ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ Γ. ΔΡΕΤΤΑΚΗ*
Πριν εξετάσουμε τον προϋπολογισμό του 2016 είναι αναγκαίο να επισημάνουμε ότι ο προϋπολογισμός του 2015 -στον οποίο αφιερώνεται ένα τμήμα της εισηγητικής έκθεσης, δεδομένου ότι αυτόν εκτελούν οι δύο διαδοχικές συγκυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ.- δεν είναι προϋπολογισμός που καταρτίστηκε και ψηφίστηκε από τις κυβερνήσεις αυτές. Πρόκειται για τον προϋπολογισμό που κατέθεσε και ψήφισε στα τέλη του 2014 η απελθούσα συγκυβέρνηση Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ.
Το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ. τον εκτελούν οφείλεται στην ολιγωρία της πρώτης από τις κυβερνήσεις αυτές να καταθέσει και να ψηφίσει μια αναθεώρηση του προϋπολογισμού Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ, ώστε με βάση τις δικές της επιλογές και προβλέψεις να προχωρήσει στην εκτέλεση του. Το ότι δεν το έκανε την εκθέτει τώρα στην κριτική των προκατόχων της ότι, αντί να πετύχει την, εξωπραγματική όμως, ανάπτυξη κατά 2,9% το λήγον έτος, που προβλεπόταν στον δικό τους προϋπολογισμό, τη μετέβαλε σε στασιμότητα της οικονομίας το 2015 και συνέχιση της μείωσης του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμες.
Έρχομαι, τώρα, στον προϋπολογισμό του 2016 (Π.16). Στο προλογικό τους σημείωμα στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού αυτού ο υπουργός και ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, ανάμεσα στα άλλα, αναφέρουν:
«Ο κρατικός προϋπολογισμός για το έτος 2016 αποτυπώνει την επιτυχία της κυβέρνησης κατά τις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους της...». Οι δύο υπουργοί θεωρούν «επιτυχία»:
α) «Τις πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες». Οι πρωτοβουλίες, όμως, αυτές «φόρτωσαν», δυστυχώς, τον ελληνικό λαό με νέα βάρη, τα οποία προστέθηκαν στα πολλά τα οποία του είχαν «φορτώσει» οι κυβερνήσεις των πέντε προηγούμενων ετών.
β) «Την ανακεφαλαιοποίηση των πιστωτικών ιδρυμάτων». Με την ανακεφαλαιοποίηση, όμως, αυτή οι τέσσερις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας περιήλθαν στον έλεγχο ιδιωτών, πολλοί από τους οποίους δεν είναι Έλληνες, οι οποίοι αγόρασαν μετοχές των τραπεζών αυτών έναντι εξευτελιστικής τιμής, με αποτέλεσμα να χαθούν πολλά δισ. ευρώ που είχε δανειστεί το κράτος και είχε χρησιμοποιήσει για την ανακεφαλαιοποίησή τους, τα οποία αύξησαν το δημόσιο χρέος, δηλαδή «φορτώθηκαν» στις πλάτες των φορολογουμένων.
Είναι, κατά συνέπεια, σαφές ότι τα παραπάνω κάθε άλλο παρά επιτυχίες μπορούν να θεωρηθούν. Το μόνο, ίσως, που θα μπορούσαν να πουν οι υπουργοί είναι ότι με τις διαπραγματεύσεις που έκαναν και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών αποφεύχθηκαν τα χειρότερα.
Κλείνοντας το προλογικό σημείωμά τους στην εισηγητική έκθεση του Π.16, οι υπουργοί προσθέτουν: «Ο προϋπολογισμός κατατίθεται σε δύσκολες μεν συνθήκες, αλλά, με βάση και όσα εκτέθηκαν προηγουμένως, με ιδιαίτερα θετικές προοπτικές».
