Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Το στρατηγικό πρόβλημα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Το στρατηγικό πρόβλημα

ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ*

Συνέπεια της σύγκρουσης νεοφιλελευθερισμού και δημοκρατίας είναι η συρρίκνωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και, πολύ περισσότερο, των μορφών άμεσης συμμετοχής. Στη χώρα μας δεσπόζει μια αντίθεση: η πολιτική υποαντιπροσώπευση μεγάλων κοινωνικών μερίδων και η υπεραντιπροσώπευση άλλων. Αυτές συνδέονται με τους θυλάκους συμφερόντων που συναποτέλεσαν το θνήσκον πολιτικό σύστημα. Η υπεραντιπροσώπευσή τους οφείλεται στο ότι το σύστημα λειτούργησε ως κατανεμητής πολιτικής ισχύος. Η κρίση του φάνηκε και από την αδυναμία του να ρυθμίσει αυτή την αντίθεση. Τα τελευταία χρόνια οξύνθηκε. Επηρέασε όλες τις εκφάνσεις της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, την άσκηση συνταγματικών δικαιωμάτων, αλλά και των θεσμών συλλογικής αυτονομίας, όπως οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας. Η κατάργησή τους στέρησε τη δυνατότητα αντιπροσώπευσης των εργαζομένων.

Η πολιτική υποαντιπροσώπευση, όπως και η υπεραντιπροσώπευση είναι αποτελέσματα ταξικής -αλλά και πελατειακής- πολιτικής και μένουν ανεξήγητες χωρίς την εξέταση της σύγκρουσης καπιταλισμού και δημοκρατίας. Αυτή δείχνει γιατί η εν λόγω αντίθεση δεσπόζει σε όλη την Ευρώπη. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση είναι η υποαντιπροσώπευση του ευρωπαϊκού Νότου σε σχέση με τις χώρες του σκληρού πυρήνα της γερμανικής πολιτικής. Τούτη συνιστά την ακραία έκφραση της οικονομικής ολιγαρχίας και της υφαρπαγής των πρωτείων της πολιτικής -άρα συρρίκνωσης της δημοκρατίας- προς όφελος της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Έτσι εξηγείται η απαξίωση των κρίσιμων διακυβεύσεων της πολιτικής δημοκρατίας, η οποία παρακμάζει μαζί με το συνταγματικό, κοινωνικό κράτος δικαίου στην Ευρώπη. Αυτό διακυβεύεται στη μάχη για το ασφαλιστικό σύστημα, κάτι που καμώνονται πως δεν καταλαβαίνουν όσοι ευθύνονται για την ανορθολογική του οργάνωση και έπαιξαν με τα αποθεματικά των ταμείων. Η υποαντιπροσώπευση, πλέον, εκτείνεται μέχρι τα θεμέλια της συνταγματικής δημοκρατίας. Ταυτοχρόνως, οι δανειστές παρεμβαίνουν και στα μη δημοσιονομικά ζητήματα, δηλαδή στα ζητήματα που έχουν αξιακό - ιδεολογικό συμβολισμό για την κυβέρνηση. Εάν, τώρα, συνδυάσουμε την πολιτική υποαντιπροσώπευση με τον κοινωνικό κατακερματισμό και την αντιστοίχησή του με τα αντιμαχόμενα επιμέρους συμφέροντα, εύκολα καταλαβαίνουμε τι συνεπάγεται για την κοινωνική συνοχή.

Ας αναρωτηθούμε: Μπορεί η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τα παραπάνω χωρίς να προσβλέπει σε μια δημοκρατία του γενικού συμφέροντος; Μπορεί η σκοπίμως ασαφής έννοια «γενικό συμφέρον» να αποκτήσει νόημα εάν δεν νοηματοδοτηθεί με την αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης; Με αυτόν τον προσδιορισμό, η αρχή του γενικού συμφέροντος παύει να συγκαλύπτει τις κοινωνικές - ταξικές αντιθέσεις, όπως η αντίθεση πολιτικής υποαντιπροσώπευσης - υπεραντιπροσώπευσης της μεγάλης κοινωνικής μερίδας από τη μία και των μεγάλων παρασιτικών συμφερόντων του πρόσφατου μαυραγοριτισμού από την άλλη. Η εν λόγω υπεραντιπροσώπευση ευνοήθηκε και από το ότι, εδώ, ουδέποτε έγινε ριζικός εκσυγχρονισμός προαστικών μορφωμάτων (π.χ. ο φατριασμός στη Ν.Δ.), όπως και πολιτική χαραγμένη με γνώμονα την κοινωνική δικαιοσύνη. Ουδέποτε υπήρξε μια ρεπουμπλικανική δημοκρατία του γενικού συμφέροντος. Το γενικό συμφέρον είναι δημοκρατική - ριζοσπαστική έννοια. Αναδεικνύει τις κοινωνικές και ταξικές συγκρούσεις και συνυφαίνεται με τον δημοκρατικό σοσιαλισμό. Η διακρίβωση της κρισιμότητάς της πρέπει να διαπερνά το κυβερνητικό πρόγραμμα, ώστε να συνδυάζει την πολιτική των θεσμικών μεταρρυθμίσεων με την πολιτική της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αυτή είναι ο μπούσουλας, για να μην ξεστρατίσουμε. Στο όνομά της ασκεί πολιτική η Αριστερά. Η δημοκρατία είναι το πραγματικό πεδίο της πολιτικής της.

Η μεταρρυθμιστική πολιτική είναι το εχέγγυο ότι καταλαβαίνουμε πως, χωρίς ανακαθορισμό των σχέσεων πολιτικής και κράτους, άρα και της δημόσιας διοίκησης, που θα υπηρετεί το γενικό συμφέρον και όχι πελατειακά συγκροτήματα, μια πολιτική κοινωνικής δικαιοσύνης θα είναι απλώς ευχή για το νέον έτος. Να το στρατηγικό μας πρόβλημα: η κυβέρνηση πρέπει να είναι γνήσια μεταρρυθμιστική δύναμη, αλλά και εκτελεστικό όργανο της λαϊκής εντολής για κοινωνική δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια. Η τελευταία προϋποθέτει την άρση ή, τουλάχιστον, την εξομάλυνση της αντίθεσης πολιτικής υποαντιπροσώπευσης και υπεραντιπροσώπευσης, με προστασία των ασθενέστερων. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να είναι η φωνή τους. Η κυβέρνηση πρέπει να ξέρει να ακούει. Κάθε στρατηγικό πρόβλημα, όμως, χρειάζεται και αντίστοιχη πολιτική. Τέτοια πολιτική χρειάζεται ριζοσπαστικό κόμμα, ικανό να την παραγάγει και να την προβάλει, ελέγχοντας και κρίνοντας, ταυτόχρονα, το κυβερνητικό έργο, αλλά και στηρίζοντάς το και προβάλλοντάς το, γιατί ο πολιτικός πόλεμος από την υπεραντιπροσωπευόμενη μερίδα της κοινωνίας και των επιμέρους βουλιμικών συμφερόντων της συνεχίζεται. Να μην εφησυχάζουμε λοιπόν.

* Ο Στέφανος Δημητρίου διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL