Του Αντώνη Μανιτάκη*
Η παντελής έλλειψη εμπιστοσύνης της κοινής γνώμης στα κόμματα, όπως αποτυπώθηκε στη δημοσκόπηση, δεν με εξέπληξε. Είχε ανιχνευθεί από καιρό. Τη ζούμε με τρόπο τραγικό στο πετσί μας τα τελευταία χρόνια. Η πλήρης απαξίωση των πολιτικών κομμάτων, της πολιτικής τάξης γενικότερα και η καταρράκωση του πολιτικού συστήματος στις πολιτικές συνειδήσεις των πολιτών καταγράφηκε και στις τελευταίες εκλογές με το υψηλό ποσοστό αποχής, το μεγαλύτερο των τελευταίων χρόνων.
Θα ήταν όμως λάθος αν πιστεύουμε ότι είναι δημιούργημα ή και αποτέλεσμα της κρίσης. Η αναξιοπιστία της πολιτικής, ως ένα από τα καθοριστικά φαινόμενα του πολιτικού μας συστήματος, είχε καταγραφεί ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Ήταν το πρώτο σύμπτωμα των αλλεπάλληλων σκανδάλων και της ατέλειωτης και μονότονης σκανδαλολογίας της εποχής, η οποία συνεχίστηκε και τη δεκαετία του 2000 και κορυφώθηκε με την κρίση. Όταν η κοινή γνώμη, καθημερινά, είκοσι χρόνια τώρα κατακλύζεται από την αποκάλυψη σκανδάλων και από ειδήσεις και περιγραφές πολιτικής διαφθοράς, μικρές και μεγάλες, είναι επόμενο η εμπιστοσύνη των πολιτών στους πολιτικούς και την πολιτική εξουσία να πέφτει κατακόρυφα και να φτάνει στο ναδίρ στις μέρες μας.
Ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1990 ο αείμνηστος καθηγητής και πολιτικός Δημήτρης Τσάτσος είχε συγγράψει μελέτη για την κρίση αξιοπιστίας της πολιτικής και είχε επισημάνει τις αρνητικές επιπτώσεις της αναξιοπιστίας των κομμάτων και των πολιτικών στην πολιτική ζωή του τόπου.
Η κρίση αξιοπιστίας της πολιτικής είναι ένα σαράκι που κατατρώει αργά άλλα σταθερά τις σάρκες του πολιτικού μας συστήματος με απρόβλεπτες και, φοβάμαι, ανεξέλεγκτες συνέπειες για το μέλλον.
Η κατακόρυφη πτώση της εμπιστοσύνης της κοινής γνώμης στα κόμματα δεν αντισταθμίζεται από την αυξημένη εμπιστοσύνη που δείχνουν οι πολίτες στα πανεπιστήμια, στα σχολεία και γενικά στην εκπαίδευση. Για δύο λόγους: Πρώτον, διότι αυτό είναι μια σταθερά, αν δεν κάνω λάθος, όλων των δημοσκοπήσεων των τελευταίων χρόνων και, δεύτερον, διότι πιστεύω ότι τα σχετικά υψηλά ποσοστά δεν είναι ένδειξη εμπιστοσύνης, όσο είναι δήλωση εμπιστοσύνης σε θεσμούς στους οποίους μπορεί να επενδύσει κανείς για το μέλλον του. Διότι είναι οι μόνες σταθερές αξίες στις μπορεί να βασίζεται κανείς, τόσο προσωπικά όσο και συλλογικά.
Τα υπόλοιπα ευρήματα της δημοσκόπησης δεν παρουσιάζουν εκπλήξεις. Τα συναντάμε με διαφορετικά ποσοστά ενδεχομένως και σε άλλες, ανάλογες έρευνες της κοινής γνώμης.
Εκείνο που τρομάζει είναι η κατακόρυφη πτώση της εμπιστοσύνης στα κόμματα και η κατάκτηση της τελευταίας βαθμίδας στην κατάταξη. Το κενό αξιοπιστίας της πολιτικής που δημιουργείται καλύπτεται συνήθως από αυταρχικές πολιτικές εξελίξεις και από πολιτικούς μεσσίες που υποκαθιστούν τα κόμματα και την πολιτική δράση με προσωποπαγή εξουσία.
Η διαπιστωμένη και πανθομολογούμενη πολιτική χρεοκοπία των κομμάτων παλαιότερα οδηγούσε σε πολιτικές λύσεις καισαρισμού και ενίσχυση των φασιστικών κομμάτων.
Αν αποκλείσουμε αισιοδοξούντες τις πολιτικές εξελίξεις προς αυταρχικές λύσεις, το κενό πολιτικής εμπιστοσύνης αλλά και εξουσίας που δημιουργείται από την απαξίωση των κομμάτων βλέπω να εκτρέφει απρόβλεπτες και τυχαίες πολιτικές εξελίξεις με λύσεις σαφώς «αντικομματικές». Ο αντικομματικός και τελικά α-πολιτικός λόγος φοβάμαι ότι θα καλύψει το κενό εξουσίας που δημιουργείται από την έλλειψη εμπιστοσύνης στα κόμματα.
Οι εξελίξεις στη Νέα Δημοκρατία και η απουσία σοβαρού και φερέγγυου λόγου από όλα τα κόμματα, συνδυασμένα με την απαξίωση της πολιτικής, τις τελευταίες δεκαετίες υποσκάπτουν επικίνδυνα τη σταθερότητα του πολιτικού και κομματικού μας συστήματος, αν δεν συμβεί κάποιο πολιτικό θαύμα.
* Ο Αντώνης Μανιτάκης είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ και πρώην υπουργός
