Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Πόλεμος πολιτισμών λοιπόν;
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Πόλεμος πολιτισμών λοιπόν;

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΣΤΑΜΑΤΗ*

Ύστερα από τα φρικαλέα τρομοκρατικά χτυπήματα στο Παρίσι, με την υποδαύλιση των κατεστημένων ΜΜΕ έχει γίνει δημοφιλής μια «ρεαλιστική» τοποθέτηση για το αληθινό νόημα της αντιπαράθεσης. Η τοποθέτηση αυτή μπορεί να συνοψισθεί σε μία μόνη λέξη: πόλεμος. Ας δούμε το ακόλουθο δείγμα γραφής:

«Πρόκειται περί κηρύξεως πολέμου στον δυτικό τρόπο ζωής και πολιτισμό, τον οποίο όλοι μας σχεδόν μοιραζόμαστε. Ανεξαρτήτως των αιτιών, όταν δέχεται επίθεση η οικογένειά σου, το σπίτι σου, δεν σε ενδιαφέρουν ούτε οι συμψηφισμοί με ανάλογα γεγονότα στη διπλανή πόλη ούτε η δίκαιη ανάγνωση της πραγματικότητας, αλλά η άμυνα και η επιβίωση των οικείων σου. Και αυτό κάνεις με κάθε μέσο».

Κατ' αρχάς παρόμοια τοποθέτηση εξομοιώνει μια οικογένεια με μια ολόκληρη κοινωνία, δηλαδή εντελώς άλλη τάξη μεγέθους. Οπότε βαρύνεται με το γνωστό στις επιστήμες του ανθρώπου σφάλμα της σύνθεσης. Ας πάμε όμως παρακάτω. Για τι είδους πόλεμο μιλάμε και ανάμεσα σε ποιους ακριβώς; Εδώ η δήθεν «ρεαλιστική» τοποθέτηση αποδεικνύεται εξωπραγματική.

Δεν απαντά το προφανές, ότι πρόκειται για αντιπαλότητα ενός εξτρεμιστικού κινήματος με τον υπόλοιπο κόσμο, συμπεριλαμβανομένου και του μετριοπαθούς μουσουλμανικού κόσμου. Αλλά ομιλεί αξιωματικά για μια υποτιθέμενη συνολική σύγκρουση ανάμεσα σε δύο «πολιτισμούς» en bloc!

Ωστόσο, μικρή μόνο μερίδα του (άραγε ενιαίου;) «μουσουλμανικού κόσμου» ταυτίζεται με τους φανατικούς του «ισλαμικού κράτους» και παρόμοιων δολοφονικών ομάδων. Όπως επίσης μικρή μόνο μερίδα στους λαούς τού (άραγε αρραγούς;) «δυτικού κόσμου» ταυτίζεται αληθινά με τις αυτοκρατορικές βλέψεις των ΗΠΑ.

Μαζί με πολλούς άλλους, νιώθω Έλληνας, Ευρωπαίος και συνάμα πολίτης του κόσμου. Ο δικός μας νομικο-πολιτικός πολιτισμός είναι χονδρικά αυτός της Οικουμενικής Διακήρυξης και του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Δηλαδή ο πολιτισμός της ελευθερίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης και της ειρήνης σε παγκόσμια κλίμακα. Για κάθε ανθρώπινο ον πάνω στην υφήλιο και για κάθε λαό, χωρίς διάκριση. Είναι οικουμενικός πολιτισμός με συνέπεια, άσχετα από το θρήσκευμα, την εθνοτική καταγωγή ή τον «τρόπο ζωής» στον οποίο έτυχε να γεννηθεί καθείς.

Αυτός ο πολιτισμός αναδύεται από τις καλύτερες παραδόσεις του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και το όραμα του τελευταίου για διηνεκή ειρήνευση πάνω στην υδρόγειο. Προς αυτόν τον φιλειρηνικό πολιτισμό είναι παντελώς ασύμβατος κάθε επιθετικός και κατακτητικός πόλεμος. Από όποιον κι αν συντελείται, με όποιο πρόσχημα κι αν επικαλείται.

