς να συνάγεται κανένα δίδαγμα από τη στάση άλλων χωρών απέναντι στην επιβολή της πολιτικής της λιτότητας από τα ξένα κέντρα, σημειώνει ο καθηγητής Κ. Βεργόπουλος. Και υπογραμμίζει τη σημασία της αυτοκριτικής, που για πρώτη φορά εκφράζεται με τόση ειλικρίνεια και παρρησία στον κυβερνητικό χώρο μέσα από την πρόσφατη συνέντευξη του προέδρου της Βουλής Νίκου Βούτση σε καθημερινή εφημερίδα.
Ο πρόεδρος αναγνωρίζει την ύπαρξη "κάποιου κρίσιμου κυβερνητικού ελλείμματος διαπραγματευτικής ικανότητας", αλλά και προγραμματικών επεξεργασιών, τονίζει ο Κ. Βεργόπουλος, αναφερόμενος στην παραδοχή από τον πρώην υπουργό Εσωτερικών ότι η κυβέρνηση διατηρούσε "αυταπάτες", που κατέρρευσαν, όσον αφορά την επίλυση του ελληνικού προβλήματος με βάση την ενδεχόμενη στήριξη από την Κίνα, τη Ρωσία, τον Ντράγκι και το μέτωπο των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου.
Ο Κ. Βεργόπουλος συμπληρώνει: "Ακόμη και οι καλύτερες ιδέες και με τις καλύτερες των προθέσεων μπορούν να καταλήγουν 'αυταπάτες' όταν δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρόγραμμα εφαρμογής τους. Υπάρχουν 'αυταπάτες' που με πρόσφορη διαχείριση μπορούν να αποδεικνύονται εφικτές και αντίστροφα εφικτές εξ αρχής επιλογές, που όμως στη συνέχεια να μοιάζουν με αυταπάτες λόγω απρόσφορης διαχείρισης. Μέχρι στιγμής, ουδέποτε έγινε γνωστό κάποιο συγκεκριμένο κυβερνητικό πρόγραμμα εφαρμογής βάσει του οποίου οι αναφερόμενες από τον πρόεδρο περιπτώσεις αποδείχθηκαν 'αυταπάτες'. Ως γνωστόν, ένα πράγμα η έμπνευση και οι ιδέες, άλλο η εφαρμογή τους".
3. Δεδομένη θεωρεί την εγκαθίδρυση του μονόδρομου ο Χρ. Λάσκος σε άρθρο του στην "Εφημερίδα των Συντακτών", στο οποίο χαρακτηρίζει "αδιέξοδο, κυρίως για τη μεγάλη κοινωνική πλειονότητα, την κατάσταση που αυτή βιώνει τον κακό Φεβρουάριο του 1916". Η σκέψη του δεν είναι στατική. Προεκτείνει τη διαπίστωσή του και διερωτάται:
"Γιατί, όμως, να μιλάμε για αδιέξοδο λίγες ημέρες μετά τις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις της προηγούμενης εβδομάδας; Δεν σημαίνουν αυτές, ίσως, την εκκίνηση μιας νέας περιόδου αντίστασης στις ασκούμενες πολιτικές, το άνοιγμα ενός, μικρού έστω, αλλά πραγματικού, παραθύρου για να ξανάρθει η ελπίδα; Μπορεί να είναι κι έτσι. Με μια αναγκαία προϋπόθεση: Πως όσοι στην Αριστερά συνεχίζουν να επενδύουν σε μια ριζοσπαστική προοπτική θα είναι πιο σαφείς και ευκρινείς απ' ό,τι την προηγούμενη φορά. Δεν θα κρύβουν λόγια, δεν θα είναι 'ευρείς' και 'παλλαϊκοί'. Θα λένε την αλήθεια, ακόμη κι αν δεν είναι άμεσα συμφέρουσα -ποντάροντας μόνο στο ότι είναι επαναστατική".
Το πέπλο της απόκρυψης σχίζεται. Ο Χρ. Λάσκος δεν φαίνεται να συμμερίζεται τον χείμαρρο των εγκωμίων για τις κινητοποιήσεις της "γραβάτας και του τσαπιού". Το αίτημα της αλήθειας τις αφορά. Όσοι θα χαίρονται, γράφει, "για τη μεγάλη συμμετοχή στην κινητοποίηση της 4ης Φεβρουαρίου δεν θα ξεχνούν πως πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, από όσους έκλεισαν μαγαζιά και βιοτεχνίες δεν πληρώνουν στην ώρα τους ή δεν πληρώνουν και καθόλου τους εργάτες και τους υπαλλήλους τους. Δεν θα ξεχνούν πως οι ίδιοι έχουν κάνει θεσμό τις απλήρωτες υπερωρίες και τη μαύρη κι άραχλη εργασία -πολλοί δε αξιοποιούν όσο δεν παίρνει τα μνημονιακά 'επιτεύγματα' στο εργασιακό δίκαιο και την απειλή της ανεργίας για να τρομοκρατούν ασύστολα. Θα επιδιώκουν κλιμακωτή και προοδευτική φορολόγηση και δεν θα χαϊδεύουν τον πουζαντισμό, που 'εξεγείρεται' εναντίον της φορολόγησης των νοικοκυραίων ιδιοκτητών, γενικώς. Μόνο έτσι η κίνηση του κόσμου μπορεί να ξαναγεννήσει ελπίδα και να άρει το ασφυκτικό αδιέξοδο".
