Της Κερασίνας Ραυτοπούλου*
Συνοπτικό ιστορικό
Οι συνεταιριστικές τράπεζες τον Νοέμβριο του 1993, με την υπ' αριθμ. 535/5/02.11.1993 απόφαση της Επιτροπής Νομισματικών και Πιστωτικών Θεμάτων της Τράπεζας της Ελλάδος (ΦΕΚ 198/23.11.1993), μετεξελίχθηκαν σε Πιστωτικά ιδρύματα και με την Πράξη 2258/2.11.93 του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος καθορίστηκε το πλαίσιο λειτουργίας και εποπτείας πιστωτικών ιδρυμάτων που λειτουργούν στην Ελλάδα και έτσι οι συνεταιριστικές τράπεζες διέπονται από τους ίδιους κανόνες της Βασιλείας και υπάγονται στους ίδιους νόμους που υπάγονται και οι εμπορικές τράπεζες από πλευράς εποπτείας.
Στις 22.7.1995 δημιουργήθηκε η Ένωση Συνεταιριστικών Τραπεζών Ελλάδος (ΕΣΤΕ). Η Ένωση είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συνεταιριστικών Τραπεζών (EACB) και της Διεθνούς Ένωσης Συνεταιριστικών Τραπεζών (ICBA).
Η λειτουργία αυτών των τραπεζών δεν ήταν αποδοτική και υπήρχαν πολλά προβλήματα κυρίως με τα απαραίτητα κεφάλαια και με την παρεχόμενη ρευστότητα από ELA και ΕΚΤ.
Τον Μάιο 2012 η Τράπεζα της Ελλάδος έκλεισε τρεις Συνεταιριστικές (Λαμίας, Αχαϊκή, Λέσβου - Λήμνου) και μετέφερε τις καταθέσεις τους στην Εθνική και στη συνέχεια το άλλες 3 (Δωδεκανήσου, Δυτ. Μακεδονίας και Εύβοιας) και το 2015 η Πανελλήνια απορροφήθηκε από την Πειραιώς.
Σημερινή κατάσταση
Η αξιολόγηση των συνεταιριστικών τραπεζών ανήκει αποκλειστικά στην δικαιοδοσία της Τράπεζας της Ελλάδος.
Η γενική κατεύθυνση είναι ότι θα πρέπει η τοπική κοινωνία να ενισχύσει τις συνεταιριστικές τράπεζες, αν πραγματικά τις χρειάζεται, και για τον λόγο αυτό να ενισχυθεί η προσπάθεια πραγματοποίησης της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου από κεφάλαια των μετόχων - μεριδιούχων.
Η αρχική πρόθεση, που είχε διαφανεί από το κυβερνητικό περιβάλλον, ήταν η συνένωση όλων των συνεταιριστικών τραπεζών ή τουλάχιστον η συγχώνευσή τους έτσι ώστε να απομείνουν τρία ή τέσσερα βιώσιμα σχήματα.
Τα απαιτούμενα κεφάλαια για την ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων από αυτές (Παγκρήτια, Χανίων, Ηπείρου και Πελοποννήσου) είναι 185 εκατ. περίπου.
Προοπτικές
Οι συνεταιριστικές τράπεζες μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο για την αναθέρμανση της οικονομίας στις τοπικές κοινωνίες, ειδικά στις σημερινές δύσκολες οικονομικές συνθήκες, με τρόπο όμως που να διασφαλίζει την αξιοπιστία στη λειτουργία τους.
Η σημαντική έλλειψη πρόσβασης επιχειρήσεων και ιδιωτών, σε πολλές φτωχές περιοχές, στο χρηματοπιστωτικό σύστημα (και όσοι αποκτούσαν πρόσβαση, είχαν να αντιμετωπίσουν υψηλά επιτόκια) έκανε επιτακτική την ανάγκη διατήρησης και λειτουργίας των συνεταιριστικών τραπεζών. Ο έντονος αποκλεισμός των ατόμων με χαμηλά εισοδήματα, ο οποίος επιδεινώθηκε στα χρόνια της κρίσης λόγω της χαμηλής ζήτησης και της χαμηλής κεφαλαιακής επάρκειας των ελληνικών τραπεζών, έκανε ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη διατήρησης του θεσμού των μικρών συνεταιριστικών τραπεζών.
