Των Γιώργου Βεργόπουλου και Λευτέρη Στουκογιώργου
Ο ευρωπαϊκός ή μη προσανατολισμός της στρατηγικής της ελληνικής Αριστεράς αποτέλεσε την πιο βασική διάκριση στο εσωτερικό της από τη νομιμοποίησή της το 1974.
Για τη μια πλευρά, το ΚΚΕ, η πλήρως αρνητική στάση προς τις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης λειτουργούσε ως παράγοντας απλούστευσης και εκλαΐκευσης της πολιτικής γραμμής του κόμματος. Από το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» της μεταπολίτευσης στην «Αποδέσμευση από την Ε.Ε.» το 2015, η γραμμή δεν άλλαξε στο ελάχιστο.
Για την άλλη πλευρά, την ανανεωτική Αριστερά του ‘70 και του ‘80, τον Συνασπισμό στη συνέχεια, τον Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς σήμερα, ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός αποτελεί μια σταθερή κατεύθυνση και ταυτόχρονα μια πηγή συνεχούς διαλόγου και προβληματισμού.
Γιατί το οικοδόμημα της ενωμένης ευρώπης αλλάζει, εισάγονται νέοι θεσμοί και συνθήκες, αντανακλώνται στην πορεία της Ε.Ε. οι κοινωνικοί και πολιτικοί συσχετισμοί που διαμορφώνονται στην ευρώπη συνολικά.
Η διαχρονική απάντηση της «δικής μας» Αριστεράς είναι ότι η Ε.Ε. και οι θεσμοί της αποτελούν ένα ακόμη πεδίο ταξικής πάλης. Απάντηση που δεν αποτελεί και δεν αποτέλεσε ποτέ υπεκφυγή, αλλά αντίθετα εκφράζει μια βασική αντίληψη της σύγχρονης Αριστεράς, σε αρμονική σύνδεση με την άλλη διαχρονική θέση για «αγώνα μέσα κι έξω από τους θεσμούς».
Η θεώρηση των ευρωπαϊκών θεσμών ως πεδίον πάλης και διεκδίκησης δεν σημαίνει την αυταπάτη της δήθεν ουδετερότητάς τους. Αντίθετα, η «δική μας» Αριστερά άσκησε συγκεκριμένη κριτική στον τρόπο που οικοδομήθηκαν οι θεσμοί αυτοί και επισήμανε άμεσα την ηγεμονία σ' αυτούς των συντηρητικών και νεοφιλελεύθερων απόψεων, τουλάχιστον από τα μέσα της δεκαετίας του '80 και μετά.
Ενώ το ΚΚΕ περιοριζόταν στη γενική καταγγελία της ΕΟΚ και μετέπειτα της Ε.Ε. των μονοπωλίων, η ανανεωτική Αριστερά και στη συνέχεια η ριζοσπαστική Αριστερά κατέθεσε την κριτική της και τη διαφωνία της με όλες τις συνθήκες που δημιουργούσαν ένα περιοριστικό και αυταρχικό πλαίσιο για την άσκηση εθνικών πολιτικών και επίσης πολιτικών ανάπτυξης, τόνωσης της απασχόλησης και αναδιανομής του εισοδήματος.
Το έκανε αυτό η «δική μας» Αριστερά στην Ελλάδα σε συνεργασία και διάλογο με τις δυνάμεις της υπόλοιπης ευρωπαϊκής Αριστεράς. Παραμένοντας πάντα στη λογική της «ευρώπης των λαών», της «άλλης ευρώπης» που θα επιτευχθεί μέσα στην Ε.Ε., με αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων, με τομές, ρήξεις και συγκρούσεις.
Η άποψη της αποχώρησης από την Ε.Ε. δεν ρίζωσε ποτέ στη «δική μας» Αριστερά. Γιατί, όσο κι αν καταγράφονταν αρνητικοί συσχετισμοί δυνάμεων στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, τόσο περισσότερο δυσμενής διαμορφωνόταν η εικόνα εκτός αυτού του πλαισίου. Επιβεβαιώνοντας την ευρώπη σαν τη μόνη περιοχή του κόσμου όπου ακόμη διατηρούνται μηχανισμοί του κοινωνικού κράτους και εκφράζονται στον δημόσιο διάλογο ως αξίες η κοινωνική συνοχή, η αλληλεγγύη, τα εργασιακά δικαιώματα.
