ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ Γ. ΔΡΕΤΤΑΚΗ*
Σε πολλά άρθρα μας επί πολλά χρόνια έχουμε δείξει τις τάσεις σύγκλισης ή απόκλισης (ανάλογα με την εξεταζόμενη χρονική περίοδο) των οικονομιών των κρατών-μελών της Ε.Ε. τόσο των 15 κρατών-πρώτων μελών της όσο και του σύνολο των 28 (Ε.Ε.28), μετά την ένταξη των νέων μελών της από το 2004 μέχρι σήμερα. Τελευταία, μάλιστα, γίνεται λόγος για θεσμοθέτηση μιας Ε.Ε. ή μιας Ευρωζώνης δύο ταχυτήτων.
Ευρωπαϊκή, όμως, Ένωση, όχι δύο, αλλά πολλών ταχυτήτων υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια. Το πόσες ταχύτητες υπάρχουν εξαρτάται από το πόσες ομάδες κρατών-μελών της εξετάζουμε, ανάλογα με τα κριτήρια που επιλέγουμε. Στο άρθρο αυτό κάνουμε διάκριση ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης (Ε.Ζ.) και σε εκείνα που δεν είναι μέλη της, αλλά απλώς μέλη της Ε.Ε.28.
Την ομάδα των κρατών-μελών της Ευρωζώνης την υποδιαιρούμε σε τρεις υποομάδες:
* Τα 8 Βόρεια κράτη-πρώτα μέλη της Ε.Ε. (Βέλγιο, Ιρλανδία, Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Αυστρία και Φινλανδία, 8.ΒΟΡΕΙΑ.Ε.Ζ.).
* Τα 4 Νότια κράτη-πρώτα μέλη της Ε.Ε. (Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία, 4.ΝΟΤΙΑ.Ε.Ζ.), και
* Τα 7 Νέα κράτη-μέλη της Ε.Ε. (Εσθονία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Σλοβακία και Σλοβενία, 7.ΝΕΖ.Ε.Ζ.)
Την ομάδα των κρατών-μελών της Ε.Ε. εκτός Ευρωζώνης την υποδιαιρούμε σε δύο υποομάδες:
* Τα 3 Βόρεια κράτη πρώτα-μέλη της Ε.Ε.(Δανία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο, 3.ΒΟΡΕΙΑ.Ε.Ε.), και
* Τα 6 Νέα κράτη-μέλη της Ε.Ε. (Βουλγαρία, Τσεχία, Κροατία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Πολωνία, 6.ΝΕΑ.Ε.Ε.).
Κριτήριο σύγκλισης ή απόκλισης των παραπάνω ομάδων κρατών προς τον μέσο όρο της Ε.Ε.28 είναι το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης ως ποσοστό τού κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ΜΑΔ του συνόλου των 28 κρατών (=100).
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ της καθεμιάς υποομάδας κρατών προκύπτει από τη διαίρεση του συνολικού ΑΕΠ σε ΜΑΔ των μελών της διά του συνολικού πληθυσμού τους. Η περίοδος που εξετάζουμε είναι η 7ετία 2008-2014, δηλαδή από το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (2008) και την επιβολή των Μνημονίων (από το 2010 και μετά) μέχρι το 2014. Τα σχετικά στοιχεία είναι από τη βάση δεδομένων της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ε.Ε., της Eurostat και δίνονται στον Πίνακα 1.
Στην 1η στήλη του Πίνακα 1 δίνεται το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ των 5 υποομάδων και της Ε.Ε.28 ως συνόλου το έτος 2007, στη 2η το 2014 και στην 3η η ποσοστιαία μεταβολή του (αύξηση ή μείωση) το 2014 σε σχέση με το 2007. Στις 3 επόμενες στήλες του Πίνακα δίνονται τα ίδια στοιχεία των 5 ομάδων ως ποσοστό τού κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ε.Ε.28 σε ΜΑΔ ως συνόλου και η ποσοστιαία μεταβολή τους.
Από τον Πίνακα αυτόν φαίνεται ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ το 2014 σε σχέση με το 2007:
* Των 8 Βόρειων κρατών - μελών της Ευρωζώνης αυξήθηκε, των 4 Νότιων μειώθηκε και των 7 Νέων αυξήθηκε (βλέπε 3η στήλη). Το ίδιο συνέβη και με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους ως ποσοστό τού μέσου όρου της Ε.Ε.28, με αποτέλεσμα να υπάρξει απόκλιση προς τα άνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε.28 των 8 Βόρειων κρατών, απόκλιση προς τα κάτω των 4 Νότιων και σύγκλιση των 7 Νέων προς τον μέσο όρο της Ε.Ε.28 (βλέπε 6η στήλη). Αυτές οι μεγάλες διαφορές είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθεί η ανισότητα στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ της Ευρωζώνης ως συνόλου και να σημειωθεί μείωση της συνοχής τους.
* Των 3 Βόρειων κρατών εκτός Ευρωζώνης σημειώθηκε στασιμότητα, ενώ των 6 Νέων εκτός Ευρωζώνης μεγάλη αύξηση. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους ως ποσοστό του μέσου όρου της Ε.Ε. μειώθηκε στα 3 Βόρεια κράτη και αυξήθηκε στα 6 Νότια, με αποτέλεσμα σύγκλιση προς τον μέσο όρο της Ε.Ε.28 και στις δύο περιπτώσεις και ως εκ τούτου τη μείωση της ανισότητας του κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους και αύξηση της συνοχής τους.
* Της Ε.Ε. 28 ως συνόλου αυξήθηκε.
