Της Χριστίνας Αλεξοπούλου*
Πριν από λίγες μέρες έλαβα από τον Κώστα Κουτρουμπάκη ένα κείμενο για τον Στέφανο Στεφάνου που με συγκίνησε βαθύτατα.
Μου έγραφε: «Πώς άραγε κατορθώνει κανείς να πάει πιο πέρα από τον ηθικό νόμο του Καντ, πιο πέρα από την καβαφική αίσθηση του χρέους; Πώς κατορθώνει να ξεπεράσει το ηθικό σύνορο της ελευθερίας του Ρήγα, να προχωρήσει από το 'Μην κάμης εις τον άλλον εκείνο οπού δεν θέλεις να σε κάμουν' στο 'Κάμε εις τον άλλον εκείνο οπού θέλεις να σε κάμουν', από το χρέος δηλαδή στην προσφορά; Πώς γίνεται η μόνιμη σκιά σου να μην είναι τόσο οι λογής - λογής χαφιέδες και 'Μπουραντάδες' όσο το 'έπρεπε να το κάνω, και δεν ήθελα να μην το κάνω'»;
Πάνω στο γραφείο του Οδυσσέα Ελύτη καμιά άλλη φωτογραφία του (ούτε καν από την απονομή του Νομπέλ) παρά μόνο μία από τον πόλεμο της Αλβανίας. Στο επίγραμμα του Αισχύλου κανένα κλέος για τον ποιητή, παρά μόνο για τον πολεμιστή του Μαραθώνα. Κι ο Στέφανος Στεφάνου στη χορεία: 'Ένας από τους πολλούς της ελληνικής Αριστεράς' και τίποτε παραπάνω....
Υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται για μια μέρα
και είναι καλοί
Υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται για έναν χρόνο
και είναι καλύτεροι
Υπάρχουν κι άλλοι που αγωνίζονται για πολλά χρόνια
και είναι ακόμη πιο καλοί
Μα, υπάρχουν κι αυτοί που αγωνίζονται όλη τους τη ζωή
αυτοί είναι οι απαραίτητοι...
Μπέρτολτ Μπρεχτ
Από την πλευρά μου, σκέφτομαι ότι ο Στέφανος Στεφάνου υπήρξε ένας αγωνιστής που πάλευε τόσο με την εξωτερική όσο και με την εσωτερική εξουσία. Και σε αυτή την εσωτερική εξουσία βάζω και την εξουσία που ασκούνταν από το κόμμα στη συλλογικότητα στην οποία ανήκε, την ομάδα αναφοράς του, και τους δικούς του εσωτερικούς ψυχικούς εξαναγκασμούς. Έκρινε πολύ πιο αυστηρά τις δικές του επιλογές ακόμα κι όταν επρόκειτο για μια μερική και πολύ βραχύχρονη αποδοχή κάποιων λανθασμένων κατά τη γνώμη του στάσεων της αριστερής ηγεσίας απέναντι στους αντιφρονούντες συντρόφους του από ό,τι τελικά τους ίδιους τους αντιπάλους του κι αυτό παρά την αντικειμενικά μεγαλύτερη ευθύνη που βάραινε τους τελευταίους για τους διωγμούς της Αριστεράς. Κι αυτό, νομίζω, γιατί τον διέκρινε ένα πολύ υψηλό ηθικό ιδεώδες σε σχέση με το τι σήμαινε να είσαι κομμουνιστής, το οποίο προσπαθούσε πάντα να κάνει πράξη, σε κάθε στιγμή της καθημερινότητάς του.
Ήταν ένας αρχέγονος κομμουνισμός που συναντούσε τη χριστιανική αυταπάρνηση και τις ανθρωπιστικές αξίες του Διαφωτισμού. Ο ίδιος μού μιλούσε πάντα για το «πέρασμα από το Βασιλείο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας». Όταν τον σκέφτομαι, νομίζω ότι η ελευθερία στην οποία αναφερόταν ήταν μια ιστορική ευθύνη απέναντι στον εαυτό του και τον συνάνθρωπό του που έβλεπε πάντα σαν σύντροφο, με αγάπη και σεβασμό, αλλά και χωρίς παραχωρήσεις στις όποιες επιταγές τής εκάστοτε εξουσίας, ώστε «τα στερνά να τιμούν τα πρώτα».
* Η Χριστίνα Αλεξοπούλου είναι ψυχολόγος και διδάκτωρ Ιστορίας, εργάζεται στο πανεπιστήμιο της ΙΝΑΛΚΟ (Παρίσι) και δουλεύει πάνω στις προφορικές μαρτυρίες. Ο Στ. Στεφάνου την τίμησε με τη μαρτυρία του, η οποία εκδόθηκε από το Θεμέλιο το 2013