Η συντηρητική ηγεμονία στην ΟΝΕ και η επικαιρότητα του ευρωπαϊκού μας προσανατολισμού
Η κριτική της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς ξεκινά από την εποχή του Μάαστριχτ το 1992 και της Συνθήκης του Άμστερνταμ το 1997. Αναδεικνύοντας τα βασικά προβλήματα που προκαλούσε ο νεοφιλελεύθερος προσανατολισμός των συνθηκών. Την προτεραιότητα στη δημοσιονομική σταθερότητα έναντι της ανάπτυξης, την έλλειψη κριτηρίων για την ανεργία και την κοινωνική συνοχή.
Μέσα στον Συνασπισμό της δεκαετίας του '90 ήταν έντονος ο διάλογος για τα προβλήματα αυτά, η κριτική στο ασφυκτικό νεοφιλελεύθερο πλαίσιο που διαμορφωνόταν για το μελλοντικό ευρώ.
Όπως και οι ορθές επισημάνσεις για το δημοκρατικό έλλειμμα στην Ε.Ε., για την υποβάθμιση του ρόλου του Ευρωκοινοβουλίου και την λειτουργία ενός άτυπου διευθυντηρίου.
Ποτέ όμως δεν τέθηκε, με συλλογικό τρόπο τουλάχιστον, το ζήτημα της μη συμμετοχής της χώρας. Ο προσανατολισμός ήταν σταθερά η αλλαγή των συσχετισμών στην Ε.Ε. και μέσα από αυτόν η αλλαγή των Συνθηκών.
Αναδείχθηκαν επίσης έγκαιρα τα δομικά προβλήματα της ΟΝΕ.
Η περιοχή της Ευρωζώνης πριν από την υιοθέτηση του ευρώ δεν αποτελούσε αυτό που η θεωρία αποκαλεί Άριστη Νομισματική Περιοχή. Για λόγους ανεπάρκειας της κινητικότητας της εργασίας, των εσωτερικών εμπορικών ανταλλαγών, της σύγκλισης οικονομιών και τιμών.
Η πολιτική, σε τελευταία ανάλυση, επιλογή να προχωρήσει η δημιουργία του ευρώ το 2001 θα είχε λογική προϋπόθεση τη δημιουργία εκείνων των θεσμών που εξισορροπούν τα προϋπάρχοντα προβλήματα. Όμως αυτή η αναγκαιότητα προσέκρουσε στον συντηρητικό και νεοφιλελεύθερο συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη.
Η βασική επιδίωξη των κυρίαρχων ευρωπαϊκών συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων ήταν η μονεταριστική λειτουργία της οικονομίας στην Ε.Ε. μέσω της ΕΚΤ και του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα, καθώς και η προτεραιότητα των πολιτικών δημοσιονομικής σταθερότητας. Σε δεύτερη μοίρα τέθηκαν τα εργαλεία αντικυκλικής πολιτικής και στήριξης της ανάπτυξης και απασχόλησης.
Στην πράξη αυτή η αρχιτεκτονική του ευρώ, αντί να επιλύσει τα προϋπάρχοντα προβλήματα, προσέθεσε καινούργια. Τα γερμανικά εμπορικά πλεονάσματα επιβαρύνουν τις οικονομίες του Νότου, οι οποίες ασθμαίνουν να αντιμετωπίσουν το αυξανόμενο δημόσιο χρέος τους.
Η πραγματικότητα αυτή καταδεικνύει τις συμμαχίες που έχει η Ελλάδα στη διεκδίκησή της για αναδιάρθρωση του χρέους άμεσα και για αλλαγή των συνθηκών και του ρόλου της ΕΚΤ στη συνέχεια. Με σταθερό στρατηγικό στόχο τη δημοκρατική και κοινωνική Ευρώπη με ισότητα αντιπροσώπευσης για όλα τα κράτη και για όλους τους πολίτες της.