Οι άμεσες αιτίες αύξησης ή μείωσης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ των 5 ομάδων κρατών-μελών της Ε.Ε. είναι από τη μια μεριά η αύξηση ή μείωση του συνολικού ΑΕΠ τους σε ΜΑΔ και από την άλλη η αύξηση ή η μείωση του πληθυσμού τους. Τα κρίσιμα στοιχεία είναι οι μεταβολές που προκαλούν οι αυξομειώσεις αυτές στα ποσοστά συμμετοχής της κάθε ομάδας κρατών στο συνολικό ΑΕΠ σε ΜΑΔ και στον συνολικό πληθυσμό. Μια αύξηση της συμμετοχής στο συνολικό ΑΕΠ και μια μείωση στον πληθυσμό συμβάλλουν στην αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ και τα αντίθετα στη μείωσή του. Λόγω έλλειψης χώρου δίνουμε στον Πίνακα 2 μόνο τα ποσοστά αυτά συμμετοχής των 5 ομάδων κρατών στον συνολικό ΑΕΠ και στο συνολικό πληθυσμό της Ε.Ε.28.
Στις τρεις πρώτες στήλες του πρώτου μέρους του Πίνακα 2 δίνονται τα ποσοστά συμμετοχής του ΑΕΠ σε ΜΑΔ της καθεμιάς ομάδας κρατών στο συνολικό ΑΕΠ της Ε.Ε. 28 σε ΜΑΔ το 2007 και 2014 και η ποσοστιαία μεταβολή τους και στις τρεις επόμενες τα αντίστοιχα ποσοστά συμμετοχής τους στον συνολικό πληθυσμό της Ε.Ε.28 και η ποσοστιαία μεταβολή τους.
Από την 3η και την 6η στήλη του Πίνακα 2 φαίνεται ότι το 2014 σε σύγκριση με το 2007 το ποσοστό συμμετοχής:
* Των 8 Βόρειων κρατών-μελών της Ευρωζώνης στον συνολικό ΑΕΠ και στον συνολικό πληθυσμό αυξήθηκε. Λόγω το ότι η αύξηση της συμμετοχής στο ΑΕΠ ήταν πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του ποσοστού συμμετοχής τους στον συνολικό πληθυσμό σημειώθηκε η απόκλιση προς τα άνω από τον μέσο όρο που δείχνει ο Πίνακας 1. Η αύξηση της συμμετοχής τους στο συνολικό ΑΕΠ οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η Γερμανία έχει αποσπάσει τη μερίδα του λέοντος από τη λειτουργία της Ευρωζώνης.
* Των 4 Νότιων κρατών-μελών της Ευρωζώνης στο συνολικό ΑΕΠ μειώθηκε και στον συνολικό πληθυσμό αυξήθηκε. Και τα δύο συνέβαλαν στην απόκλιση προς τα κάτω από τον μέσο όρο που δείχνει ο Πίνακας 1. Η. Η μείωση του ποσοστού συμμετοχής τους στο συνολικό ΑΕΠ οφείλεται στην επιβολή των μέτρων των Μνημονίων σε δύο κράτη και της δημοσιονομικής πειθαρχίας στα άλλα δύο. Αντίθετα.
* Των 7 Νέων κρατών-μελών της Ευρωζώνης αυξήθηκε στο συνολικό ΑΕΠ και μειώθηκε στον πληθυσμό. Και τα δύο συνέβαλαν στη σύγκλιση προς τον μέσο όρο που δείχνει ο Πίνακας. Η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής τους στο συνολικό ΑΕΠ οφείλεται στο ότι ξεκίνησαν από χαμηλό επίπεδο και σε επιδοτήσεις της Ε.Ε., ενώ η μείωση του πληθυσμού τους στη μετανάστευση.
* Των 3 Βόρειων κρατών - απλών μελών της Ε.Ε. μειώθηκε στο συνολικό ΑΕΠ και αυξήθηκε στον πληθυσμό, με αποτέλεσμα τη σύγκλιση προς τον μέσο όρο που δείχνει ο Πίνακας 1. Η μείωση της συμμετοχής στο συνολικό ΑΕΠ οφείλεται στην εφαρμογή της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
* Των 6 Νέων κρατών απλών μελών της Ε.Ε. αυξήθηκε για τους ίδιους λόγους για τους οποίους συνέβη στα 7 Νέα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης.
Κλείνοντας το άρθρο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι σε κάθε μια από τις 5 ομάδες υπάρχουν μεγάλες διαφορές στη μεταβολή τού κατά κεφαλήν ΑΕΠ και του συνολικού ΑΕΠ σε ΜΑΔ καθώς και του πληθυσμού των κρατών-μελών τους, τις οποίες δεν υπάρχει χώρος να παραθέσουμε εδώ. Περιοριζόμαστε στο να αναφέρουμε ότι στη χώρα μας, εξαιτίας των Μνημονίων, σημειώθηκε η μεγαλύτερη μείωση του συνολικού ΑΕΠ σε ΜΑΔ ανάμεσα στα κράτη - μέλη της Ε.Ε.28 και επιπλέον ο πληθυσμός της μειώθηκε τόσο εξαιτίας της υπεροχής των θανάτων έναντι των γεννήσεων όσο και της μετανάστευσης, με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ. Εξαιτίας της μείωσης αυτής το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της σε ΜΑΔ ως ποσοστό του μέσου όρου της Ε.Ε.28 υποχώρησε σε επίπεδα πριν από το 1995(!), χάθηκε δηλαδή όλη η σύγκλιση που είχε επιτευχθεί μέχρι το 2009.
* Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι τέως αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ
