Του Κώστα Μελά
Το 2015 ολοκληρώθηκε κλείνοντας ταυτόχρονα μια μακρά περίοδο αβεβαιότητας. Η ελληνική οικονομία δείχνει να έχει προσαρμοστεί στις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί κυρίως από την επιβολή των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων και να έχει ανακτήσει σημαντικό μέρος της χαμένης εμπιστοσύνης.
Διαφαίνεται μια σχετική εξομάλυνση της οικονομικής δραστηριότητας με κύριο χαρακτηριστικό την εύθραυστη σταθερότητα που καταδεικνύουν τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία. Η οικονομία βρίσκεται σε λεπτή ισορροπία και πολλά θα εξαρτηθούν από τους μελλοντικούς χειρισμούς της κυβέρνησης.
Ειδικά μπορούμε να αναφέρουμε τα παρακάτω στοιχεία:
Για πρώτη φορά, σε διάστημα 12 μηνών, τον Δεκέμβριο του 2015 ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών (PMI) στη μεταποίηση διαμορφώθηκε σε επίπεδο πάνω από τις 50 μονάδες (στις 50,2 μονάδες από 48,1 μονάδες τον προηγούμενο μήνα). Η εξέλιξη αυτή υποδηλώνει βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας των επιχειρήσεων, λόγω της χαλάρωσης των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, χωρίς όμως ταυτόχρονη βελτίωση των νέων παραγγελιών, οι οποίες συνεχίζουν να υποχωρούν, γεγονός που αποδίδεται στην έλλειψη ρευστότητας στην αγορά.
Η ελληνική οικονομία επέστρεψε σε αρνητικό ρυθμό μεγέθυνσης (-1,1%) το Γ' τρίμηνο του 2015, έπειτα από έξι συνεχόμενα 3μηνα θετικής μεταβολή του ΑΕΠ. Το διάστημα Ιαν. - Σεπ. 2015 προκύπτει ύφεση -0,07%. Καθίσταται αβέβαιη η πρόβλεψη για μηδενική ανάπτυξη το 2015. Πιθανώς θα υπάρξει πτώση της τάξης περίπου του 0,5%.
Αποδυναμώνεται ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης το Γ' τρίμηνο του 2015 (+0,3% έναντι +1,8% το προηγούμενο τρίμηνο), ακολουθώντας τη σημαντική υποχώρηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και των λιανικών πωλήσεων. Οι λιανικές πωλήσεις κατέγραψαν πτώση τον Οκτώβριο του 2015 (-2,5% του γενικού δείκτη όγκου και -0,6% του δείκτη όγκου χωρίς τα καύσιμα) για 5ο συνεχόμενο μήνα.
Η ανοδική τάση των επενδύσεων που είχε διαμορφωθεί από το 2014 (ιδίως το Β' και Γ' τρίμηνο) έχει αντιστραφεί από το Β' τρίμηνο του 2015, ενώ το Γ' τρίμηνο σημειώνεται πτώση -12,9%. Μείωση παρατηρείται σε όλες τις κατηγορίες, με εντονότερη στις επενδύσεις σε κατοικίες (-34,3%).
Παρατηρείται πτώση των εισαγωγών και των εξαγωγών το Γ' τρίμηνο του 2015. Σε αυτό συνέβαλε αφενός η πτώση τιμών πετρελαίου, αφετέρου η επιβολή των capital controls, η οποία αποθαρρύνει τις εισπράξεις κυρίως από τη ναυτιλία και από τις εξαγωγικές επιχειρήσεις.
Η δραματική μείωση των εισαγωγών το Γ' τρίμηνο του 2015 είχε ως αποτέλεσμα την υποχώρηση των αποθεμάτων κατά -1,4 δισ. ευρώ (σύμφωνα με τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία), συμβάλλοντας αρνητικά στη μεταβολή του ΑΕΠ.
Αρνητική συμβολή στη μεταβολή του ΑΕΠ το Γ' τρίμηνο (σε τρέχουσες τιμές) είχε κυρίως η πτώση των επενδύσεων, ενώ η συμβολή των καθαρών εξαγωγών ήταν θετική, λόγω της μεγάλης υποχώρησης των εισαγωγών.
Αύξηση +15,2% παρουσίασε ο αριθμός των αυτοκινήτων που κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2015, έπειτα από μείωση -13,8% που σημειώθηκε τον προηγούμενο μήνα. Συνολικά κατά το διάστημα Ιαν. - Νοε. 2015 εμφανίζεται άνοδος +14,1%, γεγονός στο οποίο συνέβαλε θετικά η αύξηση του τουρισμού.
Μικρή αλλά σταθερή μείωση εμφανίζει το ποσοστό ανεργίας, το οποίο διαμορφώθηκε στο 24,5% τον Οκτώβριο του 2015 από 26% τον Οκτώβριο του 2014 και 24,6% τον Σεπτέμβριο του 2015, ενώ το ποσοστό ανεργίας των νέων παραμένει σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο (48,6%). Συνέχισε να μειώνεται ο αριθμός των ανέργων τον Οκτώβριο του 2015, ο οποίος ανήλθε στα 1.176 χιλ. άτομα. Ο αριθμός αυτός είναι μικρότερος κατά 8,3 χιλ. άτομα σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα και κατά 71,5 χιλ. άτομα σε σύγκριση με τον Οκτώβριο του 2014. Στο 19% περίπου των ελεγχόμενων επιχειρήσεων εκτιμάται τον Απρίλιο του 2015 το ποσοστό που απασχολούν αδήλωτους εργαζομένους, ενώ το ποσοστό της αδήλωτης απασχόλησης πλησιάζει το 10%.