Στην πραγματικότητα, είναι τράπεζες κοινοτικής ανάπτυξης, οι οποίες χορηγούν πίστωση, εκτελούν πληρωμές και προσφέρουν δυνατότητες αποταμίευσης σε περιφέρειες και κοινότητες, που δεν εξυπηρετούνται επαρκώς από τις τράπεζες, και παρέχουν χρηματοδότηση σε επιχειρήσεις, σε καθορισμένες γεωγραφικές περιοχές, που η προσέλκυση του ενδιαφέροντος των επενδυτικών και εμπορικών τραπεζών δεν είναι έντονη.
Στηρίζονται πολύ περισσότερο στο relationship banking και είναι πιο επιφυλακτικές στην ανάληψη κινδύνου
Έχουν διαφορετική δομή διακυβέρνησης, όπου οι τοπικοί φορείς ελέγχουν τις αποφάσεις των κεντρικών οργάνων, οπότε, λόγω της διαφάνειας και της άμεσης σχέσης αποταμιεύσεων και δανείων, είναι πολύ πιθανή η αποφυγή της διαφθοράς.
Πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα ο κίνδυνος φήμης και μπορεί να αποφευχθεί με την προϋπόθεση ότι θα εξασφαλίζεται μεγαλύτερη διαφάνεια στη λειτουργία τους και ιδίως στην αξιοποίηση και χρήση των απασχολούμενων κεφαλαίων, με συνεχείς οικονομικούς και κοινωνικούς απολογισμούς στις τοπικές κοινωνίες και εξάλειψη φαινομένων παραγοντισμού και πελατειακών σχέσεων που έχουν δημιουργήσει προβλήματα στη λειτουργία τους, οικονομική ζημιά στα μέλη τους και δυσφήμιση του μοντέλου των συνεταιριστικών τραπεζών στην κοινωνία.
Η βασική κατεύθυνση είναι ότι το τραπεζικό σύστημα πρέπει να υπηρετεί τις ανάγκες της κοινωνίας.
Επίσης είναι απολύτως απαραίτητο να δημιουργηθούν ειδικά χρηματοπιστωτικά προϊόντα, κατάλληλα προσαρμοσμένα για τη στήριξη μορφών αλληλέγγυας οικονομίας, συνεταιριστικής οικονομίας, καθώς και μικρών επιχειρήσεων ελεύθερων επαγγελματιών, πληθυσμιακών ομάδων με ειδικά προβλήματα.
Κανένας δεν αμφισβητεί ότι σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, η ανασυγκρότηση και η εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος αποτελούν αναγκαίες παρεμβάσεις για τη διασφάλιση της ρευστότητας στην αγορά, αλλά και την επανεκκίνηση της αναπτυξιακής διαδικασίας της ελληνικής οικονομίας.
Επισημαίνεται ωστόσο ότι στο πλαίσιο της συνολικής προσπάθειας που συντελείται για την ανασύνταξη του τραπεζικού «χάρτη» πρέπει να ενισχυθούν και οι συνεταιριστικές τράπεζες, οι οποίες:
* Διαθέτουν ως χαρακτηριστικό γνώρισμα και συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων τραπεζών την εξυπηρέτηση των χρηματοπιστωτικών αναγκών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, αλλά και τη χρηματοδότηση τοπικών και περιφερειακών αναπτυξιακών δραστηριοτήτων
* Κατέχουν το δικό τους μερίδιο και ρόλο στην τραπεζική αγορά και μάλιστα αποτελούν μοχλό ανάπτυξης στην τοπική κοινωνία όπου δραστηριοποιούνται.
* Διαδραματίζουν ολοένα αυξανόμενο ρόλο στην ευρωπαϊκή οικονομία και στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα μέσα από τη συμμετοχή τους στην Ένωση Συνεταιριστικών Τραπεζών Ελλάδας, την Ευρωπαϊκή Ένωση Συνεταιριστικών Τραπεζών (EACB) και τη Διεθνή Ένωση Συνεταιριστικών Τραπεζών (ICBA).
Οφείλουμε να εξετάσουμε με ευρύτερη θεώρηση το συνολικό πρόβλημα των συνεταιριστικών τραπεζών στο πλαίσιο του παράλληλου τραπεζικού συστήματος που προωθούμε για τη λύση των προβλημάτων χρηματοδότησης της ανάπτυξης και της παροχής ρευστότητας στην πραγματική οικονομία.
* Η Κερασίνα Ραυτοπούλου είναι εκπρόσωπος του Δημοσίου στο ΤΧΣ