Η Ε.Ε. και ο πυρήνας της, η Ευρωζώνη, παραμένουν ακόμη περισσότερο στη σημερινή συγκυρία το μοναδικό πεδίο όπου έμπρακτα διεκδικούνται οι δυνατόν καλύτεροι όροι για τις δυνάμεις της εργασίας και για τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα. Καμιά εναλλακτική υπερεθνική ολοκλήρωση με στοιχειωδώς δημοκρατική νομιμοποίηση δεν έχει αναδειχθεί στη διεθνή σκηνή.
Η χωριστή πορεία από την Ευρωζώνη δεν σημαίνει άλλωστε και την απόσπαση μιας χώρας από τον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Αντίθετα, ο πιο περιθωριακός ρόλος ενός κράτους στον διεθνή καταμερισμό ή στη διεθνή συνάρθρωση των τρόπων παραγωγής σημαίνει και την υποβάθμιση του σε μεγαλύτερο βαθμό από αυτόν που δικαιολογούν οι αντικειμενικές συνθήκες της οικονομίας του.
Η ιστορική ευθύνη της πρώτης αριστερής κυβέρνησης στην Ευρωζώνη
Η πολύμηνη διαπραγμάτευση ήταν το πρώτο δύσκολο τεστ της δυσανεξίας των κυρίαρχων ελίτ της Ε.Ε. προς μια αριστερή κυβέρνηση και των δυνατοτήτων χάραξης μιας εθνικής πολιτικής με αριστερό προσανατολισμό.
Αλλά τι άλλο θα σήμαινε στην πράξη η αντίληψή μας για την Ε.Ε. σαν ένα ακόμη πεδίο πάλης για την Αριστερά; Αν περιμέναμε να δείξουν κατανόηση και αλληλεγγύη, θα είχαμε και μεις τη θεωρία του ευρωπαϊκού παράδεισου που διακινούσαν τόσα χρόνια Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ. Αν στην πρώτη σύγκρουση με τις συντηρητικές δυνάμεις σηκωθούμε να φύγουμε, προφανώς δεν εννοούσαμε στ' αλήθεια τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό μας.
Οι στόχοι της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ εκφράζουν ένα πλατύ μέτωπο κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων στην ήπειρό μας. Αρχικά η αναδιάρθρωση του χρέους με τρόπο που να γίνει βιώσιμο και να μην αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη είναι στόχος που ανοίγει τον δρόμο για τη στρατηγική βιωσιμότητα του χρέους ολόκληρου του Νότου.
Το δικαίωμα στη χάραξη εθνικής πολιτικής με βάση τη λαϊκή βούληση απαντά στην αγωνία της πλειοψηφίας των πολιτών σε πολλά κράτη της Ε.Ε. για τη θωράκιση της δημοκρατίας απέναντι στα αδιαφανή και μη αιρετά όργανα της Ε.Ε.
Στην ίδια κατεύθυνση, η πρόταση της κυβέρνησης για άμεση εμπλοκή του Ευρωκοινοβουλίου στις συζητήσεις της Ελλάδας με τους θεσμούς σηματοδοτεί τον στόχο της ενίσχυσης του ρόλου του μόνου άμεσα εκλεγμένου από τους Ευρωπαίους πολίτες οργάνου της Ε.Ε.
Οι αλλαγές στη λειτουργία της ΕΚΤ, η κατάργηση του θεσμοποιημένου μονεταρισμού στην Ευρωζώνη, συμπληρώνουν την εικόνα της απαραίτητης αλλαγής για μια Ευρώπη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών της και τα συμφέροντα των λαών της, που θα βάλει επιτέλους σε προτεραιότητα την απασχόληση και την ανάπτυξη.
Δεν πρέπει λοιπόν και δεν πρόκειται να παραδεχθούμε το νεοφιλελεύθερο Δεν Υπάρχει Εναλλακτική για την Ευρώπη. Δεν θα το παραδεχθούμε ούτε υποτασσόμενοι σ' αυτό αλλά ούτε και παραδίδοντας την Ευρώπη σ' αυτό. Το πρόταγμα της Ευρώπης της δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής δεν αντικαθίσταται για την Αριστερά με την εθνική περιχαράκωση και την εθελοντική φτώχεια.
