ΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΤΡΑΝΟΥ
Σήμερα, σχεδόν κάθε κοινωνικά δυναμική πληροφορία ελέγχεται ασφυκτικά από μια εξουσία που φέρει χάλκινο προσωπείο. Οι πλέον κρίσιμες πληροφορίες ελέγχονται, φιλτράρονται και συνήθως αποσιωπώνται. Αυτές που στην εκάστοτε συγκυρία κρίνονται χρήσιμες ή ωφέλιμες για τη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης διαμορφώνονται επιδέξια σε "αναμφισβήτητα" γεγονότα και διακινούνται στη συνέχεια με τρομακτική ταχύτητα από τα συστημικά ΜΜΕ και τις μονταζιέρες, ενώ «επιβεβαιώνονται» λάθρα και από τα συνήθως ανώνυμα σκουπίδια που σέρνονται ως σχόλια στο Διαδίκτυο.
Αντίθετα, η Παιδεία, εννοούμενη και ως τυπική μορφή μεταβίβασης γνώσης αλλά και ως δυνάμει πολιτική και κριτική πρακτική, αντιστέκεται στην κυρίαρχη επίδραση, έχοντας όμως καθυστερήσει να βρει τον βηματισμό της και να συνέλθει από το σοκ της κατάρρευσης των θεμελιακών της παραδοχών. Η σύγκρουση της αγοραίας εξωπαιδαγωγικής πραγματικότητας, ειδικά της τηλεοπτικής, με τη συνολική σφαίρα της μόρφωσης διενεργείται πλέον με εξουθενωτικούς όρους σε βάρος της δεύτερης. Η τολμηρή νεωτερική προσδοκία ανανέωσης της Παιδείας αφορά το είδος και την ποιότητα των παιδαγωγικών αποτελεσμάτων που θα προκύψουν αν μέσα στο πλαίσιο και στη δράση ενός αναγκαίου, αναπτυγμένου και ώριμου κινήματος εκπαιδευτικού διαφωτισμού αλλάξουν επιτέλους οι πολιτικές προτεραιότητες.
Στην εμμενή σύγκρουση ανάμεσα στο παλιό και το νέο, στην παράδοση και στον ριζοσπαστισμό, στις εθνοκεντρικές τάσεις και τις επιταγές που θέτει η επισφαλής θέση της χώρας στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, παρεμβαίνουν σήμερα άγαρμπα, αλλά επίμονα οι ντόπιες ελίτ και τα παπαγαλάκια τους. Όπως το έθεσε πρόσφατα ένας από τους γνησιότερους εκφραστές της, η (Ακρο)δεξιά οφείλει να διεκδικήσει ξανά την ιδεολογική ηγεμονία που έχει απολέσει.
Από μια ευρύτερη οπτική που δικαιώθηκε από τα γεγονότα του καλοκαιριού και την έκρηξη αυταρχισμού στην Ευρώπη, στη σημερινή συγκυρία ο κίνδυνος για τη Δημοκρατία αποδεικνύεται εξίσου μεγάλος, αν όχι μεγαλύτερος, από τον αντίστοιχο κίνδυνο για την οικονομία. Δεν τρίζει εκ θεμελίων μόνο η συστημική ενσωμάτωση της κοινωνίας -δηλαδή η αποτελεσματική λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος- αλλά και η κοινωνική ενσωμάτωση των υποκειμένων. Όταν καταρρέει η υλική βάση της κοινωνίας, τότε αγριεύουν, εκτραχύνονται και τα φαντασιακά της στηρίγματα. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι εύκολη υπόθεση για την Αριστερά η υιοθέτηση μιας ριζοσπαστικής ατζέντας στην εκπαίδευση και αλλού σε ρεαλιστικό και όχι μόνο σε συμβολικό επίπεδο.
Ο ερχομός μιας νέας περιόδου λιτότητας έχει ήδη υπονομεύσει τη δυνατότητα της κυβέρνησης της Αριστεράς να βρει την ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων των πολιτών και των μνημονιακών απαιτήσεων. Επιπλέον, η ανακλαστική σκλήρυνση των ήδη στενών σχέσεων αλληλεξάρτησης μεταξύ των διαφόρων ελίτ διεθνώς καθιστούν αδύνατη τη λύση των αντιφάσεων μεταξύ οικονομίας και κοινωνίας (δηλαδή μεταξύ καπιταλισμού και Δημοκρατίας). Καμία κυβέρνηση δεν μπορεί πια να αγνοεί τους διεθνείς περιορισμούς που επιβάλλουν οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Παρατηρώντας την εξέλιξη της κρίσης, δεν φαίνεται ικανοποιητικά εύλογη η υπόθεση ότι ο καπιταλισμός θα βρει άμεσα έναν καινούργιο τρόπο -πάλι προσωρινό φυσικά- να επιλύσει τις κοινωνικές διαμάχες, όπως είχε συμβεί τις προηγούμενες δεκαετίες. Όταν και αν αυτό συμβεί, θα συμβεί σε κατευθύνσεις που πιθανότατα θα είναι αποκλειστικά προς όφελος των κυρίαρχων τάξεων, οι οποίες έχουν οχυρωθεί σε πολιτικά απόρθητο έδαφος: στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα που δεν φαίνεται να έχει καν ορατό πρόσωπο.
Οι προσπάθειες των συνεταίρων της Νεοδεξιάς στην ενδοχώρα να σπρώξουν την κυβέρνηση στην ποθητή γι' αυτούς μετάπτωση στον στερημένο από το ηθικό φορτίο και τις αξίες της Αριστεράς «πολιτικό πραγματισμό» φάνηκαν ήδη από τις πρώτες προ μηνός προειδοποιητικές βολές εναντίον της Σίας Αναγνωστοπούλου και του Νίκου Φίλη. Σήμερα, τα αρχικά τροχιοδεικτικά πυρά αντικαθίστανται πλέον από χοντροκομμένες προβοκάτσιες. Οι παγίδες που επιχειρούν να στήσουν οι ταγοί του νεοφιλελευθερισμού είναι διττής φύσης: ενστάλαξη του δηλητηρίου της κρίσης στις αρθρώσεις της κοινωνίας και ταυτόχρονα επέμβαση στο θυμικό της μέσα από τις δομές εξουσίας και τις αρχές ελέγχου της.
Σε τελική ανάλυση δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο η κυρίαρχη τάξη, η οποία στη χώρα μας αποτελεί αυτό που λένε οι Αγγλοσάξονες part and parcel, πάει πακέτο δηλαδή με τα φασιστικά της ένζυμα, να προετοιμάζεται μετά το εκλογικό τους στραπάτσο με όλα της πλέον τα μέσα για την ύστατη μάχη ενάντια στην ελάχιστα κραταιά πλέον κοινή λογική και τη Δημοκρατία.
