ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΜΠΙΡΗ*
Τον τελευταίο καιρό, μεγάλη δημοσιότητα έχει λάβει ο θάνατος του 4χρονου κοριτσιού έπειτα από εγχείριση ρουτίνας στο "Βενιζέλειο" Νοσοκομείο Ηρακλείου. Και ενώ είναι ακόμα νωρίς για να βγάλουμε εύκολα συμπεράσματα για την υπόθεση, αξίζει να δούμε πώς περιστατικά ιατρικού λάθους μπορούν να λειτουργήσουν ως (ομολογουμένως καθυστερημένα) εναύσματα για την αναμόρφωση του συστήματος Υγείας.
Πρώτα - πρώτα, με τον όρο "ιατρικό λάθος" δεν περιγράφεται απαραίτητα η στιγμιαία παράβλεψη ή αμέλεια μόνο ενός επαγγελματία υγείας. Οι κατά καιρούς αποκαλύψεις ιατρικών σκανδάλων δείχνουν ότι συνήθως τα μοιραία ιατρικά λάθη είναι αποτέλεσμα μιας ολόκληρης σειράς αμελειών και ελλείψεων, ενώ σπάνια εμπλέκεται αποκλειστικά ένα και μόνο άτομο (πράγμα λογικό εάν σκεφτούμε την ομαδική φύση της νοσοκομειακής ιατρικής πράξης).
Από αυτή την άποψη, η υπεράσπιση ή στοχοποίηση της αναισθησιολόγου, η οποία φαίνεται να ομολογεί ότι φέρει μερίδιο της ευθύνης για τον θάνατο του κοριτσιού, είναι ήσσονος σημασίας. Κι αυτό διότι κανένας γιατρός (σε νοσοκομειακό περιβάλλον τουλάχιστον) δεν μπορεί και δεν πρέπει να δράσει μεμονωμένα. Δυστυχώς, η πραγματικότητα είναι πάντα πιο περίπλοκη απ' όσο η συζήτηση γύρω από την ευθύνη ή αθωότητα της αναισθησιολόγου αφήνει να γίνει κατανοητό.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι συστημικά λάθη ευθύνονται για πολλές περιπτώσεις θανάτων ασθενών τα τελευταία χρόνια, όπως συνέβη, για παράδειγμα, στην περίπτωση του Bristol Royal Infirmary στην Αγγλία. Εκεί, η διοικητική εξέταση που ακολούθησε τις αποκαλύψεις για τους δυσανάλογα υψηλούς αριθμούς θανάτων βρεφών, αφού είχαν υποβληθεί σε καρδιολογικές εγχειρήσεις, κατέδειξε ότι για τους θανάτους ευθύνονταν οι ελλείψεις προσωπικού, η χαλαρή προσέγγιση ζητημάτων ασφαλείας, η μυστικοπάθεια γύρω από τις επιδόσεις των γιατρών, καθώς και η ελλιπής καθοδήγηση και συντονισμός από τη διοίκηση. Βλέπουμε λοιπόν ότι οι θάνατοι αυτοί δεν αντιμετωπίστηκαν ως "μεμονωμένα περιστατικά", αλλά ως συμπτώματα μιας σειράς σοβαρών προβλημάτων. Η ολοκλήρωση της διοικητικής εξέτασης είχε αποτέλεσμα τη δημιουργία αυστηρότερου πλαισίου για τη διεξαγωγή παιδιατρικών καρδιολογικών εγχειρήσεων, καθώς και την αποσαφήνιση των κριτηρίων ποιότητας για την αξιολόγηση των γιατρών.
Το άκουσμα και μόνο του όρου "αξιολόγηση" ίσως ξενίζει στους κύκλους της Υγείας στην Ελλάδα. Δεν είναι λίγοι αυτοί που θα πουν ότι η ιατρική πράξη δεν είναι δυνατόν να μετρηθεί και άρα να αξιολογηθεί με βάση μετρήσιμα αποτελέσματα. Αυτό σε μεγάλο βαθμό ισχύει. Ωστόσο, όπως έχουμε πει και στο παρελθόν (βλ. "Τεχνοκρατία, αξιολόγηση και αριστερή διακυβέρνηση", Συναντήσεις, 23.04.2015), είναι λάθος να προεξοφλούμε ότι η αξιολόγηση προϋποθέτει και τη μέτρηση, και την κατάταξη. Για να επιστρέψουμε στην υπόθεση που αποτέλεσε αφορμή γι' αυτό το κείμενο, η αξιολόγηση θα μπορούσε να συνδεθεί με συγκεκριμένους στόχους, όπως για παράδειγμα η βελτίωση του συντονισμού μεταξύ ιατρικών ομάδων, κλινικών και νοσοκομείων. Δεν είναι δυνατόν το 2016 να χρειάζεται να μεσολαβήσουν τόσο οι συγγενείς των ασθενών όσο και το υπουργείο Υγείας κάποιες φορές προκειμένου να βρεθεί κρεβάτι σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Χρειάζεται λοιπόν να δούμε παγιωμένες νοοτροπίες τις οποίες μια αριστερή κυβέρνηση οφείλει επειγόντως να αλλάξει.
Το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για την υγεία υπάρχει και θέτει συγκεκριμένους στόχους. Όμως, η κατάσταση που επικρατεί στα νοσοκομεία επικρατεί δυστυχώς και στις υπόλοιπες δημόσιες υπηρεσίες και σε τομείς εκτός της Υγείας (π.χ. βλ. "Συναντήσεις" 09.01.2016). Έλλειψη συντονισμού, έλλειψη πόρων, ευθυνοφοβία, έλλειψη λογοδοσίας - μερικές μόνο από τις παθογένειες της δημόσιας διοίκησης που δύσκολα φαίνεται ότι θα αποχωριστούμε.
Μένει λοιπόν να δούμε πώς η διερεύνηση της υπόθεσης στο νοσοκομείο του Ηρακλείου θα επηρεάσει τη διαμόρφωση ενός νέου συστήματος Υγείας. Ενός συστήματος στο οποίο η υπευθυνότητα, η λογοδοσία και η διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασθενών θα είναι τα αυτονόητα προαπαιτούμενα.
* Η Δέσποινα Μπίρη είναι ερευνήτρια στον τομέα της Υγείας