Αύξηση +2,7% καταγράφεται στους μισθούς στο σύνολο της οικονομίας το Γ' τρίμηνο του 2015, ενώ σε σταθερές τιμές η αύξηση διαμορφώνεται στο +4,7% και είναι η μεγαλύτερη από το Γ' τρίμηνο του 2014. Σε επίπεδο 9μήνου (Ιαν. - Σεπ.), ο δείκτης μισθών εμφανίζεται αυξημένος το 2015 σε σχέση με το 2014 κατά +0,3% (+2,5% σε σταθερές τιμές).
Θετική είναι η ροή καταθέσεων των επιχειρήσεων από τον Αύγουστο του 2015 και μετά, με μόνη εξαίρεση τον Οκτώβριο, πιθανώς ως αποτέλεσμα της αυξημένης χρήσης ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών, λόγω των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων. Τον Νοέμβριο του 2015 η ροή ήταν θετική κατά 129 εκατ. ευρώ. Συνεχίζεται η εκροή καταθέσεων των νοικοκυριών τον Νοέμβριο του 2015 (-530 εκατ. ευρώ, στα ίδια επίπεδα με τον προηγούμενο μήνα).
Οι οφειλές του Δημοσίου προς την ιδιωτική οικονομία αυξάνονται εκ νέου από τον Δεκέμβριο του 2014, ενώ από τον Οκτώβριο του 2015 παρουσιάζουν μικρή μείωση αντικατοπτρίζοντας τη σταθεροποίηση της κατάστασης ρευστότητας της κυβέρνησης. Συνολικά έως και τον Νοέμβριο του 2015 έχουν αυξηθεί κατά 2 δισ. ευρώ περίπου.
Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του αγροτικού τομέα παρουσιάζει αυξητική τάση, ενώ ο αριθμός των απασχολουμένων ακολουθεί καθοδική πορεία.
Σημαντική μείωση παρουσιάζεται το Γ' τρίμηνο του 2015 στις επενδύσεις σε αγροτικά προϊόντα (-35,7%). Το ύψος των επενδύσεων σε τρέχουσες τιμές ανήλθε στα 19 εκατ. ευρώ από 26 εκατ. ευρώ την ίδια περίοδο του 2014.
Εξασθενεί σημαντικά από τον Απρίλιο του 2015 η δυναμική των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων, η οποία ξεκίνησε από το Β' εξάμηνο του 2014, ενώ τον Νοέμβριο του 2015 εμφανίζουν πτώση (-6,2%) έπειτα από 14 μήνες ανόδου. Συνολικά κατά το διάστημα Ιαν. - Νοε. 2015 καταγράφεται αύξηση 13,1%. Παράλληλα οι όροι εμπορίου στη γεωργία και την κτηνοτροφία συνεχίζουν να παρουσιάζουν βελτίωση τον Οκτώβριο του 2015, με τις τιμές εκροών (αγροτικών προϊόντων) να αυξάνονται για 11ο συνεχόμενο μήνα (+3,6%) και τις τιμές εισροών (λιπάσματα, ζωοτροφές, αγροτικά μηχανήματα κ.λπ.) να υποχωρούν για 27ο συνεχόμενο μήνα (-2,8%).
Η παραγωγή στη μεταποίηση (χωρίς τα πετρελαιοειδή) παρουσιάζει ανάκαμψη τον Νοέμβριο του 2015 (+0,8% έναντι -1,4% τον Οκτώβριο), ενώ συνολικά κατά το διάστημα Ιαν. - Νοε. 2015 ενισχύθηκε κατά 1% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι.
Παρά την άνοδο των λιανικών πωλήσεων στα καταστήματα τροφίμων που σημειώνεται τους τελευταίους μήνες, η παραγωγή στον κλάδο των τροφίμων συνολικά το διάστημα Ιαν. - Νοε. 2015 σημειώνει οριακή υποχώρηση (-0,3%).
Η παραγωγή στον κλάδο κατασκευής μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού συνολικά κατά το διάστημα Ιαν. - Νοε. 2015 σημειώνει αύξηση +1,4%.
Αρνητική εξακολουθεί να είναι η μεταβολή των επενδύσεων σε κατασκευές το Γ' τρίμηνο του 2015, ενώ εντείνεται εκ νέου ο ρυθμός μείωσης των επενδύσεων σε κατοικίες. Από το Α' τρίμηνο του 2015 αντιστρέφεται η ανοδική πορεία του δείκτη παραγωγής στις κατασκευές, ενώ το Γ' τρίμηνο του 2015 σημειώνεται σημαντική πτώση σε όλες τις κατηγορίες.
Συνεχίζεται η υποχώρηση της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας τον Σεπτέμβριο του 2015 (-13,1%) για 4ο συνεχόμενο μήνα, αντιστρέφοντας τη θετική πορεία των πρώτων μηνών του 2015 που σημειώθηκε κυρίως σε τουριστικές περιοχές. Συνολικά το διάστημα Ιαν. - Σεπ. 2015 η μεταβολή είναι αρνητική κατά -2,3%.
