ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ*
Το σύνορο της Ειδομένης είναι ένα έγκλημα που βγαίνει μέσα από τους χειρότερους εφιάλτες της ευρωπαϊκής ιστορίας, αλλά και μια αφορμή για ελπίδα. Δεν μπορούν να υπάρξουν τοπικές «λύσεις», οι δυναμικές του προσφυγικού αφορούν γεωπολιτικές διαδικασίες. Μπορεί βέβαια να βελτιωθεί η καθημερινότητα των προσφύγων που περνούν από τον προσφυγικό σταθμό.
Η τεράστια πρόοδος που έγινε τις τελευταίες εβδομάδες οφείλεται στις προσπάθειες χιλιάδων πολιτών που προσφέρουν στους πρόσφυγες εθελοντικά εδώ και μήνες τροφή, πρωτοβάθμια υγειονομική φροντίδα, ένδυση, συμπαράσταση. Πληθώρα συλλογικοτήτων, αντιρατσιστικών κινήσεων, ΜΚΟ, διεθνών οργανώσεων, στελεχών των ΟΤΑ και εκκλησιών κατάφεραν να κάνουν την Ειδομένη έναν από τους πιο ανθρώπινους σταθμούς στο παράλληλο σύμπαν που οι πρόσφυγες βιώνουν οδεύοντας προς τη Β.Δ. Ευρώπη. Ακόμα όμως και αν τίποτα δεν μεταβληθεί στη δυνατότητα εισόδου των προσφύγων στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, η υπάρχουσα δομή και λειτουργία του προσφυγικού σταθμού θα ακυρωθούν υπό το βάρος του χειμώνα.
Οι όποιες προσπάθειες βελτίωσης -είτε αναληφθούν από κρατικούς και διεθνείς φορείς είτε δρομολογηθούν ως συνέργειες πολλαπλών φορέων- προϋποθέτουν στρατηγικές επιλογές σχετικά με τη λειτουργία του σταθμού που τώρα υπάρχει ως μια χαλαρή συνάθροιση δυνάμεων προερχόμενων από τις τοπικές κοινωνίες, το κράτος (ΕΛ.ΑΣ., ΟΤΑ ΕΚΑΒ) και τη διεθνή κοινότητα. Η πραγματικότητα αυτή συνιστά μια «ομάδα που έχει κερδίσει». Οι αποφάσεις που επείγουν για την αναδιάρθρωση λειτουργίας του σταθμού εν όψει του χειμώνα οφείλουν να λάβουν υπόψη αυτό το δεδομένο. Η αυτόνομη και αυτοδύναμη δράση των συλλογικοτήτων που ήδη δραστηριοποιούνται στην Ειδομένη αποτελεί εγγύηση στην όποια προσπάθεια.
Δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες περνούν από την Ειδομένη κάθε εβδομάδα. Τα επείγοντα ζητήματα για τη βελτίωση της κατάστασης αφορούν τις εγκαταστάσεις, τον συντονισμό - πληροφόρηση και την ενίσχυση των εθελοντών. Όλα αυτά είναι αλληλένδετα. Η βελτίωση προϋποθέτει καταρχήν μια οργανωμένη δημόσια συζήτηση όλων των φορέων και συλλογικοτήτων που συστηματικά δραστηριοποιούνται στην Ειδομένη.
Ανάμεσα στις ανάγκες που η συζήτηση αυτή θα αναδείξει είναι η έλλειψη θερμαινόμενων σκηνών για βρέφη, παιδιά, ηλικιωμένους και αρρώστους, η ασφαλτόστρωση του χώρου υποδοχής - σίτισης - ιατρείων καθώς και των μονοπατιών προς τις σκηνές και τους χώρους υγιεινής, ώστε να αντιμετωπιστεί η λάσπη, το άνοιγμα μικρών διόδων στα παραπέτα των μεγάλων σκηνών για να μην μπαίνει η βροχή από το άνοιγμά τους, η βελτίωση της καθαριότητας στον χώρο και ειδικά στις χημικές τουαλέτες, ο ηλεκτροφωτισμός όλων των εγκαταστάσεων από το δίκτυο της ΔΕΗ, ώστε να απομακρυνθεί η γεννήτρια που συνεχώς αντιμετωπίζει προβλήματα, η τοποθέτηση προβολέων στο σκοτεινό τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής που ακολουθούν οι πρόσφυγες πριν περάσουν το σύνορο, η δυνατότητα παροχής ζεστών ροφημάτων (τσάι, γάλα για τα παιδιά) και βρεφικών γευμάτων, η τοποθέτηση τέντας μπροστά από το σημείο διανομής τροφής, η τοποθέτηση ραφιών και πάγκων στις αποθήκες.
Η βελτίωση της ενημέρωσης αφορά τρεις φάσεις: πριν, κατά τη διάρκεια της παραμονής και μετά την αποχώρηση από την Ειδομένη. Οι πρόσφυγες πρέπει να πληροφορηθούν τους τρόπους μετάβασης προς την Ειδομένη και το κόστος τους, τι θα συναντήσουν εκεί και τι θα συναντήσουν περνώντας τα σύνορα. Στην πράξη αυτό γίνεται σήμερα άτυπα μέσω του διαδικτύου και των διακινητών.
Η πληροφόρηση μπορεί να γίνει με αφίσες στα αραβικά, φαρσί, γαλλικά και αγγλικά που θα αναρτηθούν στο λιμάνι του Πειραιά και της Καβάλας, σε σταθμούς ΚΤΕΛ και ΟΣΕ καθώς και στην Ειδομένη. Επιπλέον πρέπει να ενισχυθεί ο υπάρχον μηχανισμός πληροφόρησης των ροών από Καβάλα και Πειραιά προς Ειδομένη. Χρειάζεται πιο συστηματική διάχυση της ενημέρωσης από αυτήν που τώρα παρέχει, σε αντίξοες συνθήκες, η ΕΛ.ΑΣ.
Η διαχείριση των αναγκών σε τρόφιμα, ρούχα, ιατρικό προσωπικό και εθελοντές προϋποθέτει την ανά πάσα στιγμή έγκαιρη γνώση του ακριβούς αριθμού των λεωφορείων με πρόσφυγες που βρίσκονται καθ' οδόν προς τον σταθμό.
Τέλος, οι διεθνείς οργανισμοί, η Ε.Ε. και η πολιτεία οφείλουν να αναλάβουν μεγαλύτερο κομμάτι του άχθους και του άγους αντιμετώπισης των αναγκών των προσφύγων. Οι άνθρωποι αυτού του τόπου, από τους βοσκούς που προσφέρουν το γάλα μέχρι τις γιαγιάδες που ταΐζουν τα μωρά, κάνουν και θα συνεχίσουν να κάνουν το ανθρώπινο χρέος τους. Ίσως αυτό όμως να μην είναι αρκετό σε λίγες εβδομάδες. Ο ΟΗΕ, η Ε.Ε. και το κράτος μας οφείλουν να παρέχουν στους πρόσφυγες της Ειδομένης όσα δικαιούνται βάσει του διεθνούς δικαίου.
* Ο Γ. Αγγελόπουλος διδάσκει στο ΑΠΘ