Πώς, όμως, είναι δυνατόν να ισχυρίζονται οι υπουργοί ότι υπάρχουν «θετικές προοπτικές» όταν οι ίδιοι, στην εισηγητική τους έκθεση, προβλέπουν ότι:
ι) Το 2016 το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές θα μειωθεί, θα σημειωθεί δηλαδή ύφεση, μετά μάλιστα τη στασιμότητα που οι ίδιοι εκτιμούν ότι θα υπάρχει το 2015 και την ισχνή αύξηση του ΑΕΠ το 2014 (χάρη όχι στην αύξηση του ΑΕΠ, αλλά στην παραπέρα μείωση του δείκτη αποπληθωρισμού) και, επιπλέον, το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές θα συνεχίσει το 2016 την καθοδική του πορεία. Οι εκτιμήσεις αυτές σημαίνουν ότι, αν τα πράγματα εξελιχθούν σύμφωνα με τις προβλέψεις τους, η ελληνική οικονομία πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο και το 2016 το ΑΕΠ της χώρας σε σταθερές τιμές θα υποχωρήσει στο επίπεδο όπου βρισκόταν το 2013, έτος στο οποίο είχε ήδη υποχωρήσει κάτω από το επίπεδο του 2000, δηλαδή σχεδόν μια ολόκληρη δεκαπενταετία!
ιι) Το δημόσιο χρέος, αντί να μειωθεί, θα αυξηθεί το 2016 κατά 11 δισ. ευρώ και θα φτάσει τα 327,6 δισ. ευρώ έναντι των 315,5 δισ. ευρώ το 2015, και ως ποσοστό του ΑΕΠ από 180,2% το 2015 στο 187,8% το 2016.
Η πραγματικότητα, επομένως, με βάση τις προβλέψεις της εισηγητικής έκθεσης, είναι ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα προκαλέσει ύφεση, εξαιτίας των προβλέψεών του για αύξηση των φόρων και μείωση των δαπανών και αύξηση του δημόσιου χρέους τόσο σε ευρώ όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Η πρόβλεψη, όμως, ύφεσης το 2016 καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την επίτευξη των στόχων του Π.16, ιδιαίτερα στο σκέλος των εσόδων. Ειδικότερα προβληματική είναι η επίτευξη του στόχου της αύξησης της απόδοσης:
1. Των άμεσων φόρων κατά 863 εκατ. ευρώ, η οποία προβλέπεται ότι θα προκύψει κυρίως από τη φορολογία της περιουσίας. Ένα μέρος του συνόλου της φορολογίας αυτής προέρχεται από τη μη αντικατάσταση του κατάφωρα κοινωνικά άδικου ΕΝΦΙΑ (ο οποίος είναι αβάστακτος για τα φτωχά νοικοκυριά) με έναν προοδευτικό φόρο στην ακίνητη περιουσία, με ένα λογικό αφορολόγητο όριο, ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση των φορολογουμένων.
Η προβληματικότητα της είσπραξης των φόρων αυτών οφείλεται από τη μια μεριά στην παραπέρα μείωση των εισοδημάτων των φορολογουμένων και από την άλλη στο γεγονός ότι τα ληξιπρόθεσμα χρέη των φορολογουμένων έχουν ήδη ξεπεράσει τα 82 δισ. ευρώ και 10 δισ. ευρώ από αυτά, δηλαδή σχεδόν 1 δισ. ευρώ τον μήνα, δημιουργήθηκε το 2015. Ένα σημαντικό μέρος της αύξησης των ληξιπρόθεσμων αυτών χρεών οφείλεται στην πραγματική αδυναμία μεγάλου ποσοστού των φορολογουμένων να ανταποκριθούν στις φορολογικές τους υποχρεώσεις.
2. Των έμμεσων φόρων κατά 1.141 εκατ. ευρώ, η οποία θα προέλθει κυρίως από την αύξηση των εσόδων από τον ΦΠΑ. Είναι γνωστά τα προβλήματα που υπάρχουν στην είσπραξη των φόρων αυτών. Το γεγονός, όμως, ότι η ύφεση και η μείωση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών οδηγεί στο κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων καθώς και στη διακοπή της άσκησης επαγγέλματος πολλών ελεύθερων επαγγελματιών αυξάνει τις δυσκολίες στην είσπραξη των φόρων αυτών.
