ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ*
Η Ευρώπη βιώνει προσφυγικές μετακινήσεις πληθυσμών σε βαθμό πρωτόγνωρο για τα μεταπολεμικά δεδομένα. Η απουσία τεχνογνωσίας σε ελλαδικό και ευρωπαϊκό επίπεδο ήταν αναμενόμενη. Το παράλογο βρίσκεται στην απουσία πολιτικής βούλησης αντιμετώπισης του προσφυγικού από τις συντηρητικές και σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις της Ε.Ε. Το ίδιο παράλογο βιώσαμε και στην Ελλάδα επί πρωθυπουργίας Α. Σαμαρά.
Το αίτημα αναχαίτισης στον θαλάσσιο χώρο είναι αφενός ανέφικτο και αφετέρου οδηγεί στο «πνίξτε τους». Επιπλέον η απουσία πολιτικής βούλησης ενισχύει τις ξενοφοβικές τάσεις στην Ευρώπη. Η λύση του προσφυγικού βρίσκεται στην παύση των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και θα έρθει αφού πρώτα εξασφαλιστεί η κοινωνική, πολιτικά δημοκρατική και οικονομική βιωσιμότητα αυτών των κοινωνιών.
Η Αριστερά, δεδομένης της πολιτικής συγκυρίας, δεν μπόρεσε στους πρώτους μήνες διακυβέρνησης της χώρας να θέσει το ζήτημα ως προτεραιότητα. Δύο μήνες πριν από την έναρξη του νέου κύματος μαζικής μετακίνησης οφείλουμε να προετοιμαστούμε με ό,τι δυνάμεις έχουμε ή/και με ό,τι δυνάμεις μπορούμε να εξασφαλίσουμε από το εξωτερικό. Η προετοιμασία αυτή πρέπει να είναι άσχετη με τις πιέσεις περί εξόδου από τη ζώνη Σένγκεν.
Οι πιέσεις αυτές θα συνεχιστούν ανεξαρτήτως των κυβερνητικών επιλογών ακόμα και αν η Ελλάδα προσφέρει δωμάτιο με θέα σε κάθε πρόσφυγα (ανθρωπιστική υποδοχή) ή ακόμα και αν πνίξει χιλιάδες παιδιά στα νερά του Αιγαίου (ρατσιστική απώθηση). Οι απαιτήσεις των εταίρων θα ποικίλλουν από το «εσείς προσελκύετε στην Ευρώπη τους πρόσφυγες δίνοντας δωμάτια με θέα» (ανθρωπιστική υποδοχή) μέχρι το «πνίξτε παραπάνω παιδιά» (ρατσιστική απώθηση).
Κρίνοντας από τα αποτελέσματα που ήδη βλέπουμε, η υλοποίηση της προσφυγικής μας πολιτικής προχωρά πλέον με συνέπεια και ευρηματικότητα. Η ένταση όμως του φαινομένου ενέχει κινδύνους στον βαθμό που απουσιάζει ο χρόνος αναστοχασμού των πολιτικών επιλογών. Ο σχεδιασμός πρέπει να διαφοροποιείται τοπικά: άλλες οι ανάγκες των περιοχών εισόδου, άλλες των περιοχών φιλοξενίας και άλλες της περιοχής εξόδου. Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι στην παρούσα φάση εντοπίζονται σε δύο επιλογές: στην εμπλοκή του στρατού στις περιοχές εισόδου και στην «κατάρα του βενζινάδικου» στην περιοχή εξόδου.
Η επιλογή εμπλοκής του στρατού στην οργάνωση των "hotspots" και στη δημιουργία υποδομών προσωρινής φιλοξενίας πρέπει να περιοριστεί χρονικά στη φάση των κατασκευών και μόνο στη ζώνη εισόδου. Οποιαδήποτε συνέχιση θα δημιουργήσει περαιτέρω προβλήματα και θα μεγεθύνει το οικονομικό κόστος αντιμετώπισης του προσφυγικού. Η στρατιωτικοποίηση όψεων της διαχείρισης του προσφυγικού θα αποτελέσει έναυσμα για μονιμότερη εμπλοκή στρατιωτικών δυνάμεων και άλλων χωρών, με ό,τι αυτό μεσοπρόθεσμα συνεπάγεται...
Επιπλέον η στρατιωτικοποίηση απωθεί την προσέλκυση βοήθειας από κοινωνικές πρωτοβουλίες και απαγορεύει την ενίσχυση της χώρας σε ανθρώπινους και υλικούς πόρους από το εξωτερικό. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα αντιμετώπισε την ανθρωπιστική κρίση της προσφυγικού εξαιτίας της κινητοποίησης πρωτοβουλιών Ελλήνων και ξένων πολιτών - εθελοντών… Η «αντικατάστασή» τους από τον στρατό είναι πρακτικά αδύνατη, οικονομικά δυσβάστακτη και πολιτικά επιζήμια.
Η επιλογή του βενζινάδικου επί της οδού Θεσσαλονίκης - Ευζώνων ως σημείου αντιμετώπισης της ροής προς την Ειδομένη ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Η επιλογή αυτή έγινε για να περιοριστούν τα προβλήματα στον καταυλισμό της Ειδομένης. Η ύπαρξη ενός καταυλισμού επί της συνοριογραμμής είναι πράγματι παράλογη. Όλοι γνωρίζουν ότι δεν σχεδιάστηκε, αλλά προέκυψε.
Η επιλογή τής στάσης των λεωφορείων με πρόσφυγες στο βενζινάδικο έχει πρακτικά δημιουργήσει έναν ακόμα καταυλισμό. Ο καταυλισμός αυτός αντιβαίνει στον σεβασμό των στοιχειωδέστερων ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφύγων.
Αφετέρου ενέχει εξωφρενικούς κινδύνους: κινδύνους ανατίναξης, κινδύνους υγείας για τους πρόσφυγες, τους εργαζόμενους και την τοπική κοινωνία, κινδύνους από πιθανές συγκρούσεις μεταξύ των προσφύγων (όπως το μαχαίρωμα που έγινε λίγα χιλιόμετρα από το βενζινάδικο), κινδύνους από τη γειτνίαση με τον αυτοκινητόδρομο, κινδύνους διεθνούς απαξίωσης της χώρας από ΜΜΕ του εξωτερικού, κινδύνους από τις αντιδράσεις των εγχώριων και διεθνών οργανώσεων και ΜΚΟ.
Ποιος θα αναλάβει το κόστος από μια ανατίναξη στο βενζινάδικο, όπου σήμερα (4.2.16) σταθμεύουν άνω των 80 λεωφορείων γεμάτων με γυναικόπαιδα; Η λύση βρίσκεται στη δημιουργία ενός οργανωμένου χώρου προσωρινής στάθμευσης εκτός Ειδομένης και εκτός της εθνικής οδού. Ο χώρος αυτός θα πρέπει να βρίσκεται μεταξύ Ειδομένης και Θεσσαλονίκης ώστε να απέχει λίγη ώρα από τα σύνορα και να εξασφαλίζει την απρόσκοπτη βοήθεια εθελοντικών ομάδων.
* Ο Γιώργος Αγγελόπουλος διδάσκει στο ΑΠΘ