Άλλη μια φωνή αυτοκριτικής από την άλλη όχθη, από τον χώρο που αποστασιοποιείται από τις "ιστορίες επιτυχίας" και που δεν αποδέχεται την αξίωση της μονοπωλιακής εκπροσώπησης της "βάσης" και των λαϊκών τάξεων που προβάλλουν τα κέντρα των αντιπολιτευτικών κινήσεων της "επαναστατικής Αριστεράς", είναι το άρθρο του Ανδρέα Κυρίτση στο RedNotbook. Αυτοκριτικές και κριτικές για την ανοχή που έχει επιδείξει οργανωμένος ο "λαός της Αριστεράς" στους μεν και τους δε.
Ο Δ. Κυρίτσης αναζητεί μια νέα πολιτική στρατηγική και μια νέα πολιτική μεθοδολογία της Αριστεράς που θα την καταστήσει ικανή να παράγει "εκ νέου λαϊκή ισχύ από την ίδια την αυτοοργάνωση των ανθρώπων".
(...) Αντί να επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά στην πολιτική εκπροσώπηση των λαϊκών τάξεων, γράφει, "πρέπει να είμαστε σε θέση να συμβάλουμε στη διαμόρφωση μιας ισχυρής οργανωσιακής ραχοκοκαλιάς για τη διαμόρφωση αυτόνομων (από τα κέντρα ελέγχου των ελίτ), ανθεκτικών και δυναμικών δικτύων συνεταιριστικών παραγωγικών μονάδων και διανομής, τοπικών 'κυττάρων' χρειαζόμαστε ένα νέο μοντέλο ηγεσίας".
4. Την αμφισβήτηση των μονόδρομων ζητεί σε διαδικτυακή συνέντευξή του και ο Τάσος Κορωνάκης, ενώ στα συμπεράσματα της Διάσκεψης του "Δικτύου", που έγινε στη Θεσσαλονίκη (6-7.2.2016), κεντρική θέση έχει η διαπίστωση της ανάγκης για την εμβάθυνση της αυτοκριτικής για την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά και οι παράμετροι που επεσήμανε η Διάσκεψη, στην οποία έλαβαν μέρος μέλη και σημαντικός αριθμός στελεχών, εμπεριέχουν ισχυρή δόση αυτοκριτικής. Ούτε τα μέλη ούτε τα στελέχη αυτά είναι προφανώς άμοιρα ευθυνών για τη "συντηρητική στροφή" του ΣΥΡΙΖΑ, αφού, κατά τις διαπιστώσεις της Διάσκεψης, συνέτειναν σ' αυτήν η ατροφία των συλλογικών διαδικασιών και η ενσωμάτωση στην κρατική μηχανή μεγάλου τμήματος του κόμματος.
Ο άνεμος αυτοκριτικής που πνέει τελευταία είναι ένα νέο, θετικό στοιχείο στην πορεία της Αριστεράς. Θετικό, αλλά περιορισμένο, που δεν αρκεί για να αλλάξει το γενικότερο κλίμα. Επιπλέον οι βεβαιότητες του εσχατολογικού λόγου εξακολουθούν να κάνουν έκδηλη την παρουσία τους προεκτείνοντας την "απόκρυψη" άθελα ή ηθελημένα.
Εσχατολογικός λόγος εκφωνείται και όσον αφορά το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ. Κανείς δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένος από την κατάστασή του. Αλλά ποια είναι η "νέα Αριστερά" για την οποία γίνεται συζήτηση; Ή το "υποκείμενο" που αναζητείται, κατά τη Διάσκεψη της Θεσσαλονίκης; Ποια είναι ή θα είναι η σχέση τους με την πραγματικότητα του ΣΥΡΙΖΑ; Μήπως άλλη μια διάσπαση; Αλλά η διαδικασία κατά την οποία εγκαλούνται οι διαρκώς αναδιατασσόμενες κοινωνικές δυνάμεις να συγκροτηθούν σε πολιτικό υποκείμενο είναι εξαιρετικά μακρόχρονη, δύσκολη, επίπονη. Και ώς ένα βαθμό, από τότε που δημιουργήθηκε, με τόσο κόπο, ο "χώρος διαλόγου" μέχρι σήμερα, είχε συντελεσθεί στο πλαίσιο του ΣΥΡΙΖΑ -παρά τις αδιαμφισβήτητες πελώριες ελλείψεις του. Θα αντιστρέψουμε τη διαδικασία αυτή επιστρέφοντας σε μια φαντασιακή "μηδενική βάση"; Αμείλικτα ερωτήματα, που πρέπει να απαντηθούν.