Τα όσα προαναφέρθηκαν για τις μεγάλες δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει η επίτευξη των στόχων του Π.16 στο σκέλος των εσόδων επιβεβαιώνονται από το γεγονός της μεγάλης απόκλισης που σημειώθηκε στην είσπραξη των εσόδων που προβλέπονταν στον προϋπολογισμό του 2015, έτος στο οποίο η μείωση του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές ήταν 1,1%. Πιο συγκεκριμένα σημειώθηκε υστέρηση στους άμεσους φόρους κατά 2,7 δισ. ευρώ από τα οποία το 1,1 δισ. ευρώ στη φορολογία φυσικών προσώπων και 0,6 δισ. ευρώ τη φορολογία στην περιουσία.
Στους έμμεσους φόρους σημειώθηκε υστέρηση κατά 1,1 δισ. ευρώ, τα 0,9 δισ. από αυτά στον ΦΠΑ. Δεδομένου ότι και το 2016 προβλέπεται παραπέρα μείωση του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές κατά 0,7% είναι σαφές ότι θα έχουμε και το έτος αυτό σημαντική υστέρηση στα έσοδα, υστέρηση που καθιστά προβληματική την επίτευξη του προβλεπόμενου πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2016.
Δεν υπάρχει χώρος για λεπτομερέστερη ανάλυση του Π.16, η οποία έχει γίνει δυσκολότερη εξαιτίας του γεγονότος ότι από την εισηγητική έκθεση για τον προϋπολογισμό αυτόν απουσιάζουν, για άγνωστους λόγους, Πίνακες που υπήρχαν στις εισηγητικές εκθέσεις όλων των προηγούμενων προϋπολογισμών, και τώρα τα σχετικά στοιχεία πρέπει να αναζητηθούν σε αναλυτικούς τόμους του προϋπολογισμού αυτού.
Από τα παραπάνω είναι σαφές ότι το 2016 θα είναι ένα πολύ δύσκολο έτος για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και τη χώρα γενικότερα. Η μόνη ελπίδα που υπάρχει είναι η κυβέρνηση στο σύνολό της να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών και να επιτύχει τη μεγαλύτερη δυνατή και ουσιαστική ελάφρυνση του δημόσιου χρέους μετά το πέρας της εκπλήρωσης των υποχρεώσεων που έχει αναλάβει η χώρα έναντι των δανειστών μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, να πατάξει τη διαφθορά, τη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή, να δημιουργήσει το αναγκαίο κλίμα για να αρχίσουν οι επενδύσεις και η ανάπτυξη ώστε να αρχίσει να μειώνεται, έστω και αργά, η ανεργία και να ανακουφίσει εκείνα τα νοικοκυριά που έχουν ήδη πληγεί από τα μέτρα των δύο Μνημονίων και θα πληγούν περισσότερο από τα μέτρα του τρίτου.
Για να συμβούν όλα όσα προαναφέρθηκαν, η κυβέρνηση στο σύνολό της πρέπει να επικεντρωθεί στα έργα με όσο γίνεται λιγότερα λόγια, να αξιοποιήσει το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας ανεξάρτητα αν πρόκειται για ψηφοφόρους της ή όχι και όλοι οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝ.ΕΛΛ. να τη στηρίζουν συνεχώς ως ένα συμπαγές σώμα. Αν γίνουν όλα, αυτά δεν έχει πρόβλημα η κυβέρνηση με την «οριακή», όπως λέγεται, πλειοψηφία των 153 βουλευτών, δεδομένου ότι την περίοδο 1990-1993 η τότε κυβέρνηση της Ν.Δ. είχε μια πιο οριακή πλειοψηφία 151(!) βουλευτών.
* Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ
