Της Νίκης Θεσσαλού
«Είμαι η νέα δήμαρχος της Λαμπεντούζα. Εξελέγην τον Μάιο του 2012 και μέχρι τον Νοέμβριο μου παραδόθηκαν 21 φέρετρα ανθρώπων που πνίγηκαν στην προσπάθειά τους να φτάσουν στο νησί μου. Είμαι πλέον πεπεισμένη ότι η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική υπολογίζει ότι με αυτούς τους θανάτους θα καταφέρει να αναχαιτίσει τις μεταναστευτικές ροές. Αυτοί οι θάνατοι είναι η ντροπή της Ευρώπης».
Αυτά τα έγραφε η Τζούσι Νικολίνι στα τέλη του 2012. Πριν διαλυθεί εντελώς η Λιβύη, με τη βοήθεια και της ευρωπαϊκής επέμβασης. Πριν πάρει διαστάσεις ολικού πολέμου η εμφύλια σύρραξη στη Συρία. Πριν κάνουν αισθητή την παρουσία τους οι μακελάρηδες του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ, τη Συρία και οι συνοδοιπόροι τους στη Βόρεια Αφρική και την Αραβική Χερσόνησο. Πριν γίνει τόσο απάνθρωπο το καθεστώς της Ερυθραίας, πριν αρχίσουν να πέφτουν οι βόμβες στην Υεμένη. Πριν. Πριν. Πριν.
Η κραυγή αγωνίας της Νικολίνι πέρασε στα ψιλά. Κι όταν ένα χρόνο αργότερα πνίγηκαν έξω από τη Λαμπεντούζα μια κι έξω μετανάστες σε τριψήφιο αριθμό, έσπευσαν τότε όλοι οι μεγαλόσχημοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης -με επικεφαλής τον τότε πρόεδρο της Κομισιόν, Ζοζέ Μπαρόζο- να κλάψουν πάνω από τα φέρετρα. «Την επόμενη φορά θα σας τα στείλω στις Βρυξέλλες», ήταν η αντίδραση της Νικολίνι, που είχε ήδη χάσει τις ψευδαισθήσεις της.
Τρία χρόνια μετά, κι αφού πρώτα η Ευρώπη όρθωσε τείχη στη Θέουτα και τη Μελίγια, τους ισπανικούς θύλακες στο Μαρόκο, στον Έβρο, στη Βουλγαρία και προσφάτως στο Καλαί και στην Ουγγαρία, αφού πνίγηκαν χιλιάδες απελπισμένοι, φυγάδες από τις βόμβες, την καταπίεση ή «απλώς» την πείνα, στα ανοιχτά της Λαμπεντούζα ή έξω από τα ελληνικά νησιά, αφού ξεχείλισαν οι καταυλισμοί προσφύγων στον Λίβανο, την Ιορδανία, την Τουρκία, όπου έχει βρει καταφύγιο η τεράστια πλειονότητα των Σύρων, που δεν ελπίζουν πια ότι θα μπορέσουν να γυρίσουν γρήγορα στα κατεστραμμένα σπίτια τους, με το Ισλαμικό Κράτος να προελαύνει προς τη Δαμασκό, άρχισαν επιτέλους κάποιοι στη... γη της Επαγγελίας να συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να σταματήσουν το κύμα της μεγάλης φυγής.
Η Κομισιόν, για παράδειγμα, άρχισε να πιέζει για την κατανομή 160.000 προσφύγων (μόνο στην Ελλάδα έφτασαν μέσα στο 2015 σχεδόν οι διπλάσιοι) στους «28». Πριν από δύο μήνες είχε πιέσει για την κατανομή 40.000 και απέτυχε - μόνο «οικειοθελώς» δέχονταν οι ανατολικές χώρες να πάρουν μερικές εκατοντάδες, ενώ η Βρετανία ούτε έναν. Τώρα, όμως, όσο κρατάει η επήρεια του σοκ από την εικόνα του πνιγμένου μωρού στην παραλία της Αλικαρνασσού, τουλάχιστον η Βρετανία φαίνεται να υποχωρεί. Εάν θεωρήσει κανείς υποχώρηση την αποδοχή χιλίων (!) προσφύγων.
Αλλά και η Γερμανία είναι ίσως η χώρα με τη περισσότερη σοβαρότητα στην αντιμετώπιση του ζητήματος - παρά τις δραματικές καθυστερήσεις που έπαιξε για μια ακόμη φορά η καγκελάριος Μέρκελ. Ανοίγει τις πόρτες της στους πρόσφυγες, ετοιμάζει τα σχολεία της να υποδεχθούν τα παιδιά τους, σκέφτεται πώς αυτή τη φορά θα προσπαθήσει να εντάξει στην κοινωνία της μακροπρόθεσμα αυτούς τους ανθρώπους. Κι επιχειρεί να βάλει φρένο στους ακροδεξιούς εγκληματίες που από την αρχή της χρονιάς έκαψαν -ή το προσπάθησαν- πάνω από 350 καταλύματα προσφύγων στη γερμανική επικράτεια.
Ωστόσο, το αυτονόητο βήμα που θα μείωνε σημαντικά τους θανάσιμους κινδύνους για τους πρόσφυγες -και την άγρια εκμετάλλευσή τους από τους διακινητές- κανείς δεν τολμά να το κάνει.
Κανείς δεν ανοίγει ασφαλείς δρόμους για την έλευση των προσφύγων πολέμου στις χώρες προορισμού τους. Το μήνυμα που εκπέμπει η Ευρώπη είναι: «αν καταφέρετε να μην πνιγείτε στο Αιγαίο, αν καταφέρετε να περάσετε τα σύνορα της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, της Σερβίας και της Ουγγαρίας, τότε κάτι θα κάνουμε». Κι επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά την απελπισμένη Νικολίνι: «Αυτοί οι θάνατοι είναι η ντροπή της Ευρώπης».
