του Δημοσθένη Δώδου
Οι ραγδαίες και πρωτόγνωρες πολιτικές εξελίξεις από τα μέσα Αυγούστου (ψήφιση του Μνημονίου, με 32 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ να μην το ψηφίζουν· παραίτηση της κυβέρνησης· συγκρότηση της ΛΑΕ) βρήκαν --όσους μπορούσαν-- σε ολιγοήμερες, έστω, διακοπές. Επιπλέον προκάλεσαν, βέβαια, μεγάλη σύγχυση, κυρίως σε εκείνους που τον Γενάρη είχαν ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ. Η προκήρυξη των εκλογών, στις 28 Αυγούστου, έδωσε το σύνθημα για την μαζική εμφάνιση στα ΜΜΕ δημοσκοπήσεων διαφόρων εταιρειών.
Για τις εταιρείες δημοσκοπήσεων, το άλλοτε αρκούντως καλοπληρωμένο προϊόν τους, στην εποχή της κρίσης μετατράπηκε σε μια κακοπληρωμένη «ανάθεση», προκειμένου να παραμένουν στην επικαιρότητα. Έτσι όμως φαίνεται να επιβεβαιώνεται η άποψη που εξέφρασε στέλεχος εταιρείας, σχεδόν μια βδομάδα πριν τις εκλογές: ό,τι πληρώνεις, παίρνεις.
Οι δημοσκοπήσεις εδώ και πολλά χρόνια --για λόγους κόστους-- είναι τηλεφωνικές, και οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες να αναζητούν το δείγμα τους μόνο σε σταθερά τηλέφωνα. Και μπορεί να ανακοινώνουν ότι η δημοσκόπηση έγινε σε δείγμα «χιλίων τόσων» ατόμων, από πουθενά όμως δεν προκύπτει πόσες «απουσίες» και πόσες «αρνήσεις» υπήρξαν.
Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι ένα τμήμα των «αρνήσεων» αυτών προέρχεται από εκείνους που θεωρούν ότι οι εταιρείες δημοσκοπήσεων διαπλέκονται με τα διάφορα ΜΜΕ. Εκτός αυτού, μένουν εκτός δυνατότητας επιλογής στο δείγμα οι χιλιάδες εκείνοι πολίτες οι οποίοι κατάργησαν τα σταθερά τους τηλέφωνα, κυρίως για οικονομικούς λόγους.
Στις συνθήκες αυτές και στην προεκλογική συγκυρία, η ποιότητα των στοιχείων που μαζεύτηκαν δεν ήταν, προφανώς, στο καλύτερο επίπεδο. Ωστόσο, παρά τις επιφυλάξεις που μπορούν να διατυπωθούν για την ποιότητα των μετρήσεων της περιόδου, οι πρώτες αυγουστιάτικες δημοσκοπήσεις εμφανίζουν τρία στοιχεία κοινά σε όλες:
α) ο ΣΥΡΙΖΑ προηγείται τουλάχιστον 2% της ΝΔ
β) η λεγόμενη «αδιευκρίνιστη» ψήφος ανηφορίζει από το 15% και πάνω.
γ) η λεγόμενη «παράσταση νίκης» ήταν σταθερά υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Παρόλο που η έννοια αυτή είναι αμφιλεγόμενη ως προς την αναλυτική της αξία, εντούτοις, στο επίπεδο των εκλογικών συσχετισμών μπορεί να οδηγήσει ένα μικρό σχετικά, αλλά κρίσιμο, ποσοστό εκλογέων να ψηφίσει το κόμμα που η «πιάτσα» θεωρεί ότι εν τέλει θα επικρατήσει.
Τα ΜΜΕ όμως δεν ασχολούνται με τέτοιες λεπτομέρειες. Άρχισαν να χαρακτηρίζουν την εκλογική αναμέτρηση «ντέρμπυ», γεγονός που σε άλλες περιόδους θα ήταν εύλογο, με τόσο μεγάλη «αδιευκρίνιστη» ψήφο, παραλείποντας όμως συνήθως να προσδιορίσουν την προέλευση αυτής της αδιευκρίνιστης ψήφου. Άλλωστε, για τη συντριπτική πλειοψηφία των μέσων, πέρα από τις προσωπικές επιθυμίες των βασικών στελεχών τους, ήταν μια ευκαιρία να επηρεάσουν το εκλογικό αποτέλεσμα, προασπίζοντας τα συμφέροντά τους που --ίσως-- κινδύνευαν από τις παλαιότερες εξαγγελίες της κυβέρνησης Τσίπρα. Από κοντά και τα διάφορα «ειδησεογραφικά» σάιτ συμμετείχαν στη στήριξη της άποψης του «ντέρμπυ».
Από τις 2 Σεπτεμβρίου ο χαρακτηρισμός «ντέρμπυ» αποκτά και υλική υπόσταση με τη στήριξη των δημοσκοπήσεων. Η Ν.Δ. εμφανίζεται να προηγείται, έστω και με ελαχιστότατη διαφορά. Από κει και πέρα, ο δρόμος για την πρωτιά της Ν.Δ. στα ΜΜΕ είναι ανοιχτός, αφού επιμένουν να υποβαθμίζουν ακόμη και τη σημασία των ποσοστών συσπείρωσης των ψηφοφόρων των δύο κομμάτων, όπως και την προέλευση των «αναποφάσιστων».
Επιπλέον, τα ΜΜΕ, με αφορμή τις δημοσκοπήσεις έπαιξαν μεθοδικά το παιχνίδι της «χαβαλεδοποίησης» της πολιτικής ζωής (βλ. Βασίλης Λεβέντης), όπως σχολίασε έγκριτη δημοσιογράφος.
Φυσικά, μέσα σ' αυτό τον ορυμαγδό των διαφορών του «0 και κάτι», υπάρχουν και δημοσκοπήσεις οι οποίες δίνουν, από την αρχή, διαφορές τεσσάρων, πέντε, ακόμα και εφτά μονάδων υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Όμως αυτοί που καταγράφουν έτσι τα πράγματα, μοιάζουν περισσότερο με τους «τρελούς του χωριού», αφού διακινδυνεύουν να ξεκόψουν από την ασφάλεια της πεπατημένης.
Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι, ακριβώς, τα προβλήματα στην ποιότητα των στοιχείων ήταν αυτά που οδήγησαν στα μαζικά λάθη. Ωστόσο, δύσκολα μπορεί να πιστέψει κανείς ότι οι λάθος εκτιμήσεις των έμπειρων στελεχών του χώρου των δημοσκοπήσεων οφείλονται μόνο σε μεθοδολογικά και ποιοτικά προβλήματα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, ακόμη και όταν άρχισε να καταγράφεται η πτωτική τάση της ΛΑΕ, αυτό δεν θεωρήθηκε ένδειξη για την ανάγκη αναθεώρησης του σεναρίου του «ντέρμπυ». Μέχρι την προπαραμονή της τελευταίας Παρασκευής, οι δημοσκοπήσεις που ανακοινώθηκαν στήριζαν την εκδοχή του «ντέρμπυ», καταγράφοντας όμως και μια ελαφριά υπεροχή της Ν.Δ.
Και μετά, ήρθε η Παρασκευή, η τελευταία μέρα που μπορούσαν να δημοσιευθούν δημοσκοπήσεις. Και, ω του θαύματος, όλες οι δημοσκοπήσεις που ανακοινώθηκαν έδιναν τον ΣΥΡΙΖΑ να προηγείται με 2-2,5% Ήταν άραγε, η ύστατη προσπάθεια να διασωθεί η χαμένη τιμή των δημοσκοπήσεων;
*Ο Δημοσθένης Δώδος είναι συνταξιούχος αναπληρωτής καθηγητής πολιτικών επιστημών στο ΑΠΘ.