Τέτοιος είναι δυστυχώς ο πόλεμος που οι ΗΠΑ και ορισμένοι σύμμαχοί τους έχουν εξαπολύσει σε επαναλαμβανόμενα επεισόδια εις βάρος λαών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, εγκαθιστώντας εκεί ακόμη και στρατό κατοχής σε περισσότερες της μιας χώρες. Αλλά αυτός ο συγκεκριμένος πόλεμος δεν είναι «δικός μας».

Καθόλου δεν συνταυτιζόμαστε με τον ηγεμονισμό των ΗΠΑ και τις εκατόμβες θυμάτων που έχει προκαλέσει, άλλοτε με πολεμικές ενέργειες άλλοτε με την επιβολή εμπάργκο εις βάρος ολόκληρων λαών αδιακρίτως. Και δεν είναι μόνον οι στρατιές νεκρών -κατά 95% αμάχων- που μετρούν εδώ. Είναι και οι κατεστραμμένες ζωές δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, που επιβιώνουν όπως - όπως.

Ηθικά και πολιτικά αδυνατούμε να νιώσουμε ως «δική μας υπόθεση» τις ιδιοτελείς και αρπακτικές διαθέσεις (με έντονη οσμή πετρελαίου και αίματος) μιας χώρας μεθυσμένης από την ίδια την ισχύ της. Η οποία μάλιστα το πρώτο που συνήθως σκέπτεται για την επίλυση διεθνών διαφορών σε αυτή την άκρως εύφλεκτη περιοχή του κόσμου είναι μονότονα η προοπτική του πολέμου.

Η πολεμική μονομανία του επιτιθέμενου, όμως, εξάπτει και διεγείρει στους τοπικούς πληθυσμούς έναν φανατισμό της απόγνωσης, σε ανθρώπους που βλέπουν τη ζωή τους να καταρρέει, τους δικούς τους να σκοτώνονται αλύπητα. Μίσος και απύθμενη εκδικητικότητα αναβλύζουν έτσι. Ό,τι πρέπει δηλαδή ως πρώτη ύλη για κάθε είδους ανορθολογισμό, θρησκευτικό ή μη.

Τα θλιβερά αποτελέσματα είναι ορατά εδώ και πολλά χρόνια ήδη. Μόνο που τώρα εμφανίζονται και στην αυλή «μας». Από τη μία μεριά η μάστιγα του τυφλού πολέμου προκαλεί ένα κολοσσιαίο προσφυγικό ρεύμα. Από την άλλη εκτελούνται πλέον τυφλά τρομοκρατικά χτυπήματα εις βάρος αθώων ανθρώπων, ακόμη και σε ευρωπαϊκές πόλεις.

Ο φαύλος κύκλος της αιμαρητής βίας διαιωνίζεται. Και μην αρχίσει πάλι κανείς καλοθελητής να μπερδεύει ότι ένα πράγμα είναι να κατανοούμε μια συγκρουσιακή πραγματικότητα. Και άλλο πράγμα είναι να δικαιολογούμε τον σκοτωμό ως τρόπο λύσης των διαφορών.

Σεβόμαστε και συμμετέχουμε στο πένθος όλων των αθώων που καθημερινά φονεύονται μέσα, αλλά και έξω από τη Μέση Ανατολή. Στο Παρίσι, στη Μόσχα, στο Μάλι ή οπουδήποτε αλλού. Αλλά ούτε στιγμή δεν εννοούμε να σταματήσουμε να καταλαβαίνουμε τι γίνεται και γιατί, να απαρνηθούμε δηλαδή το καθήκον της έλλογης κριτικής και κατακραυγής.

Κώστας Σταμάτης είναι καθηγητής φιλοσοφίας του δικαίου στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL